Qazaqstan astanasynda 9-12 qazan künderı Bükılälemdık turistık ūiymnyŋ (UNWTO) qala turizmı jönınde VIII jahandyq sammitı öttı. Onda «aqyldy» qalalardy damytu arqyly şahardyŋ kökeikestı mäselelerın şeşu, qalany basqaru, tūraqty damu, innovasiialar men ozyq tehnologiialardy engızu joldary äŋgıme özegıne ainaldy.
«Aqyldy qalalar – aqyldy destinasiialar» taqyrybyna arnalǧan sammit Qazaqstanda türlı salalardyŋ damuyna igı yqpal etedı. Qalalyq turizmdı damytu şahardyŋ zamanaui jäne tehnologiialyq qūrylymyna oŋ äser etıp qana qoimai, sonymen qatar tartymdy turistık destinasiia retınde elordanyŋ kelbetın jaqsartady.
Turizm – ekonomikanyŋ qozǧauşy küşı
– Bügınde turizm jahandyq jalpy ışkı önımnıŋ 10 paiyzyn, jūmys oryndarynyŋ 10 paiyzyn jäne barlyq industriianyŋ 5 paiyzyn qūrap otyr. Älemdık naryqta turizm industriiasynyŋ damu qarqyny küştı. Tek soŋǧy on jyl ışınde halyqaralyq turister sany edäuır ūlǧaiǧan. Qazırgı zamanda turizm qalalardyŋ tūraqty damuyna zor yqpal etude. Qazaqstan da osy salada öz äleuetın arttyrudy maqsat etıp otyr. Elımızge turizmdı damytu baǧytynda jūmys ısteitın halyqaralyq ūiymdar men kompaniialardy tartqymyz keledı, – dedı Qazaqstan Premer-ministrı Asqar Mamin sammittıŋ aşylu saltanatynda.
Asqar Mamin Qazaqstannyŋ Turizmdı damytudyŋ 2019-2025 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasy bar ekenın atap öttı. Söitıp elımız JIÖ-de turizm ülesın arttyruǧa müddelı ekenın aŋǧartty. Onyŋ aituynşa, turizmdı memlekettık sektordan da, jeke sektordan da qarjylandyru maŋyzdy.
– Bız Nūr-Sūltan qalasynyŋ eŋ üzdık 50 turistık şahardyŋ sanatyna enuın qalaimyz. Älbette, būl salada bäsekelestık ülken, türlı kedergıler bar ekenı mälım. Soǧan qaramastan el astanasyn turizmdı damytudaǧy negızgı qala retınde bekıtkımız keledı, – dedı Ükımet basşysy.
Qazırgı künı astanada qūrylysqa salynǧan investisiia kölemı 3,3 trln teŋgege nemese 50 mlrd dollarǧa jettı. Sondai-aq bas qalanyŋ damuy üşın zaŋnamalyq bazany jetıldıruge küş salynuda. Ükımet basşysynyŋ aituynşa, elorda «aqyldy» tehnologiialardy damytudaǧy basty küşke ainalyp keledı. Elorda qazırdıŋ özınde älemnıŋ eŋ negızgı 10 qalasy retınde damyp keledı dep aituǧa bolady.
Elorda halqy üş ese östı
Sammitte Ükımet basşysynan keiın söz berılgen Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov meimandardy elordanyŋ damuymen tanystyrdy.
– Osyndai älemdık deŋgeidegı ırı şaranyŋ bızdıŋ qalamyzda ötıp jatqanyna quanyştymyz. Sammit 2018 jyly Seul qalasynda ötken bolatyn. Aita keteiık, astananyŋ tarihy Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ esımımen tıkelei bailanysty. Osy 21 jyl ışınde elordanyŋ aumaǧy men halqy 3 ese köbeidı. O basta tūrǧyndar sany 280 myŋ bolsa, bügın 1 mln-nan asyp kettı. Qazır Nūr-Sūltan – jastar qalasy, astana tūrǧyndarynyŋ 70 paiyzy, iaǧni 700 myŋǧa juyǧy – jastar. Tek keiıngı jyldardyŋ mūǧdarynda ǧana elorda äkımşılık qaladan ıskerlık jäne turizm ortalyǧyna ainalyp ülgerdı. Bügınde qala halqynyŋ 60 paiyzy käsıpkerlıkpen ainalysady, – dedı äkım.
Astanada Big Data derekter bazasy jūmys ısteidı. Mūnda qaladaǧy barlyq salalar – bılım, densaulyq, qoǧamdyq kölık, qorşaǧan orta, t. b. derekter qory jinaqtalǧan. Atalǧan salalardy sifrlandyru qolǧa alynyp otyr. Sondai-aq «Smart Astana» jüiesı boiynşa tūrǧyndarǧa qyzmet körsetudıŋ qolailylyǧyn arttyru üşın barlyq qyzmetter avtomattandyrylǧan. Qazırgı künı elordada 75 qoǧamdyq jäne kommersiialyq qyzmetter bır tüimeşıktı basu arqyly jürgızıledı. Ol, aityp ötkenımızdei, «Smart Astana» mobildı qosymşasy arqyly jüzege asyryluda.
Qonaqjailyq instituty aşylady
Nūr-Sūltan qalasynyŋ äkımı Altai Kölgınov elordada turizmdı damytuǧa bailanysty jürgızılıp jatqan jūmystar turaly äŋgımelep berdı.
– 2017 jyly EKSPO auqymdy halyqaralyq körmesı öttı. Būl şara öz kezegınde elordanyŋ jas qala bolsa da älemdık ırı qalalarmen terezesı teŋ tüsetının däleldei bıldı. Qazırgı uaqytta älemnıŋ 57 elınıŋ azamaty elımızge, onyŋ ışınde Nūr-Sūltan qalasyna vizasyz kıre alady. Būl baǧyttaǧy jūmys öz jalǧasyn tabady, sebebı elordamyzdyŋ şeteldık qonaqtar üşın esıgı aşyq. Taǧy bır aityp ötetın jait, Prezident Jarlyǧyna säikes, Mädeniet jäne sport ministrlıgımen bırlesıp, biyl turizm jäne qonaqjailyq institutyn aşatyn bolamyz. Būl ışkı jäne qala turizmın damytu men turisterdı köptep tartuǧa öz septıgın tigızedı. Sonymen qatar, institut turizm salasynyŋ mamandaryn daiarlauǧa jaǧdai jasaidy. Osy mäsele boiynşa şeteldık ärıptesterımızben bırıgıp jūmys ısteuge äzırmız, – dedı ol.
Astana – Qazaqstanǧa saparlap kelgen şeteldık turister tabany alǧaşqy tietın jer. 10 jyl ışınde turister men qonaqüilerdıŋ sany 2 ese ösken. Nūr-Sūltan qalasyndaǧy jaŋa terminaldyŋ aşyluy jolauşylar aǧynyn 3,5 esege ūlǧaitqan.
Elorda äuejaiy jylyna 8 mln jolauşyny qabyldauǧa mümkındık beredı. Biyl Nūr-Sūltan qalasy Mastercard kompaniiasynyŋ 200 jahandyq turistık destinasiiasynyŋ qūramyna endı. Niu-Iork, Los-Andjeles, Kuala-Lumpur syndy ırı qalalardyŋ halyqaralyq täjıribesı igerılıp, Nur-Sultan-NS brendı jasaqtaldy. Prezidenttıŋ tapsyrmasymen biyl elordada Halyqaralyq turizm jäne qonaqjailyq universitetı aşylatyn boldy.
Turizmdı damytudyŋ üş baǧyty
– Bız salany damytudyŋ üş negızgı baǧytyn anyqtadyq. Bırınşı – oqiǧalyq turizmdı damytu. Mäselen, qalada älem chempionattary ūiymdastyrylady. Osy künderı küresten älem chempionaty bolyp jatyr. Sondai-aq şaibaly hokkeiden älem chempionatynyŋ jalauy jelbıredı. Mausym aiynda Ortalyq Aziiada tūŋǧyş ret Comic Con festivalı ötken bolatyn. Oǧan 53 myŋ adam qatysty. Şılde aiynda dästürlı ärı auqymdy Ironman şarasy öttı, – dedı qala äkımı Altai Kölgınov. Qala basşysy ekınşı baǧyt retınde medisinalyq turizmdı atady.
Halyqaralyq sarapşylardyŋ zertteuı boiynşa Nūr-Sūltanda medisinalyq turizmdı damytudyŋ äleuetı joǧary ekenın körsettı. JSI-ǧa akkredittelgen 7 ūiymnyŋ altauy elordada ornalasqan.
Altai Kölgınovtıŋ aituynşa, üşınşıden, Nūr-Sūltan – Euraziiadaǧy üzdık kongrestık körme ortalyǧy. «Bız Euraziiadaǧy halyqaralyq konferensiialar men qauymdastyqtardyŋ eŋ ırı müşesımız. Halyqaralyq därejedegı şara tek qana şeteldık keluşıler sanyn ūlǧaityp qoimai, qala ekonomikasynyŋ damuyna üles qosady» dedı ol.
«Aqyldy» qalanyŋ äserı ülken
Sammit barysynda UNWTO bas hatşysy Zurab Pololikaşvili elordanyŋ az uaqyttyŋ ışındegı damu qarqynyna taŋdanysyn jasyrmady.
– Men Nūr-Sūltanǧa alǧaş ret kelıp otyrmyn. 20 jyl būryn mūnda kartop egılgen dala jatyr edı. Al qazır öŋırdegı eŋ zamanaui qalada otyrmyz, – dedı ol. – Oǧan astana damuynyŋ säulettık kelbetı men «aqyldy» infraqūrylymdy josparlauy ärı jüzege asyruy naqty mysal bolady.
Onyŋ aituynşa, Qazaqstan Ortalyq Aziiada beibıtşılık pen damu baǧytyn ūstandy. Mūnda bükıl älemnıŋ turisterı üşın auqymdy jobalar jasaldy. Elorda «aqyldy» baǧytta damyp keledı.
– «Aqyldy» qalalar adamdardyŋ ömırıne jaqsy yqpal etıp qana qoimai, turisterge de tamaşa äser beredı. Turizm sektory qoǧammen özara bailanysta boluy tiıs. Al bız turizmnıŋ ekonomika damuyndaǧy rölın tüsındıruımız kerek. Täjıribe almasyp, turizm salasyndaǧy mäselelerdı şeşkımız keledı, – dep sözın tüiındedı Z.Pololikaşvili.
Söz soŋy. Sammitke kelgen şeteldık meimandar qala turizmıne qatysty mäselelerden basqa, qazaqtyŋ tarihi-mädeni mūrasymen tanysty. Olar Ūlttyq mūrajaiǧa, Opera jäne balet teatryna, «Bäiterekke» baryp, ūlttyq taǧamdardan däm tatty. Qazaqtyŋ än-küiıne qanyqty.
ŞET EL QALALARY BASŞYLARYNYŊ LEBIZI
Mansur IаVAŞ,
Ankara qalasynyŋ merı:
– Qazaqstan men Türkiianyŋ arasynda ıskerlık, mädeni bailanystar nyq ornaǧan. Bügınde Ankarada 5,5 mln halyq tūrady. Şahardyŋ 2 myŋ jyldan astam tarihy bar, älemdık mädenietterdı ūştastyrǧan, Europa men Taiau Şyǧysty bailanystyruşy däneker. Qazırgı mındetımız – Ankarany älemdegı ırı mädeni jäne medisinalyq ortalyqqa ainaldyru.
Qala turizmın damytu ısınde ūlttyq dästürge, tarihi qūndylyqtarǧa män beru maŋyzdy. Turister är kez tarihi qūndylyqtardy körgısı keledı. Bız qalanyŋ tarihi mūrasyn, ejelgı jädıgerlerın qol tigızbei saqtap qaldyq. Sony tamaşalauǧa keletınderge qolaily jaǧdai jasap, saparlarynyŋ sättı ötuıne müddelımız.
İlsur METŞİN,
Qazan qalasynyŋ merı:
– Bızdıŋ Qazaqstanmen qarym-qatynasymyz bauyrlyq sezımde, tarihymyz tereŋnen ūştasqan. Qazan turizmdı damytu salasy boiynşa Resei Federasiiasynda üzdıkter qatarynda tūr. Qalada 460 myŋ adam ömır süredı, şahardyŋ myŋ jyldyq tarihy bar. Byltyr elımızge 3,5 mln turist keldı.
Qazan – sport astanasy. Qalada halyqaralyq deŋgeide türlı sporttyq jarystar jiı ötkızıledı. Ol qalada sporttyq nysandardyŋ köptep salynuyna, infraqūrylymnyŋ damuyna igı äser ettı. Aita keteiık, bızde sondai-aq 166 ūlt ökılderı tūrady. Bız elde ūlttar arasyndaǧy tatu-tättı ömırdı saqtauǧa ärdaiym basty nazar audaramyz. Ol – elge turisterdıŋ köptep keluınıŋ bır kepılı. Öitkenı turister saiasi tūraqty, qauıpsız jerlerge barǧysy keletını tüsınıktı.
Boburmirzo OBLAKULOV,
Samarqand qalasynyŋ äkımı:
– Turizm halyqtar men memleketter arasyndaǧy dostyqty, ıskerlık bailanystardy arttyruǧa yqpal etedı. Bızdıŋ qalamyzǧa 2750 jyl toldy. Onyŋ tarihy Vavilon, Rim siiaqty ǧasyrlar tereŋınen bastau alady. Byltyr qalaǧa 2,5 mln turist keldı. Biyl jyl aiaǧyna deiın olardyŋ sany 4 mln-ǧa jetedı dep topşylap otyrmyz. Bız oqiǧalyq, ıskerlık turizmdı damytuǧa müddelımız. Qalada älemdık deŋgeidegı ırı ıs-şaralar ötkızılıp tūrady.
