Onsyz kölıktı tehnikalyq baiqau salasynda reforma jürmeidı deidı halyq qalaulylary
Eldegı «qaŋtar qasıretı» köp adamdy eseŋgıretıp ketkenı ras. Äsırese biznes ökılderınıŋ şarualary şatqaiaqtap, aldaǧy uaqytta ne ısterlerın bılmei abdyrap, memleketten qoldau kütetınderın de jasyrmady. Fors-major dep barlyǧyn keiınge ysyra beruge bolmaitynyn halyq qalaulylary da sezıp otyr.
Qazaqstan Respublikasy Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty Erık Ömırǧalidıŋ sözı osyǧan saiady. Ol özınıŋ Premer-ministr Älihan Smaiylovtyŋ atyna joldaǧan deputattyq saualynda «Qauıpsızdık üşın qaşan da memleket jauap beruı kerek. Käsıpkerlerge tek salyqty jeŋıldetıp qana qoimai, memlekettık organdar tarapynan tuyndap otyrǧan basqa da tüiındı tüitkılderdıŋ şeşıluıne qol ūşyn sozǧan jön» dep aşyq pıkır bıldırdı.
Al «Halyq partiiasy» fraksiiasy atynan ekınşı bır deputat eldegı kölıkterdıŋ tehnikalyq baqylauyn toqtatu kerek degen ūsynys tüsırdı.
Osydan üş jyl būryn QR İndustriia ministrlıgınıŋ Kölık komitetınde jekelegen operatorlardyŋ kölıktı tehnikalyq baiqaudan ötkızuge bailanysty keibır mälımetterdı qoldan engızıp, jalǧan diagnostikalyq karta satu, kölıktı äkelmei, fotoşop arqyly eşqandai talapqa sai kelmeitın oryndarda tehnikalyq baiqau ötkızu siiaqty alaiaqtyq äreketterımen aiausyz küres jürgızuı kerektıgı jönınde mäsele köterılgen edı.
Deputat Aiqyn Qoŋyrov tıptı ötken jyly Kölık komitetınıŋ qyzmetkerlerınen qūrylǧan osy negızdegı ūiymdasqan qylmystyq toptyŋ äşkerelenıp, joiylǧandyǧyn da alǧa tartty. Olar qaǧaz jüzınde 28 jalǧan firma aşyp, 260 myŋ jalǧan diagnostikalyq karta äzırlegen. Söitıp, memleketke 1 milliard teŋgege tarta zalal keltırıptı.
Osydan üş jyl būryn QR İndustriia ministrlıgınıŋ Kölık komitetınde jekelegen operatorlardyŋ kölıktı tehnikalyq baiqaudan ötkızuge bailanysty keibır mälımetterdı qoldan engızıp, jalǧan diagnostikalyq karta satu, kölıktı äkelmei, fotoşop arqyly eşqandai talapqa sai kelmeitın oryndarda tehnikalyq baiqau ötkızu siiaqty alaiaqtyq äreketterımen aiausyz küres jürgızuı kerektıgı jönınde mäsele köterılgen edı
Halyq qalaulysynyŋ oiynşa, eldegı avtokölık ielerınıŋ köpşılıgı – zaŋǧa baǧynatyn jandar. Olar qaşan da tehnikalyq baiqaudan ötu üşın tiıstı bes myŋ teŋgenı töleuden qaşpaidy. Bıraq sol tehnikalyq baiqaudan ötudıŋ özı tek aqşasyn tölese boldy jürdım-bardym ötkıze salyp, üstırt köŋıl bölınetın jaǧdaiǧa ainalyp kettı. Odan kölıktıŋ qauıpsızdıgıne de, kölık iesıne de, qorşaǧan ortaǧa da ziian bolmasa, kelıp-keter eş paida bolmai qalǧan körınedı. Sondyqtan «Halyq partiiasy» avtobustar men jük maşinalarynan, taksilerden basqa kölıktı mındettı tehnikalyq baiqaudan ötkızudı toqtatudy ūsyndy.
Osy kölıktı tehnikalyq baiqaudan ötkızudıŋ özı jyry tausylmaityn mäselege ainalyp bara jatyr. Būl būǧan deiın de bırneşe ret köterılgen. Bıraq älı künge nüktesı qoiylmai keledı. Mäselen, 2019 jyly BAQ betterınde būl saladaǧy alaiaqtyqty aşyq aiyptaǧan qūzyrly organ qyzmetkerınıŋ resmi mälımdemesı şyqqanmen, naqty bır şeşım qabyldana qoiǧan joq. 2012 jyly bäsekelestık ortaǧa berıldı dep sanalǧan saladan dau-damai arylmai qoidy.
«Bızge tehnikalyq baiqaudan ötpegen kölıkter sanynyŋ kürt köbeiıp bara jatqany turaly şaǧymdar tüse bastady. Kölık komitetı oryn alǧan kemşılıkter boiynşa saraptama jürgızdı, taldau jasady. Nätijesınde 2019 jyly qaraşa aiynda QR Kölıktı tehnikalyq baiqaudan ötkızu jönındegı zaŋnamaǧa özgerıster engızıldı» dedı QR İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgı Kölık komitetı töraǧasynyŋ orynbasary Daniiar Qospabaev.
«Bız kölıktı tehnikalyq baiqaudan ötkızu salasyna jasalatyn reformaǧa qarsy emespız. Tek ol jüielı türde jürgızılse eken deimız. Onyŋ bäsekelı ortaǧa berıluı de sol jeŋ ūşynan jalǧasqan sybailastyqqa tosqauyl qoiu maqsatynda jüzege asyrylyp edı ǧoi. Endı kelıp onyŋ aqşa jasaudyŋ közıne ainalyp ketkenın qūzyrly organdar osy uaqytqa deiın qalai baiqamai kelgen. Qazır kölıgı eskıleu kez kelgen jürgızuşını toqtatyp sūraŋyzşy. Kölıgın tehnikalyq baiqaudan ötkızgendıgın aitady. Al sonda jaryq şamy janbai, esıkterı dūrys jymdasyp jabylmaityndyǧy közge anyq körınıp tūrǧan sol kölık tehnikalyq baiqaudan qalai ötken degen oi tuady. Būl – sol jergılıktı jerlerdegı tärtıptıŋ bosaŋsuy, sybailas jemqorlyqtyŋ etek aluy. Osy baǧytta tehnikalyq qauıpsızdık turaly söz qozǧaudyŋ özı artyq bolar edı» deidı otyz jyldan astam jürgızuşılık täjıribesı bar eŋbek ardagerı Ersaiyn Sarybaev.
Keiıngı kezde avtokölıkterdıŋ tehnikalyq baqylaudan ötpeitındıgı joǧary jaqqa dendep jete bastady. 2012 jyly barlyq avtokölıktıŋ 13 paiyzy ötpegen bolsa, 2019 jyly ol bes paiyzǧa deiın tömendegen. Osy baǧytta şara qoldanu üşın «Tehbaqylau» atty bıryŋǧai aqparattyq portal jüiesı engızılıp, tehnikalyq baiqaudan ötpegen kölıkterdıŋ tızımın ışkı ıster organdaryna berıp otyru ürdısı qalyptasa bastady.
Qazaqstanda jyl saiyn 2,7 million kölık tehnikalyq baiqaudan ötkızıledı. Kölık jürgızuşılerı ärbır akt üşın 5000 teŋge töleidı. Osy saladaǧy jyldyq tabystyŋ kölemı 7-13 milliard teŋge şamasynda bolady eken. Osynyŋ barlyǧy bıreudıŋ qaltasyna ketpes üşın deputat Aiqyn Qoŋyrovtyŋ ūsynysyn qūzyrly organdar qoldai ma, qoldamai ma, ol endı basqa mäsele. Bıraq osy saladaǧy jemqorlyqqa bır tosqauyl qoiyluy kerek-aq.
