Älemde öz halqyna barynşa jaǧdai jasap, tūrmys-tırşılıgın jeŋıldetken «aqyldy qalalar» köp. Mäselen, Barselona kölıkterdıŋ keibır audandarynda jüruın şektep, qala qauıpsızdıgın qamtamasyz etse, Tallin densaulyq saqtau salasyndaǧy yŋǧaily sifrly baǧdarlamasymen erekşelenedı. Dubai jürgızuşısız äue kölıkterımen tanylsa, Singapur qoqysty dūrys sūryptau mäselesın tübegeilı şeşu arqyly älemge ülgı bola bıldı. «Jaqsydan üiren» demekşı, bügınde elordamyz smart qalalardyŋ qatarynan körınu üşın jahandyq täjıribelerden qalyspai keledı. Jaŋa tehnologiialardyŋ dendep enuımen sifrly damu jolyna tüsıp, özgelerge de ülgı boludy maqsat etedı. Tūrǧyndardyŋ äl-auqatyn jaqsartyp, sapaly ömır süruın közdeitın jobalardyŋ qatarynda «Smart Astana» mobildı qosymşasy bar.
Bükıl qala – senıŋ smartfonyŋda
Qai-qaisymyzdyŋ qolymyzdan tüspeitın smartfondar arqyly «aqyldy qala» tūrǧyndarynyŋ ömırın jeŋıldetudı közdeitın mobildı qosymşany «Astana Innovations» AQ jüzege asyrǧan. Äldeneşe modul qatar jinaqtalǧan qosymşa Play Market jäne AppStore dükenderınde tegın jükteledı. Mobildı qosymşa onlain rejimde bır mezette bırneşe operasiiany jüzege asyruǧa mümkındık beredı. Ūialy qosymşa qala tūrǧyndary men jergılıktı basqaru organdary arasyndaǧy «altyn köpır» ıspettı. Qosymşanyŋ ärbır bölımınde qalalyq äkımdıktıŋ kölık pen tasymaldau, bılım beru, densaulyq saqtau, turizm, kommersiialyq qyzmetter, oiyn-sauyq sekıldı barlyǧy 60-tan astam memlekettık qyzmet qoljetımdı bolyp otyr. Al qosymşany jüktep aluşylar sany 300 myŋ adamnan asty. Bır aidaǧy belsendı qoldanuşylar sany 8-10 myŋ adamdy qūraidy. Osylaişa köpşılık «Smart Astana» mobildı qosymşasynyŋ kömegımen Astana qalasynyŋ maŋyzdy servisterıne qol jetkıze alady. Sondai-aq jobanyŋ basty maqsaty – aqparattyq qoljetımdılık pen ärtürlı qalalyq servistı yŋǧaily etıp ūsynu. Būl rette zamanaui jaŋaşyldyqtar engızılıp, qosymşanyŋ interfeisı ünemı jaŋartylyp otyrady. Ol turaly «Smart Astana» jobasynyŋ jetekşısı Aidyn Espek aityp berdı.
«Mobildı qosymşa ıske qosylǧaly berı eŋ alǧaşqy servisterdıŋ qatarynda push-habarlamalar bolǧan. Qolaisyz aua raiy, aiazdy boran saldarynan mekteptegı sabaqtardyŋ bolmauy, joldardyŋ jabyluy sekıldı habarlar osynda körsetıledı. Būl habarlamalardyŋ köptep taratyluymen qoldanuşylar sany da köbeidı. Mysaly, mūnda qalalyq Tötenşe jaǧdailar departamentınıŋ aqparaty üzdıksız jariialanady. Sondai-aq qosymşada qalalyq avtobustardyŋ qozǧalysyn da baqylauǧa bolady. Qoǧamdyq kölıkter turaly aqparat qalalyq kölıktı tiımdı paidalanyp, ekologiia jaǧdaiyna üles qosuǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar qosymşany paidalanuşylar auanyŋ lastanu deŋgeiın de baqylai alady» dedı spiker.
Halyqaralyq jäne ışkı äue reisterınıŋ ūşu jäne ūşyp kelu uaqytyn, sondai-aq, temırjol vokzaly men avtobeket kestesın köruge mümkındık qarastyrylǧan. Qala qonaqtary üşın demalys oryndary, saiabaqtar jäne sauda ortalyqtarynyŋ tızımı ūsynylǧan. Qala tūrǧyndary «Smart Astana» qosymşasynan oqu, sport mekemelerı jäne özge de ǧimarattar jönınde anyqtamalyq aqparat ala alady. Mobildı qosymşanyŋ basty artyqşylyǧy – qajettı aqparatty oŋai tabu jäne qala tūrǧyndarynyŋ qalalyq qyzmetterdı keŋınen paidalana aluy.
Qala qauıpsızdıgıne jauapty
– «Smart Astana» mobildı qosymşasynda 2023 jyldan bastap Işkı ıster ministrlıgımen bırlese daiyndalǧan «qauıpsızdık» servisınıŋ jaŋa sanaty ıske qosylǧanyn atap ötkım keledı. Solardyŋ qataryndaǧy «Stop jemqorlyq» funksiiasy arqyly qala tūrǧyndary jemqorlyq faktılerın azaituǧa üles qosa alady. Mūndaǧy «jemqorlyq boiynşa şaǧymdanu» bölımınde jemqorlyq faktısı boiynşa kımnıŋ ne talap etkenın, oqiǧanyŋ qai audanda jäne qalai bolǧanyn naqtylap jazyp, şaǧym jıberuge bolady. «Jemqorlyq boiynşa aryzdanu» tetıgın basu arqyly körsetılgen aryz ülgısı toltyrylyp jıberıledı. «Sall-ortalyq 1424» funksiiasy arqyly Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgınıŋ call-ortalyǧyna qoŋyrau şaluǧa bolady. Mobildı qosymşanyŋ osy sanattan kelıp tüsken derekterı Sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgınıŋ Astana qalasy boiynşa departamentıne jıberıledı, – dedı spiker.
Mobildı qosymşanyŋ qyzmetterı qatarynda esırtkı zattarynyŋ zaŋsyz jarnamasyn (esırtkı graffiti) jedel joiuǧa baǧyttalǧan funksiianyŋ bary quantady. Elordalyq poliseiler sintetikalyq esırtkını zaŋsyz satumen küresu üşın pärmendı şaralar qabyldauda. Osy maqsatta būl sanat qalalyq Polisiia departamentımen bırlese ūsynyldy. Būl jaily Astana qalasy Polisiia departamentı jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ erekşe tapsyrmalar jönındegı aǧa inspektory, polisiia maiory Adeliia Äljan mälımdedı.
«Tūrǧyn üilerdıŋ, garajdardyŋ, äkımşılık ǧimarattardyŋ qabyrǧalarynda esırtkınıŋ taraluyn nasihattaityn saittardyŋ jarnamalary bar trafaretter men graffitilerdı joiu maqsatynda jaŋa tehnologiialar tiımdılıgın körsetıp otyr. «Smart Astana» mobildı qosymşasy qoldanuşyǧa esırtkı graffitidı suretke tüsırıp jıberuge mümkındık beredı. Būl rette baǧdarlamanyŋ özı onyŋ ornalasqan jerın tanyp, barlyq derektı Astana qalasy Polisiia departamentınıŋ arnaiy arnasyna jıberıp, poliseiler tez arada şara qoldanady. Ärbır ötınıştıŋ oryndalu jaǧdaiy arnaiy esepke alu baǧdarlamasynda körsetıledı. Aqparattyq qyzmet biyl ǧana ıske qosylyp, bırınşı künnıŋ özınde-aq, «Alpamys» tūrǧyn üi keşenınıŋ tūrǧynynan üidıŋ qabyrǧasynda küdıktı jazu bary aitylǧan habarlama kelıp tüstı. Atalǧan jait boiynşa uchaskelık polisiia inspektory şara qoldandy» dedı A.Äljan.
«Qauıpsızdık» sanatyndaǧy «velosipedtı tırkeu» qyzmetı ūrlyq syndy jaǧymsyz jaǧdailardyŋ aldyn aluǧa baǧyttalady. Ol üşın tūrǧyndar menşıgın tehnikalyq qūjat boiynşa tırkeuı kerek. Sondai-aq velosipedpen jüruge ötınış beru mümkındıgı de osy qauıpsızdık servisınde qamtylǧan.
– Jyl saiyn velosipedter sany artyp keledı. Ökınışke qarai, onymen bırge olardy ūrlau da jiılei tüstı. Elordada kün saiyn kemı 5, ärı ketse 10 velosiped ūrlanady. Halyqty velosipedterın qorǧanys mehanizmderımen jabdyqtau jäne arnaiy oryndarda saqtau qajettılıgı turaly ünemı habardar etuge qaramastan, velosiped ūrlau sany ötken jylǧy aǧymdaǧy kezeŋmen salystyrǧanda ekı esege östı. Saldarynan tūrǧyndarǧa şamamen 3 mln teŋge şyǧyn kelgen. Ūrlanǧan velosipedterdıŋ ortaşa qūny – 70 myŋ teŋge. Velosiped ūrlyǧyn azaitu üşın «Smart Astana» platformasynda tūrǧyndar qos döŋgelektı qūraldyŋ suretı men erekşelıgın, iesınıŋ jeke deregın engızse bolǧany. Būl baǧdarlama uchaskelık poliseilerdıŋ jūmysyn jeŋıldetedı, – dedı polisiia maiory.
Elordalyqtardyŋ, äsırese jastar köp jinalatyn oiyn-sauyq oryndarynda qoǧamdyq qauıpsızdık turaly aqparatty «oiyn-sauyq mekemelerınen» bıluge bolady. Iаǧni mūnda meiramhana, dämhana, basqa da oiyn-sauyq oryndarynyŋ reitingı ūsynylyp, qoldanuşylar qauıpsız mekemenı taŋdai alady.
«Mysaly, reiting jasau kezınde ört söndıru qūraldarynyŋ, beinebaqylau jäne mamandandyrylǧan küzet qyzmetınıŋ, dabyl tüimelerınıŋ boluy, sondai-aq oiyn-sauyq mekemelerınıŋ aumaǧynda jasalǧan qylmystyq jäne äkımşılık qūqyq būzuşylyqtardyŋ sany eskerıledı. Azamattardyŋ «102» arnasyna qūqyqtyq tärtıptı būzǧany üşın şaǧymdanǧan ötınışter sany da nazarǧa alynady. Aita ketu kerek, reiting tek ūsynys sipatynda, al maqsaty – elorda tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu» dedı öz sözınde joba jetekşısı A.Espek.
Tūrǧyndar qajettılıgın eskeredı
«Aqyldy qalanyŋ» közdeitını – adam jäne onyŋ qajettılıgı. Kündelıktı tūrmystyŋ barlyq sūranysyn qamtityn qosymşa densaulyq saqtau mäselesın de nazardan tys qaldyrmaǧan. Oǧan jauapty «densaulyq saqtau» sanaty elordanyŋ Qoǧamdyq densaulyq saqtau basqarmasy jäne «Damumed» kompaniiasymen bırlesıp, qalalyq mobildı qosymşa arqyly därıger qabyldanuyna jazylu, medisinalyq anyqtamalardy tekseru, «i-teka» jüiesı arqyly därılerdı ızdeu, özıŋızge jaqyn ornalasqan medisinalyq ūiymdar tızımın körıp, tıptı QR-kodty skanerlep, emhana jäne medisina qyzmetkerıne qatysty ūsynys-pıkırlerdı de qaldyruǧa bolady.
Elordanyŋ tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧyna qatysty tetıkter mobildı qosymşada qamtylyp, mūnda su körsetkışın beruge, sondai-aq kömırdı onlain-aq satyp alu mümkındıgı bar.
Aua raiy kürt suytqan saiyn kömırge degen sūranystyŋ da artatyny belgılı. Tūrǧyndar üşın qatty otynnyŋ sapasymen qatar baǧasy da maŋyzdy. Endı elordalyqtar qai nüktede qandai kömırdıŋ baryn, onyŋ baǧasynyŋ qandai ekenın üiınen şyqpai-aq, mobildı qosymşanyŋ «kömır» sanaty arqyly bıle alady. Mūnda kömırdıŋ bar-joǧy, satu ortalyǧynyŋ mekenjaiy, baǧasy men sapasy turaly aşyq aqparat ūsynylǧan. Mobildı qosymşada 13 sauda nüktesı men kömırdıŋ 5 türı körsetılgen. Satyp aluşyǧa yŋǧaily bolu üşın qosymşada qyzmet körsetuşınıŋ bailanys telefony jazylǧan. Eger satu ornynda kömır bolmasa nemese onyŋ baǧasy tym qymbat bolsa jäne qyzmet körsetu sapasy köŋılden şyqpaǧan jaǧdaida, «Smart Astana» mobildı qosymşasynda pıkır qaldyruǧa nemese şaǧym jazuǧa bolady. Bügıngı taŋda kömırdıŋ ortaşa baǧasy ötken jyldyŋ deŋgeiınde saqtalyp tūr. Mäselen, Şūbarköl kömırınıŋ tonnasy –15100 teŋge, Qarajyra – 15100 teŋge jäne Maiköbe 13800 teŋgeden saudalanuda.
«Belsendı tūrǧyn» sanatynda elordanyŋ kündelıktı jaŋalyqtary, jastarǧa arnalǧan aula klubtary, velosiped, jügıru joldary, köşedegı jattyǧu qūrylǧylary boiynşa anyqtamalyq aqparat aluǧa bolady. Barlyq qyzmet paidalanuǧa yŋǧaily boluy üşın bıryŋǧai interfeiske bırıktı. Qalalyqtardyŋ jūmyssyzdyq deŋgeiın azaitudy közdegen mobildı qosymşada elordadaǧy bos jūmys oryndaryn tabuǧa bolady. Baǧdarlama enbek.kz elektrondy portalymen bailanysta jūmys ısteidı. Özektı degen bos jūmys oryndary mūnda da kündelıktı jaŋartylyp tūrady. Qyzyǧy qosymşaǧa kündelıktı kırıp, sifrlyq belsendılık tanytqan tūrǧyndar ūpai jinap, olardy «Smart Astana» ūsynǧan arnaiy syilyqtarǧa almastyra alady.
Sifrlandyru qai salaǧa bolsyn serpın beretını sözsız. El astanasyn zamanǧa laiyq qarqynmen damytuda aitylǧan «Smart Astana» mobildı qosymşasy öz tiımdılıgın körsetıp, tūrǧyndardyŋ sūranysy köp bıregei jobaǧa ainalyp keledı. Al aqparattyq tehnologiianyŋ basty közdegenı – elordalyqtardyŋ sūranysyn qamtyp, tūrmysyn jeŋıldetu.
