Halqymyzda «Mäskeu bır künde salynbaǧan» degen söz bar. Bügınde jalyndaǧan jiyrmadaǧy jıgıttıŋ jasyna tolǧan elordamyz da bır künde osyndai äsem qala bola qoiǧan joq. Türlı joldan öttı. Keşegı alaqandai oblys ortalyǧynan körıktı bas qalaǧa ainaldy. Sol eleŋ-alaŋ şaqta Elbasy bastaǧan ūly ıstıŋ bel ortasynda jürıp, kün-tün qatyp jūmys ıstegen azamattar boldy. Solardyŋ bırı – Ahmetolla Şäkırov. Keşe ǧana dübırlep ötken qala künı merekesınde aǧamyzben jüzdesıp, bas şahardyŋ alǧaşqy qalyptasu jyldaryna bırge saparlap qaitqan edık.
– Ahmetolla Ahmetjanūly, elımızdıŋ bas ordasy köşıp keler kezde sız qandai qyzmette edıŋız?
– Ol kezde men Aqmola qalasynyŋ äkımı Amanjol Quanyşūly Bölekpaevtyŋ orynbasarymyn. Osy qyzmettı 1991 jyldan bastap, jetı jyl atqardym. 1994 jyly 6 şıldede Joǧarǧy Keŋestıŋ Astanany Aqmolaǧa köşıru turaly qaulysy qabyldandy. Alǧaşynda būl jaŋalyqqa köpşılık sene qoiǧan joq. Bıraq Prezident ony ūzaqqa sozbady. 1995 jyly Astanany köşırudı äzırleuge memlekettık komissiia qūrylyp, onyŋ töraǧasy bolyp N.Makievskii taǧaiyndaldy. Keiın ony Farit Galimov basqardy. Osydan keiın elordany Almatydan Aqmola qalasyna köşıruge bailanysty naqty jūmystar bastaldy. Respublika ükımetı bırınşı kezeŋde qonys audaratyn memlekettık organdardyŋ tızımın bekıttı. Är jūma saiyn Aqmolada nemese Almatyda komissiia müşelerı jinalyp, osy mäselenı talqylady. Bız oblysqa qaraimyz. Oblys äkımı Braun bolǧanmen, būl komissiiamen onyŋ orynbasary Qaisar Omarov ainalysty. Onyŋ qūramynda qala äkımı de boldy. Komissiia jaqsy jūmys ıstedı. Ol kezdegı uaqyttyŋ özı qiyn edı ǧoi. Egemendıktıŋ eleŋ-alaŋ şaǧy. Zauyttar men käsıporyndar jūmystaryn toqtatqan. Äleumettık sala qyzmetkerlerı men zeinetkerlerdıŋ qoldaryna ailap aqşa timeidı. Qalada jaryq ta jiı sönedı. Jylu da az berıledı. Qysqasy, qiynşylyq şyrmauyqşa şyrmap alǧan kezeŋ.
– Sondai kezde osyndai ǧasyrlarda sirek ıske asatyn auqymdy jobany atqaruǧa qoryqqan joqsyzdar ma?
– Joq. Memleket basşysy astanany köşıruge bailanysty Aqmola arnaiy ekonomikalyq aimaǧyn qūru turaly şeşım şyǧardy. Mūny oryndaudy Ükımetke tapsyrdy. Osy şaruamen Amanjol Quanyşūly Almatyǧa 3-4 ret bardy. Ükımet basşysy Qajygeldin türlı syltaumen keiınge şegerıp otyrdy. Amanjol eşteŋeden qaimyqpaityn jıgerlı azamat edı ǧoi. Sodan ol Memleket basşysynyŋ qabyldauynda bolyp, ol kısıge barlyq jaidy aitady. Prezident sol jerde Ükımet basşysyna habarlasyp, ıstı jedel türde şeşıp berdı. Söitıp, ekonomikalyq aimaq qūryldy. Qarjy audaryldy. Türlı salyq jeŋıldıkterı jasaldy.
– Bırınşı jūmys neden bastaldy?
– 1996 jyldan bastap Almatydan köşıp keletın memlekettık mekemelerdı ornalastyru üşın būrynǧy ǧimarattarǧa jaŋǧyrtu jūmystaryn jürgızudı qolǧa aldyq. Olardyŋ keibıreuınıŋ aŋǧal-saŋǧaly şyqqan. Ony qaita qalpyna keltırdık. Jol jäne qūrylys kompaniialarynyŋ materialdyq bazasy daiyndaldy. Abylai han daŋǧyly boiynan jaŋa köp qabatty tūrǧyn üiler boi kötere bastady. Oǧan elımızdıŋ ırgelı qūrylys kompaniialary tartyldy. Mamandarǧa jataqhana äzırledık. Mıne, osyndai qyruar şara moinymyzda tūrdy. Aqmola Astana bolady degen sözden quat aldyq. Maǧan sol kezde qalanyŋ jarnamalyq qyzmetın jolǧa qoiu mındetteldı. Ol kezde şaharda jarnama joq dese de bolady. Qazırgı äuejai men qalaǧa deiıngı tas joldyŋ boiynda Sosialistık Eŋbek Erlerınıŋ suretterı ılıngen taqtalar tūratyn. Sodan men Almatyǧa baryp, şeteldık jäne otandyq kompaniialardyŋ ökılderımen söilestım. «Prezidenttıŋ astanany auystyru turaly qaulysy şyqty. Bızdıŋ qalaǧa jarnamalaryŋyzdy äkelıŋızder. Oǧan oryn tauyp beremız. Bes jylǧa deiın eşqandai aqy almaimyz. Qai jerge ılemın deseŋızder, erık özderıŋızde» dep kelıssöz jürgızdım. Bıraq menıŋ sözıme eşkım senbedı. Menı arqamnan qaǧyp, aldap-sulap şyǧaryp saldy. Sondai jaǧdai da basymyzdan öttı.
Endı qarap otyrmau kerek. Jarnamalardy özımız jasadyq. Onda bügıngıdei kez kelgen dünienı jasandyryp jıberetın tehnologiia joq. Bärın öz qolymyzben daiyndadyq. Qalaǧa kıreberıs joldaǧy belgılerdı jaŋarttyq. Mekeme basşylaryn şaqyryp, säuletşılermen kelısıp otyryp, qaita rekonstruksiia jasaldy. Respublika köşesınıŋ boiyndaǧy köp qabatty üilerdıŋ qasbetterın jaŋǧyrttyq.
– Astana köşıp keldı. Jūmys odan ärı qyza tüsken bolar…
– 1997 jyldyŋ jeltoqsanynda qala basşysy bolyp Ädılbek Jaqsybekov taǧaiyndaldy. Men sol kısınıŋ orynbasary bolyp qala berdım. Atqaratyn ıs köp. Maǧan taǧy da şahardyŋ bezendıru şaralary tapsyryldy. Qalanyŋ ärın aşa tüsetın köşelerge saǧattar qoidyq. Köşe jiekterı men saiabaqtarǧa aǧaş egıp, gül otyrǧyzdyq. Äsırese, tünde şaharǧa erekşe körık beretın türlı-tüstı şamdardy ornattyq. Olardy kündız ıstep, tünde tekseremız. Ony Ädılbek Yryskeldıūlynyŋ özı baryp qaraidy. Sodan keiın qala äkımı bärımızdı jinap alyp, tüngı 2-3 mezgılınde lezdeme ötkızedı. Men Jaqsybekovpen bır jarym jyldai jūmys ıstedım. 1998 jyly 6 mamyrda Saryarqa men Almaty audany qūryldy. Şahar basşysynan sol audandy basqaruǧa özım sūranyp bardym. Sol joly Elbasy jaŋa qūrylǧan ekı audannyŋ äkımın öz rezidensiiasynda qabyldady. «Men senderge kelısımımdı berdım. Būl – jai qala emes, elımızdıŋ bas ordasy. Sondyqtan dūrys jūmys ısteŋder, jıgıtter!» dep qyzmetımızge sättılık tıledı. Memleket basşysy būryn būlai audan äkımderın qabyldamaǧan. Bız üşın būl tarihi oqiǧa boldy. Jalpy, Prezidenttıŋ elordaǧa degen közqarasy erekşe edı. Ol kısı ünemı qalanyŋ bas josparyn talqylaǧan jiynynan keiın şaharǧa jauapty mamandardy avtobusqa otyrǧyzyp alyp, özı qalany aralaidy. Barlyq köşenı mūqiiat qaraidy. Közge körınıp tūrǧan kemşılıkterdı aşyq körsetedı. Ekınşı ret ony qaitalamau kerek ekendıgın eskertedı. Men Almaty audanyn tört jyl basqardym.
– Az uaqyt emes eken. Onda qandai şarualardy atqardyŋyz?
– Bızdıŋ audandy sol kezde jūrtşylyq auyzekı tılde «spalnyi raion» dep aitatyn. Öitkenı köp qabatty tūrǧyn üiler köp boldy. Alǧaşynda bıraz qiyndyqtar kezdestı. Keiın bärı qalpyna keldı. Bızge Qyrqynşy, Silikatnyi jäne Küigenjar eldımekenderı kırdı. Olarda şeşılmegen mäsele şaş etekten. Tūrǧyndar bala düniege keldı degen qarapaiym anyqtama alu üşın qalaǧa keledı. Sondyqtan, bız sol kentterdıŋ äkımşılıgın keŋeitıp, auyl äkımderınıŋ ökılettıgın küşeittık. Odan keiın audan aumaǧyna aǧaş, gül otyrǧyzudy qolǧa aldyq. PİK töraǧalarymen tyǧyz jūmys ıstedık. Är oramǧa bır-bır töraǧa sailadyq. Olarǧa eŋbekaqy tölendı. Töraǧalarmen apta saiyn kezdesıp, atqarylǧan jūmystarǧa esep jürgızdık.
Su, jylu mäselelerımen ainalystyq.
– Aǧa, sız elordanyŋ tört basşysymen qyzmettes bolypsyz. Sonyŋ ışınde qai azamatqa büiregıŋız būrady?
– İä. Men Almaty audany äkımınen keiın qalalyq Sauda basqarmasyn basqardym. Odan soŋ Ädılbek Yryskeldıūly menı qala äkımı apparatynyŋ jetekşılıgıne şaqyrdy. Osy qyzmettı Temırhan Dosmūhambetov, Ömırzaq Şökeev basşylyqqa kelgende de jalǧastyrdym. Būl azamattardyŋ bärı de – myqty jıgıtter. Eşkımdı böle-jarǧym kelmeidı. Bıraq men üşın marqūm Amanjol Quanyşūlynyŋ orny bölek. Ekeumız erteden tanyspyz. Qalalyq taksoparkte bırge jūmys ıstedık. Maǧan köp närsenı üirettı. Er mınezdı azamat bolatyn. Eşteŋeden jasqanbaityn. Oiyndaǧysyn aşyq aitatyn. Astana köşıp keler kezde qalany soǧan laiyqtau üşın jan salyp jūmys ıstedı. Jalpy, men ömırıme riza adammyn. Astananyŋ alǧaşqy qalyptasu jyldarynda Ädılbek Jaqsybekov, Temırhan Dosmūhambetov, Asqar Mamin, Ömırzaq Şökeev, Nūrlan Nyǧmatulin, Qairat Satybaldy, Tölegen Mūhamedjanov sekıldı azamattarmen bırge ärıptes boldym. Olardan köp täjıribe jinaqtadym. Bır sözben aitqanda, jaqsy üilesım tapqan komanda boldy. Öz basym, jiyrma jylda elorda osyndai keremet körıktı qalaǧa ainalady degenge sengen emespın. Men osy Aqmolada dünie esıgın aştym. Bala künımde būrynǧy Oktiabr (qazırgı M.Äuezov) men bazarǧa baratyn köşede ǧana tas jol töselgen. Ony soǧystan keiın nemıs tūtqyndary salǧan. Beibıtşılık, Jeŋıs daŋǧyldarynyŋ boiy yza su basqan, qamys bolatyn. Qazır Astana ädemı şaharǧa ainaldy. Bır jaqqa jolauşylap ketıp, ūzaq jol jürıp kelsem, qalany tanymai qalamyn.
– Qazır de qalanyŋ tynys-tırşılıgın baǧdarlap otyrasyz. Köŋılıŋız tolmaityn tūstary bar ma?
– Bırınşıden, bügıngı şahardyŋ ädemılıgın saqtau qajet. Ötken joly äldebıreuler aialdamalardy qiratyp kettı degende qamyǧyp qaldym. Sodan keiın köpşılıktı alaŋdatyp otyrǧan bır mäsele bar. Qazır zeinetkermın. Zaiybym ekeumız jiı-jiı emhanaǧa qaralamyz. Därıgerge jazylu üşın ony bır jarty ai kütu qajet. Emhanada kezek degen qyrǧyn. Mäselen, qala künıne oblystar ädemı tartu-taralǧylaryn jasady. Olarǧa raqmet! Bıraq soǧan jıbergen qarjyǧa emhana salsa qaiter edı dep oilaimyn. Qaltasy qalyŋ adamdar öşıretı joq jekemenşık emhanalarǧa barady. Al qarapaiym halyq ne ısteidı? Osyny eskerse deimın. Odan keiın qalada qyzmet körsetu sapasy öte tömen. Astanalyq degen atqa laiyq emes. Osyǧan jauap beretın mekeme de joq. Astana eldıŋ ainasy ǧoi. Syrt jerden qanşama qonaqtar keledı. Būl mäselenı de nazardan tys qaldyrmaǧan jön.
– Saliqaly äŋgımeŋızge raqmet!
Sūhbattasqan
Azamat ESENJOL
