«Aqyldy» qalanyŋ aialdamalary

Kelbetı köz tartatyn qalamyzdaǧy jan-jaǧy jabyq aialdamalardyŋ ­syrtqy sänıne ışkı jyluy da kelısıp tūr. Basynda būǧan jūmsalǧan qarjynyŋ kölemıne tūrǧyndar kädımgıdei tıksınıp qalyp edı, bıraq köptıŋ igılıgıne arnalǧan dünie tüptıŋ tübınde öz-özın aqtap jatyr. Jobanyŋ ötkenı men bügını qandai? Şahardyŋ qanşa bölıgı jyly aialdamamen qamtyldy?

Biylǧy meje – 55 aialdama

Qala tūrǧyndary üşın bastau alǧan joba qarqyndy türde jüzege asyp keledı. Būl bastamaǧa qala tūrǧyndary men qonaqtary dän riza. Qalalyq mäslihat otyrysynda Astana äkımınıŋ bırınşı orynbasary Sergei Horoşun qazır erekşe aialdamanyŋ 39-y jūmys ıstep tūrǧanyn mälımdegen edı. Degenmen millionnan asa halqy bar Astana üşın būl azdyq etetını ras. 39 aialdama qalanyŋ ortalyqtarynda ornalasqandyqtan, äsırese şet aumaqtaǧy tūrǧyndar qiyndyq körıp otyr. Al qalalyq äkımdık osyǧan deiın elordada bas-aiaǧy 1265 aialdama baryn, onyŋ 897-sıne aialdama pavilondary ornatylǧanyn habarlaǧan. Būǧan qosa jyl aiaǧyna deiın qosymşa 86 jyly orynnyŋ aşylatyny, onyŋ 55-ı biudjet qarajatyna, al qalǧan 31-ı memlekettık-jekemenşık ärıptes­tık aiasynda jüzege asyrylatyny belgılı boldy.
Bırer kün būryn ötken jiyndardyŋ bırınde Jolauşylar kölıgı basqarmasy jol jüru qauıpsızdıgı bölımınıŋ basşysy Ruslan Äbdu­äliev jaqynda 55 aialdamanyŋ aşylatynyn mälım etken. Qazır qalanyŋ bırneşe tūsynda syrt kelbetı bölek aialdamalardyŋ ornatylǧanyn baiqauǧa bolady. Alaida jūmysy tolyq aiaqtalmaǧandyqtan äzırge qaŋyrap bos tūr. Qazır jaŋa pavilondardy belgılı bır mekemenıŋ qaramaǧyna beru jūmystary jürgızılıp jatyr.
– Jobalyq-smetalyq jūmystaryna bailanysty qazır būl aialdamalardy elektr jelısıne qosu ısı jürgızılıp jatyr. Elektr quatyna qosylyp, qajet qondyrǧylary tolyǧymen ornatylǧan soŋ halyqqa qyzmet körsete bastaidy, – deidı Ruslan Äbduäliev.
Būl – «Aqyldy qala» jobasynyŋ jüzege asyrylyp jatqan baǧyttarynyŋ bırı. Onyŋ ışı arnaiy beinebaqylau arqyly nazarda tūr. Al şaǧyn mekennıŋ aumaǧyn büldırıp, ziian tigızgen azamattardy ışkı ıster bölımınıŋ mamandary jazalaidy. Sol siiaqty Wi-Fi internet taratu jelısı ornatylatyny da osyǧan deiın habarlanǧan. Alaida būl Wi-Fi jelısınıŋ aty bolmasa, aialdamalar ışınde ǧalamtordy paidalanu mümkın emes. Sol siiaq­ty aua baptaǧyş jäne jylytu jüiesımen, baǧdarlardyŋ kes­tesımen jäne telefon quattau jal­ǧaǧyşymen jabdyqtalady.

– Jaŋa aialdamalardyŋ erekşelıkterı köp. Mäselen, syrttaǧy aua temperaturasy -10 gradus bolǧan jaǧdaida jylu jüiesı bırden ıske qosylady. Al temperatura -20-dan tömendegen jaǧdaida qosymşa jeldetkışterı jūmys ısteidı. Bärı «Aqyldy qala» jüiesıne qosylǧan. Taǧy bır artyqşylyqtary, qoǧamdyq kölık qozǧalysy toqtaǧannan keiın, iaǧni 01:00-den soŋ avtomatty türde öşırıledı. Būl tūrǧylyqty mekenjaiy joq qaŋǧybastardyŋ tüneitın ornyna ainalmas üşın jasalyp otyr, – deidı joba jetekşısı Anton Bystrimovich.

İä, būl artyqşylyǧy qala tūr­­ǧyndaryna qolaily bolary anyq. «Aqyldy» aialdamalar alǧaş aşylǧan uaqytta jūrt arasynda «syǧandar» degen atauǧa ie bolǧan qaŋǧybastardyŋ «baspanasyna» ainalǧany bar. Arqanyŋ aiazynan toŋyp, aialdamaǧa kırgen tūrǧyndardyŋ ışınıŋ lastyǧy men qolaŋsa iıstıŋ müŋkıp tūrǧanynan mūr­nyn ūstap, tyjyranyp syrtqa şyqqanyna kuä bolǧan edık. Endı būl mäselenıŋ de şeşımı tabylǧandai bolyp otyr.
Sonymen qatar joba jetekşısı öz sözınde aialdamanyŋ ūzaqqa şydauy üşın soqqyǧa tözımdı materialdarmen äzırlengenın aityp öttı. Naqtyraq aitqanda, eden tösegışterı mūz aidyndarynyŋ tehnologiiasymen äzırlengen.
Astanada qys mezgılı oŋtüstıktegıdei jeltoqsan aiynan bastalmaidy. Qaraşany kütpei-aq, qazan aiynyŋ soŋyna taman japalaqtap qar jauyp nemese borandatyp ketetını ras. Al bırneşe ai būryn josparlanǧan jobanyŋ ūzaqqa sozylyp ketuınıŋ de özındık sebebı bolypty. Jetekşılerdıŋ aituynşa, ıske kırısuge arnaiy ötkızılgen aşyq konkurstyŋ ūzaq ötuı kedergı keltırgen. Sonyŋ saldarynan şaǧyn ǧimarattardyŋ qūrylysy tamyz aiynan bastalǧan eken. Qazırgı uaqytta 45 aialdama ornatylǧan, al 25 qaraşaǧa deiın tolyǧymen qoldanysqa berıletını habarlandy.
Jaŋa oryndar qalanyŋ är jerıne ornatyldy. Qūrylys oryndaryn anyqtarda auruhana, mektep, vokzal sekıldı äleumettık maŋyzy bar nysandar maŋyna airyqşa män berılgen. Belgılı bolǧandai, 13 pavilon qalanyŋ sol jaq jaǧalauyna, 22-sı Saryarqa audanyna, 14-ı Almaty audanyna, al 6-uy jaŋadan aşylǧan Baiqoŋyr audanyna ornatyldy. Būǧan qosa elordalyq käsıpkerlerdıŋ demeu­şılıgımen qosymşa 7 avtobus stansasy aşyldy. Olardyŋ orny, negızınen, sauda ortalyqtarynyŋ maŋyna qarastyryldy.
Aita keterlık taǧy bır jait, eskı aialdamalar qoqysqa jıberılmeidı. Qala kölıgın basqaru basqarmasy Astananyŋ şet tūstaryndaǧy avtobus aialdaityn oryndarǧa ornatylatynyn habarlady.

Bır aialdamanyŋ qūny ekı bölmelı pätermen teŋ

Būl bastama alǧaş ret qolǧa alynyp, jüzege asa bastaǧan şaqta bır aialdamanyŋ qūny 10 million teŋgenı qūraityny habarlanǧan. Būl jūrtşylyq arasynda bıraz dau tudyrǧany da belgılı. Al jaŋanyŋ aty – bärıbır jaŋa. Jaŋasynyŋ qūny eskısınen de asyp tüskenı anyqtaldy. Mälım bolǧandai, biyl salynyp jatqan aialdamalardyŋ bıreuınıŋ şyǧyny 12 million teŋge bolmaq. Salystyrmaly türde alar bolsaq, habarlandyrularǧa köz jügırtkenımızde, Astanada aumaǧy 45 şarşy metr bolatyn ekı bölmelı päter 11 mln teŋgege saudalanyp jatqanyn baiqadyq. Būl mälımet arqyly jyly aialdamalar salynbauy kerektıgın meŋzep otyrǧan joqpyz. Bıraq jūmsalǧan qarjy men atqarylǧan şarua bır-bırıne qanşalyqty sai keledı? Mūnyŋ da jauabyn ızdep kördık.
Jyly aialdama alǧaş ornatylǧan jyly Astanaǧa ıssaparmen kelgen körşıles Resei elınıŋ Krasnoiar qalasy, Sverdlov audany äkımınıŋ orynbasary Aleksei İsaev aialdamalardyŋ baǧasyna taŋǧalǧanyn jasyrmaǧan. Sol tūsta bızdegı 10 million tūratyn aialdamalardy Krasnoiar qalasynda nebärı 200 myŋ rublge, iaǧni 3200 dollarǧa ornatylǧany belgılı bolǧan. Baǧasy jaǧynan bızden bırneşe ese arzanǧa tüskenı bolmasa, tūp-tura bızdıkındei ekenı de aityldy. «Bır-ekı dana jyly aialdama halyqqa tanystyru maqsatynda qoiylǧan. Eger jaŋa aialdamalar tūrǧyndarǧa jaily bolyp, ūnap jatsa, qalanyŋ barlyq aialdamasy bırkelkı arhitekturada jasalǧan düŋgırşekke auystyrylady» degen bolatyn Sverdlov audany äkımdıgınıŋ jetekşısı İgor Titenkov.
Al öz kezegınde Astana LRT ūiy­mynyŋ transport boiynşa direktory Rustam Halilev Kras­noiar men Astananyŋ aialdamalaryn salys­tyru eş qisynǧa kelmeitının ait­qan bolatyn. «Qarapaiym ǧana «aqyldy» aialdamada ne qarastyryluy kerek?» degen saualǧa jauap bereiıkşı. Onda mümkındıgı şekteu­lı jandarǧa yŋǧaily boluy üşın pandus boluy tiıs. Bız ekı qalanyŋ aialdamalaryn salystyryp kördık. Keibırınde jylu, jaryq jüielerı ornatylmaǧan, tıptı fundamentı töselmegen. Eger 3200 dollarǧa däl bızdıkındei aialdama salyp beremız deitın merdıgerler bolsa, quana-qua­na kelısemız. Qyzyq üşın Krasnoiar jerındegı aialdamalarǧa baryp kördım. Bıraq salystyruǧa müldem kelmeidı. Būl jobanyŋ tym qomaqty ekenı belgılı. Alaida bärı el tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ igılıgı üşın jasalyp jatqanyn aita ketken jön. Al onyŋ sapasy üşın jūmsalǧan qarjyda eşqandai auytquşylyq joq» degen bolatyn Rustam Halilev.
Qoryta aitar bolsaq, «Aqyldy qala» jobasy aiasynda jürgızılıp jatqan bastamaǧa 3 jyldan asa uaqyt boldy. Bügınge deiın ondaǧan jabyq oryn aşyldy. Al qalalyq äkımdık keler jyly investorlardyŋ esebınen jaŋa ülgıdegı 200-ge tarta aialdama aşu josparlanyp otyrǧanyn habarlaǧan bolatyn. Qanatqaqty joba qazırgı uaqytta elımızdıŋ özge de öŋırlerınde ıske asyp jatyr. Mäselen, Öskemen qalasynda 2016 jyly nebärı 3 jabyq keşen salynsa, endı onyŋ 11-ın aşu josparlanyp otyr. Sol siiaqty Qaraǧandy, Qostanai qalalarynda da qolǧa alyndy.