Aqylbek KÜRIŞBAEV: Men ǧylymǧa kezdeisoq kelgen adam emespin

Aqylbek Kürişbaev,
S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq universitetiniŋ rektory, professor, Astana qalalyq mäslihatynyŋ deputaty:
«Men ǧylymǧa kezdeisoq kelgen adam emespin»

Aimaqtardan Astanaǧa aǧylǧandarǧa qalamyzda 14 oqu ornyna tüsu mümkindigi bar. Sonyŋ biri – S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq universiteti. Auyl şaruaşylyǧy salasyna mamandar daiarlaityn oqu ordasyna basşylyq etuge osy salanyŋ jiligin şaǧyp, maiyn işken ǧalym Aqylbek Kürişbaev kelgeli biraz uaqyt boldy. Biz bügin ony äŋgimege tartyp, elimizdegi auyl şaruaşylyǧynyŋ ahualyn az-kem oi sarabyna saludy jön kördik.

Auyl şaruaşylyǧy mamandyǧyna bilim granttary az bölinip jür

– 1983 jyly Qazaq auyl şaruaşylyǧy institutyn bitirgen ekensiz. Araǧa 30 jyldai uaqyt salyp, öziŋiz osy tektes auyl şarua­şylyǧy salasy mamandaryn äzirleitin oqu ornyna rektor bolyp otyrsyz. Arada ötken otyz jyl elimizge qandai mamandar qajet, mamandy qalai daiyndaǧan dūrys degen sekildi sūraqtarǧa jauap tauyp berdi me?
– Soŋǧy 30 jylda elimizdiŋ agroönerkäsip keşeni örkendeudi de, qūldyrau kezeŋin de basynan ötkerdi. Sol siiaqty auyl şarua­şylyǧy salasy mamandary da soŋǧy kezde öz käsibin jaily jūmystarǧa aiyrbastap ketti. Bir sözben aitqanda, elimizdiŋ auyl şarua­şylyǧy aldymen investisiiadan qaǧylyp, odan keiin mamandarynan aiyrylyp, qūldyrap ketti. Memlekettiŋ aralasuymen mūnyŋ barlyǧy qazir rettelip, şeşilip kele jatyr.
Jalpy, auyl şaruaşylyǧy öndiristik qūrylymdaryna qanşa maman jetpeitini jöninde eşqandai memlekettik organ jüieli saraptama jasaǧan joq. Auyl şaruaşylyǧy ministrliginde jūmys istep jürgen kezimde osy mäselege monitoring jürgizip, salaǧa joǧary bilimdi 6,5 myŋ maman jetpeitinine közimiz jetken. Onyŋ işinde 2 myŋ mal därigeri, 1 myŋ agronom tapşy eken. Mūnyŋ negizgi sebebi – bilim granttarynyŋ auyl şaruaşylyǧy mamandyqtaryna az bölingendiginde. Mysaly, jyl saiyn memlekettik granttardyŋ 5 jarym paiyzy ǧana auyl şaruaşylyǧy salasyna bölinip kelgen. Būl, halqynyŋ 47 paiyzy auyldyq jerlerde tūratyn respublika üşin öte az. Äsirese, auyldyq jerlerge nemese auyl şaruaşylyǧy käsiporyndaryna käsiptik orta oqu oryndaryn bitirgen mamandar jetispeidi. Biz, mehanizator, sauynşylarǧa deiin arnaiy käsiptik bilim beruimiz kerek.
– Bilim granty auyl şaruaşylyǧy maman­daryna az bölinedi dep otyrsyz. Mūnyŋ sebebi nede?
– Būl sūraqtyŋ jauabyn Bilim ministr­liginen sūraǧan dūrys şyǧar…
– Al, qazirgi qolda bar mümkindik arqyly osy salaǧa öziŋiz qandai üles qosqaly otyrsyz?
– Ärine, sapaly bilim tek qana ǧylym arqyly keledi. Damyǧan elderdiŋ täjiribesine süienip, aldymyzǧa zertteu universiteti märtebesin aluǧa maqsat qoiyp otyrmyz. Ol üşin universitettiŋ janynan iri ǧylymi ortalyqtar aşyp, oqu-täjiribelik bölimderdi jandandyruymyz kerek. Mūnyŋ barlyǧy būryn barlyq oqu oryndarynda bolǧan. Toqyrau kezinde olardyŋ barlyǧy tozyp ketti. Sondyqtan, zaman talabyna sai, sondai oqu-täjiribelik oryndardy aşu josparlanyp otyr. Sonymen qatar, studentterdiŋ ǧylymi instituttardyŋ zerthanalarynda, egis alqap­tarynda täjiribeden ötuine jaǧdai jasaǧan jön. Mūndai jūmysty biz Şortandy orman şarua­şylyǧy, Aleksandr Baraev atyndaǧy astyq şaruaşylyǧy jäne Qazaq auyl şaruaşylyǧy önimin qaita öŋdeu ǧylymi-zertteu institu­tymen jürgizetin bolamyz. Eŋ basty maqsat – ǧylym arqyly bilimdi damytyp, sapaly maman daiyndau. Mūnyŋ barlyǧy öndiristiŋ ör­kendeuiniŋ negizi bolatynyn Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev halyqqa Joldauynda adam kapitalyn damytuǧa baǧyttalǧan basymdyqta naqty körsetip berdi. Biz sol mindetterdi jüzege asyruǧa kirisip kettik.
Osy mäseleni şeşudiŋ taǧy bir tetigi retinde – JOO agroönerkäsip keşenine qajetti mamandardy daiarlap berse, al şaruaşylyqtar olardy jūmysqa ornalastyrudy öz mindette­melerine alsa degen ūsynysymyz bar. Qazirdiŋ özinde osyndai ortaq şeşimge qoldau bildirip, kelisim jasap jatqan şaruaşylyqtar bar. Osy arqyly biz memlekettik-jekemenşik ärip­testikti damytamyz.

Men memlekettik qyzmetke ǧylymdaǧy jetistikterimniŋ arqasynda barǧam

– Jüzdegen ǧylymi maqala, 4 monografiia jazypsyz. Ǧylym doktory, professorsyz. Būl bizdiŋ bilikte jürgen basqa doktorlardiki sekildi «doktorlyq» pa? Älde… sizdiŋ qyzmetiŋiz ǧylymmen şyndap ainalysuǧa mümkindik tudyrdy ma?
– Sūraq tüsinikti. Men ǧylymǧa kezdeisoq kelgen adam emespin. İnstitutty üzdik bitirip, öz mamandyǧyma säikes, Qazaq eginşilik şaruaşylyǧy ǧylymi-zertteu institutynda agronom bolyp qyzmet ettim. Būl meniŋ mamandyǧym, äri meniŋ ǧylym salasyna bettegen maqsatymnyŋ bastauy boldy. Men ǧylym salasynda qyzmet etetinimdi sanaly türde tüsinip, ǧylymi-zertteu institutynda jürgen kezimde aspiranturaǧa tüstim. Söitip, ǧylymǧa tübegeili bet būryp, bilimimdi jetil­dirdim jäne ǧylymi zertteulerimdi jürgizdim. Bar ynta-jigerimdi ǧylym jolyna arnadym. Sondyqtan bolsa kerek, onyŋ barlyǧy nä­tijesiz qalǧan joq. Kandidattyqty da, doktorlyqty da ǧylymnyŋ ortasynda jürip qorǧadym.  Ǧylym özine baurap alǧandyqtan bolsa kerek, men memlekettik qyzmetke keludi josparlaǧan emespin. Naqty aitatyn bolsam, memlekettik qyzmetke ǧylymdaǧy jetistikte­rimniŋ arqasynda keldim.
– Eki märte Auyl şaruaşylyǧy ministriniŋ orynbasary bolyp taǧaiyndalyp, keiin 3 jyl ministr boldyŋyz. Atqaruşy bilik qūramynda ötkizgen osy jyldar Sizge ne berdi?
– El ekonomikasynyŋ maŋyzdy salasynyŋ biri sanalatyn auyl şaruaşylyǧy – özindik erekşeligi bar kürdeli sala. Al, sondai salanyŋ eŋ joǧarǧy organy bolyp tabylatyn Auyl şaruaşylyǧy ministrligi maŋyzdy qūrylym ekeni sözsiz. Osy ministrlikke 2002 jyly qyzmetke keldim. Ahmetjan Esimov, Serik  Ümbetov sekildi tūlǧalardyŋ tär­biesin körip, tälim alyp, täjiribe jinaqtadym. Ministr­likte qyzmet etken jyldarymda bilimim men täjiribemdi salanyŋ qūqyqtyq negizin qalyptastyruǧa arnap, ǧylymnyŋ öndirispen sabaqtastyru mäselelerin şeşuge atsalystym. Özimniŋ käsibi şyŋdaluyma da ülken mümkindik boldy. Ǧylym men memlekettik qyzmettiŋ arasyndaǧy erekşelikterdi ekşei otyryp, eldiŋ müddesi üşin maŋyzdy bastamalardy atqaruǧa üles qostym. Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev osy salada atqarǧan eŋbekterimniŋ nätijesin baǧalap, 2008 jyly ministr etip taǧaiyndady. Sodan üş jyl osy qyzmetti atqaryp, salanyŋ örkendeui jolynda bar yntammen qyzmet ettim.
El ekonomikasy naryqtyq qatynastarǧa köşip jatqan kezde, auyl şaruaşylyǧyn būrynǧy izimen damyta almaitynymyzdy moiyndau kerek. Keibir kisiler sony kökseidi. Mysaly, ministrlik egindi egip, ony oruǧa nege qatyspaidy degen siiaqty mäseleler köteredi. Jalpy auyl şaruaşylyǧy salasynyŋ josparly ekonomikadan naryqtyq ekonomikaǧa beiimdelui äli künge deiin jalǧasyp kele jatyr. Osy mäselege tüsinistikpen qarau kerek.
Al, ministrlik salanyŋ qūqyqtyq negizin jasap, damu josparyn daiyndauy tiis. Men Auyl şaruaşylyǧy ministrligine kelgen kezde salanyŋ naqty baǧyty aiqyndalmaǧan, jüiesi joq bolatyn. Ahmetjan Esimovtiŋ basşylyǧymen ministrliktiŋ barlyq qyz­metkerleri aldymen salanyŋ qūqyqtyq negizin qalyptastyruǧa kiristik. Sonyŋ arqa­synda jalpy agroönerkäsip keşeni naryqtyq qatynastarǧa beiimdele bastady. Men ol kezde ǧylym departamentiniŋ direktory, mi­nistrdiŋ orynbasary siiaqty qyzmetter atqardym. Özimniŋ qarym-qabiletimdi salyp, salanyŋ damuyna üles qostym dep esepteimin. Ministr bolyp taǧaiyndalǧannan keiin de sol baǧyttaǧy jūmystardy jalǧastyryp, auyl şaruaşy­lyǧy salasynyŋ qūqyqtyq negizderi men naqty baǧyttaryn örkendetuge üles qostym.
Birneşe Kodekster qabyldanyp, jüzden astam zaŋ men janama zaŋ aktileri özgertildi. Mūnyŋ barlyǧy şarualardyŋ naryq talaptaryna säikes jūmys isteuine jol aşty. Eŋ bastysy, mal şaruaşylyǧyn damytuǧa erekşe köŋil bölinip, arnaiy baǧdarlama qabyldandy. Asyl tūqymdy mal basyn köbeitu maqsatynda «Asyl tülik» asyl tūqym şarua­şylyǧyn aşyp, qolda bar maldyŋ tūqymyn saqtap-köbeituge mümkindik aldyq. Osy şarua­şylyqta milliondaǧan mölşerde asyl tūqym­dy maldyŋ ūryqtary saqtalyp otyr.
Veterinariia salasyn qūldyratyp alǧanymyz jasyryn emes. Sondyqtan, veterinariianyŋ mäselelerin şeşip, bir jolǧa saludy maqsat etip, osy baǧytta jüieli jūmys jasadyq. Jeke-menşikke ötip ketken mal därigerlik qyzmettiŋ memlekettik monopoliiada boluy kerektigin däleldep şyqtyq. Eŋ aldymen maldan taraityn aurulardyŋ aldyn alu jäne veterinarlardyŋ bedelin köteru kerek boldy. Osy mäselege jan-jaqty saraptau jasap, mal şaruaşylyǧyn damy­tudyŋ alǧyşarty esebinde jūmysty vete­rinariiany qolǧa aludan bastadyq. Veteri­narlyq stansiialardyŋ memlekettik monopo­liiaǧa ötui jaǧdaidy qadaǧalauǧa mümkindik berdi.
Naqty agronom retinde tūqym şaruaşy­lyǧy, ösimdik qorǧau, mehanizasiia salasynda köp ilgerileu bolǧanyn nyq senimmen aita alam. Zaŋ talaptary rettelip, arnaiy mekemeler qūryldy. Sonyŋ arqasynda soŋǧy jyldary tūqymnyŋ sapasyn köteru, şegirtkemen küres baǧytyndaǧy jūmystardyŋ nätije bere bas­taǧanyn köremiz. Jaŋa tehnikamen qamtamasyz etu mäselesi şeşilip, egin egu men oru jäne mal azyǧyn daiyndau siiaqty tehnikanyŋ küşimen atqarylatyn negizgi şarualar jaŋa tehnikanyŋ arqasynda jeŋildedi. Sonymen qatar, jaŋa tehnologiiany paidalanu kölemi soŋǧy jyldary eselep köbeidi. Mysaly, egis alqabynyŋ 70 paiyzy minimaldy tehnologiiaǧa köşkenin osy saladaǧy ülken jetistik retinde aituǧa tolyq negiz bar. Öitkeni biz mūndai kör­setkişke ǧylymi negizdelgen, zaŋ­dyq talap­tardy bekitip jäne yntalandyru meha­nizm­deriniŋ arqasynda qol jetkizdik. Būl – auyl şaruaşylyǧy salasynyŋ eki qanatyndai bol­ǧan mal şaruaşylyǧy men egin şaruaşy­lyǧyna qatysty keltirgen naqty eki mysal ǧana. Al, auyl şaruaşylyǧy ǧylymyn jüieli da­muyna yqpal etken «QazAgroİnnovasiia» AQ-nyŋ qūryluy desek, artyq aitqandyq emes.
– Aitpaqşy, «Diplommen – auylǧa» baǧdarlamasy sizdiŋ keziŋizde bastaldy ǧoi?
– Būl baǧdarlamanyŋ orny bölek. Memleket tarapynan auylǧa baratyn äleumettik sala mamandaryna kömek körsetu üşin Elbasynyŋ tapsyrmasy boiynşa 2008 jyly arnaiy zaŋ qabyldandy. Osy zaŋǧa säikes, olardyŋ köşi-qon şyǧyndaryn memleket tölep, baspana alu üşin paiyzsyz nesie beredi. Osyndai memle­ket­tik saiasattyŋ arqasynda soŋǧy 3 jylda 16 myŋnan astam jas maman auyldyq jerlerge baryp, qonystanyp, qyzmetterine kiristi. Būl būrynǧy ahualmen salystyrǧanda 3 esege köp. Biz kezinde sol tizimge veterinarlardy kirgizu ke­rektigin aityp, onyŋ özektiligin däleldep, zaŋǧa özgeris engizdik. Sonyŋ arqasynda auyl­dyq jerlerge barǧan veterinarlarǧa da «Dip­lommen  – auylǧa!» baǧdarlamasy boiynşa qoldau jasauǧa mümkindik aldyq. Osy siiaqty talai dünieni tizbekteuge bolady. Salanyŋ damuyna qajetti atqarylǧan şarua az emes, atqaratyn is te jetedi.
Maman retinde de, ministr retinde de, eŋ bastysy, azamat retinde barlyq qabiletimdi osy auyl şaruaşylyǧynyŋ damuyna arnadym dep tolyq aita alamyn.

Qalyptasqan şaruaşylyq jüiesin ǧylymi negizde damytuǧa ūmtyluymyz kerek

– Rasynda da, bizde el tūrǧyndarynyŋ 47%-dan astamynyŋ qyzmeti men tirşilik közi auyldyq jer bolyp tabylady. Osy jermen jūmys isteitin qauymnyŋ tynys-tirşiligine bilik qajetinşe jaǧdai jasap otyr ma?
– Olai aita almaimyn.
– Nege?
– Elimizde 155 myŋnan astam fermerlik-şarua qojalyqtary bar. Oŋtüstik Qazaqstan oblysynda nebäri 1-2 gektaregistik jeri bar şaruaşylyqtar köp. Osyndai az jerge egin egu şarualarǧa tiimdi emes. Mūndai jolmen eŋbek önimdiligin damytu mümkin emes. Son­dyqtan şaruaşylyqtardy irilendiru kerek. Būl keŋes ükimeti tūsyndaǧydai kollek­tivi­zasiia emes. Älemde damyǧan memleketterdiŋ täjiribesine süiensek, memleket osy baǧytty damyta bergeni dūrys.
Qazir auyl şaruaşylyǧy qūrylymdaryna memleket tarapynan ülken qoldau jasalyp, şyqqan şyǧyndarynyŋ biraz böligi subsidiia retinde qaitarylyp otyr. Būl da bir qarjylyq qoldau mehanizminiŋ bir tetigi. Jalpy, auyl şaruaşylyǧy salasyn barlyq memleketter qarjylai qoldap, jeŋildikter jasap otyraty­ny jasyryn emes. Mysaly, Belorussiiada – 16 paiyz, damyǧan elderde 50 paiyzǧa deiin subsi­diia bölinetin bolsa, bizde nebäri – 5 paiyzdyŋ köleminde. Būl – şaruaşylyqtarǧa qarjylai jasalatyn kömektiŋ bir joly.
Al, eŋ maŋyzdysy auylşaruaşylyq öndirisine baǧyttalǧan nesie jüiesin jetildiru kerek. Mysaly, elimizdegi ekinşi deŋgeili bankter arqyly berilip jatqan barlyq nesie­niŋ 3-4 paiyzy ǧana auyl şaruaşylyǧyna bö­lin­gen. Osydan-aq ekinşi därejeli bankterdiŋ közqarasyn aŋǧaruǧa bolady. Sondyqtan, biraz uaqyttan beri köterilip kele jatqan – «Agro­bank» qūru bastamasy öte maŋyzdy. Sonymen qatar, auylşaruaşylyq önim öndiruşileriniŋ täuekeline kepildik beru qorynyŋ jūmysyn jetildiru arqyly da yqpal etuge mümkindik bar. Qazir Auyl şaruaşylyǧy ministrliginiŋ osy baǧytta jalǧastyryp jatqan jūmystary dūrys. Körşi Reseide «Rosselhozbank» qūryl­ǧany belgili. Sonyŋ kömegimen şaruaşylyq­tardyŋ önim öndiru köleminiŋ artqany birden körine bastady. Mysaly, mamandar nesie alyp jūmys istep jatqan süt öndiru salasynyŋ erek­şe qarqynmen damuyna osy banktiŋ tikelei äse­ri bolǧanyn aitty. Eki jylda öndirilgen süttiŋ kölemi 4 esege artqan. Sondyqtan bizde de ar­naiy auyl şaruaşylyǧyn qarjylandy­ruǧa baǧyttalǧan bank qūrylatyn bolsa, ol öndi­ristiŋ önimdiligine yqpal etetinine kümän joq.
– Agrarlyq öndiristiŋ tūraqtylyǧy – eldiŋ azyq-tülik qauipsizdiginiŋ negizi. Astyq jäne auyl şaruaşylyǧynyŋ basqa da önimderi – älemdik naryqta eksporttyq öktemdik jasauda äleuetti önimderdiŋ jäne valiutalyq tüsim köz­deriniŋ biri. Ol ras. Äsirese, qarjy daǧdarysy kezinde osy salaǧa basym köŋil bölinu qajet sekildi. Öz tarapyŋyzdan qandai ideia qosyp, qandai bastama köterer ediŋiz?
– Elimizdiŋ negizgi şaruaşylyǧy bidai ösiruge beiimdelgen. Sondyqtan, negizsiz pikir­lerdi jaŋalyq retinde qabyldamai, qalyptasqan şaruaşylyq jüiesin ǧylymi negizde damytuǧa ūmtyluymyz kerek. Ony aityp otyrǧan sebebim, bidai alqabyn qysqartu kerek dep jür­gender bar. Eŋ aldymen topyraqtyŋ qūnarly­lyǧy men erekşeligin tüsinu kerek.
Egis alqaptary qūrylymyn tek qana ärtarap­­tandyrudy jetildiru arqyly egin bitik şyqqan jyldary astyq öndiru men oǧan sūranys arasyndaǧy tepe-teŋdikti saqtau qiyn. Birin­şiden, auyspaly egis (daqyl türlerin auysty­ryp otyru, kezektestiru) topyraqtyŋ qūramy men klimattyq jaǧdaiǧa bailanysty ekenin eskeru kerek. Qūrǧaq topyraqty aimaqtarda (Tor­ǧai öŋiri, Aqmola oblysynyŋ oŋtüstik au­dan­dary, Qaraǧandy oblysy) dändi daqylda­rynyŋ jalpy egis alqabyndaǧy ülesi 60-70 paiyzǧa deiin qysqaruy mümkin, al soltüstik aimaqtarda 50 paiyzǧa deiin azaiady. Sebebi qūrǧaqşylyq jyldarǧa eŋ beiim keletin bidai, arpa jäne sūly siiaqty daqyldar egin şarua­şylyǧyndaǧy qauipti (täuekeldi) azaita alady. Ökinişke qarai, bizde maily jäne būrşaq daqyldarynyŋ qūrǧaqşylyqqa tözimdi sūryp­tary jetispeidi. Oǧan qosa, balama daqyldarǧa auysu üşin jaŋa infraqūrylymdar qūru qajet jäne ol belgili bir uaqytty talap etedi. Son­dyqtan, jyldan jylǧa jaqsaryp kele jatqan egis daqyldaryn öŋdeu tehnologiiala­rynyŋ arqasynda köp mölşerde astyq jinau mümkin­digi ūlǧaiyp keledi.
Bizdegi qalyptasqan astyq eksporttau jüiesin jetildirumen qatar, infraqūrylymdy keŋeitu, astyqty qaita öŋdeu jäne tasymal­daudy damytu qajet. Mūny biz iri astyq eksporttauşylardan, iaǧni bäsekelesterimizden üirensek bolady. Mysaly, Kanada memleketin alatyn bolsaq, ol jerdiŋ klimaty bizdiŋ soltüstiktegi astyqty aimaqtarymyzdyŋ kli­matyna öte ūqsas. Būl eldiŋ astyq eksporty kanadalyq bidai keŋesiniŋ qadaǧalauymen 50 jyldan beri monopoliialyq jüiede jüzege asyrylyp keledi.
Alysqa barmai-aq, bizdiŋ körşimiz, Keden odaǧy boiynşa äriptesimiz – Reseide engizilgen jaŋa jüieni alaiyq. Osydan eki jyl būryn birikken astyq eksporttauşy kompaniiasyn qūrdy. Älemdik astyq naryǧyndaǧy ünemi küşeiip otyratyn bäsekelestik jaǧdaiynda iri astyq derjavalary özderiniŋ eksporttyq saiasatyn būryn da, qazir de qaita qarap, zaman talabyna sai äreket etip keledi. Al, biz äli oilanyp jürmiz. Bir jyl būryn Premer-Ministrdiŋ tapsyrmasy boiynşa elimizde biryŋǧai eksporttyq kompaniia qūru turaly (red. – ministr kezinde) ūsynys daiyndadyq. Ol äli künge deiin jüzege asqan joq.
Naqty aitqanda, egis alqaptaryn ärtarap­tandyru bidaidyŋ artyq önimdiligi mäselesin şeşpeidi, onymen birge eksport saiasatyn damytu qajet.

Ūltjandy ūrpaq ösip kele jatqanyna quanam

– «Qolymda bilik bar kezde beker bylai istemeppin», «myna jūmystardy eskermei qalyppyn» dep, ökinetin kezderiŋiz bolmai ma?
– «Ötken iske ökinbe» demeuşi me edi dana halqymyz. Biraq men atqarǧan qyzmetimde josparly türde, salanyŋ negizgi tetikterin damytu maqsatyn ūstandym. Biz solardy jüzege asyruǧa küş saldyq. Ministrliktiŋ qyzmetkeri retinde de, basşysy retinde de naqty şarua­larmen ainalystyq. Mümkindikke qarai auyl şaruaşylyǧy ministrliginiŋ qyzmetker­leriniŋ qabiletimen ǧana şeşiletin mäseleniŋ barlyǧyn atqardyq. Al, asyl tūqymdy mal jüiesin qūra otyryp, mal şaruaşylyǧyn damytu sekildi keibir mäseleler boiynşa qoldau tappai, şamam kelmegeni ras.
– Hoş. Sonymen bilikten ketkeniŋizge, osylai jurnalistermen emin-erkin äŋgimelesuge mümkindik alǧanyŋyzǧa, erkindik alǧanyŋyzǧa quanasyz ba, älde ökinesiz be?
– Mende ökiniş joq. Al, jurnalistermen äŋgimelesuge būryn da mümkindigim bolǧan, qazir de erkin aralasamyn.
– Qazaq üşin jalpy ne istedim, ne istei alam dep oilaisyz?
– Men memleketime jasaǧanymdy halqyma jasadym dep tüsinemin. Sondyqtan, kez kelgen isimdi qazaq halqynyŋ müddesi men memlekettiŋ damu jolyndaǧy paryzym, Elbasymyzdyŋ artqan senimin aqtauǧa baǧyttaǧan mindetim dep tüsindim. Keleşekte de osy maqsat-müddemnen ainymaitynyma senimdimin.
–  Qazaǧyŋyzdy qanşalyqty jaqsy köresiz?
– Anasyn jaqsy körmeitin bala bolmaityny siiaqty, ūltyn süimeitin azamat bolmaityn şyǧar. Joǧary oqu ornynyŋ rektory retinde studenttermen jii pikirlesip otyramyn. Sonda öskeleŋ ūrpaqtyŋ işinde tūlǧasy bölek, ūlt­jandy ūrpaqtyŋ ösip kele jatqanyn körip qua­nam. Būlar – eldiŋ keleşegi. Özimniŋ qazirgi bir mindetim osy jastarǧa jol silteu dep tüsi­nemin. Alaştyŋ köŋilindei darhan, qazba bai­lyqqa toly dalasy baitaq, teŋizdei şalqar danasy bar halqymdy şyn yqylasymmen jaqsy köremin. Halqymnyŋ basynan baǧy tai­ma­syn, elimizdiŋ nesibesi ortaimasyn dep tileimin.

Äŋgimelesken Näzira SAILAUQYZY