«Ärkım järmeŋkenı özınıŋ tapqan zatyna qarap baǧalaidy», – dep ispan danyşpandary aitqandai, dünienıŋ qaltarysy men būltarysyn da ärkım özınşe tüsınedı. Osyǧan orai būl düniede ärkımnıŋ ainalysatyn öz süiıktı ısı bolady.
Demek, ärkım özınıŋ tabiǧatyna qarai ärqalai bolatyny siiaqty, barlyq adam balasy da özınıŋ qalaǧan şaruasymen ainalysady. Mūny bylai alyp qarasaq, ermekteme oiyny siiaqty, bıraq ol onyŋ jürek qalauy boluy mümkın. Qazırgı zamanaui tılmen aitsaq, mūny «hobbige» jatqyzuǧa bolady. Önerdıŋ qanşama türı bolsa, hobbi önerı de önerdıŋ bır tegı ıspettı dünie.
Belgılı bır hobbimen ainalysqan dūrys ta şyǧar, bıraq mäsele onyŋ qandai hobbi ekendıgınde. Būrynǧy ata-babalarymyzdyŋ zamanynda da mūndai öner türı bolǧan. Mäselen olar ūlttyq qūndylyǧymyz bolyp baǧalanatyn dünielerdı jinaumen äuestengen. Köne jädıgerlerdı jinau, babalardan qalǧan asyl mūralardy qasterleu – olardyŋ basty kredosyna ainalǧany şyndyq. Ärı saiyn dalanyŋ en tösınde it jügırtıp, qūs salǧandy da osyndai önerdıŋ bır türı dep erekşe baǧalaǧan būrynǧylar. «Qozy Körpeş-Baian sūlu» jyryndaǧy Qarabai men Sarybaidyŋ aŋǧa şyǧuy da būl dästürdıŋ ejelden kele jatqandyǧyn aŋǧartsa kerek-tı. Basqadai auyz ädebietınde kezdesetın keremetter qanşama?!.
Atadan balaǧa miras bolyp qalǧan nebır öner türlerı siiaqty, būl da qazırgı taŋǧa deiın ūrpaq jadynan öşpei keledı. Endı ärkımnıŋ tanymy men deŋgeiı ärqily. Kımnıŋ ne ıstegısı kelse, ol soǧan erıktı. Bıraq onyŋ ūlttyq tärbieden alşaqtap ketpeuın äste ūmytpauymyz kerek. Mysal üşın alaiyq, ūltymyzdyŋ ūly maqtanyşyna ainalǧan äigılı tūlǧalarymyz da belgılı bır hobbimen ainalysqanyn tarihtan bılemız. Hobbi tek qana belgılı bır zatty jinau ǧana emes, sonymen qatar süiıktı ısıŋmen ainalysu da bolyp tabylady. Körnektı qoǧam qairatkerı Dınmūhamed Qonaev ottyq jinaumen ainalyssa, söz zergerı Ǧabit Müsırepov är zamandaǧy şylym qoraptaryn jinaǧandy ūnatqan eken. Būl da erıkkennıŋ ermegı emes, jürektıŋ qalauy ǧana. Ataqty aqynymyz Qadyr Myrza Älınıŋ de bala künınen bastap kıtap jinaǧanyn, keiınnen onysy eŋ bai kıtaphanaǧa ainalǧanyn bılemız. Endı qarasaq, būl ürdıs ūlttyq sana baǧytynan auytqyp, basqaşa sipat alyp bara jatqandai. Ūlttyq sipatymyz özgerıske ūşyrap, adam tanymastai qalypqa tüsıp otyr. Batystyq örkeniettıŋ tūzaǧy qazaqy mentalitetke de qaqpanşa qūryldy. Qazırgı hobbidıŋ türı de tym sūrǧylttanyp bara jatqan syŋaily. Mysaly, qazırgı hobbidıŋ halyq arasynda eŋ köp taraǧan türı pyşaq türlerın jinau eken. Pyşaq degennıŋ aty da suyq, negızı jaqsy närse emes. Kündelıktı tūrmysta qoldanǧanymyzben, pyşaqty eşkım syi retınde bır-bırıne syilamaidy. Jäne batystyŋ önımı bolyp sanalatyn türlı keiıptegı «qūbyjyq qūdailardyŋ» da däurenı jürıp tūr qazır. Mūndaidy köbınese jastar jaǧy syilyqqa beruge qūmar (äsırese äulie Valentin künıne), aludan taǧy da tarynbaidy. Būl bır jaǧynan asyl dınımızge qaişy bolatyn bolsa, ekınşı jaǧynan ūlttyq sanamyzǧa sıŋbegen dünie bolǧandyqtan da bızdıŋ tabiǧatymyzǧa öte jat. Odan keiıngı ata-babalardyŋ it jügırtıp, qūs salǧan arda önerı qazırgı türlı oryndardaǧy qūmar oiyndarmen almasyp kettı. Mūny da bır jaǧynan ysyrap dep tüsınsek, ekınşıden būl degenıŋız adamdy psihikalyq dımkästıkke aparatyn joldardyŋ eŋ töte joly. Taǧy da tolyp jatqan qazırgı hobbi türlerı qanşama. Ärine, barlyǧyn aita salu oŋai şyǧar, bıraq onyŋ atyn ataudyŋ özı de qorqynyşty.
Är zamandaǧy tüisık pen tanymnyŋ rölı ärqalai bolǧan. Ata-babalar dästürın qaitalau maqsat ta emes şyǧar, bıraq hobbimen de dūrystap ainalysqan dūrys. Tek qazaqy tüisık pen tanym özgermesın deiık, ärı är qazaq özınıŋ ūlttyqbolmysyna selkeu tüsırmese bolǧany…
Hamit ESAMAN
