Qandai da bır aqynnyŋ dünietanymdyq közqarasy eldıgın, ūlttyǧyn, tılın, dının, dılın oquşylaryna jetkızıp, olardyŋ oi-sezımıne belgılı negızde äser etedı. Alǧyr oily aqynnyŋ bır şumaq öleŋ joldary qara sözben jazylatyn kıtaptyŋ jügın köterıp, aitaryn aityp, sendırıp tūratyny bolady. Ädıstık özgeşelık bolsyn, taqyrypty körsetu şeberlıgı bolsyn, ideialyq közqaraspen ömır qūbylysyn şynaiy tolǧaudyŋ orny bölek. Ömır kezeŋderı, adamzat tarihy degende halyqtyŋ salt-sanasy, ejelden qalyptasqan nanymyn jaŋaşa damytyp, körkem sözdıŋ qūdırettı küşı arqyly jyrlauda aqyn Ötegen Oralbaiūly özınıŋ «Qaǧbanyŋ qarlyǧaştary» öleŋder jinaǧynda Jaratuşynyŋ ūlylyq küşın şeber surettei bılgen.
Kıtaptyŋ alǧy sözınde Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı, Halyq jazuşysy, Qazaqstan Respublikasy Memlekettık syilyǧynyŋ iegerı Äbış Kekılbaev «Dın taqyrybyna, mūsylmanşylyq qaǧidattaryna, qajylyq sapar taqyrybyna qalam tartu – asqan jauapkerşılık pen imani näzıktıktı talap etedı» dese, 777 jyly mūsylman dının qabyldaǧan halqymyz dıni senımıne şaŋ jūqtyrǧan joq. Älemnıŋ jelkeulerı İslam dının qūbyjyq etıp, terrorşy, laŋkes dep körsetuı, qai dınde de sekta-dınbūzar barlyǧyn eske almaǧandyq. Al, mūsylman dınınıŋ negızı qanışerlıkke qarsy, Alla özı bergen janyn özı alady deudı jer bıtıp, su aqqaly qanǧa sıŋırdı. Ötegennıŋ toptama jyrlary «Egemen Qazaqstan» gazetınde jariialanyp, qalyŋ oqyrmannyŋ jaqsy baǧasyn alǧanyn da bılemız. Şyǧarmanyŋ ırgetasy deisıŋ be, tüp qazyǧy deisıŋ be, negızgı taqyryptyŋ berık nysanasy, möldır maqsaty, tūnyq taza oiy «Allaǧa sengennıŋ abyroiy biık» degendı ūstanuy oquşyǧa meŋzegen baǧytty tüsınıktılıkpen jetkıze bılgen. Şyǧarma qūndylyǧy da osynda. Aqynnyŋ özınıŋ erkın şyǧarmaşylyq qimylynyŋ sättılık sapasyn aŋsau-armandai etuı, öz sözımen aitqanda, «Qoja Ahmet hazırettıŋ şyǧarmalary turaly orys tılınde jazylǧan tört jol dūǧa-rubaiatty orys tılı nūsqasymen qazaqşa bylaişa audardym:
Qūdırettım,
Qara tündı ainaldyrǧan säulege,
Qara jerdı jaziraǧa bekıttırgen.
Qiyndyqty jeŋıldetken däurene
Qol ūşyn ber,
Qiyn ıske kettım men», –
dep örşıl ruhani qūdıretın ūltymyz ūstanǧan ejelgı tärtıbıne jaŋaşa tebırenıs, jaŋaşa tüsınık, jaŋaşa qūlşynys darytady.
Ötegennıŋ toptama jyrlarynyŋ oquşyny qyzyqtyryp, baurap äketetın qasietı körkemdıgınıŋ, ūlylyqty tüsındıru erekşelıgınde, baiandaudyŋ naqtylyǧynda, aiqyndyǧynda, tıldıŋ körkemdıgınde.
«Sahabalar jauyngerler ot kıleŋ,
Ūly maidan alaŋynda keştı dem.
Men de tūrdym sarbaz bolyp qatarǧa,
Uhud taŋyn – erlık tauy dep bılem, – dep ūlylardyŋ beinesın örnektı sözben tüiındeidı, oi-sezımdı oquşysyna körkem türde jetkızude söz sūlulyǧyn taŋdap, taldap paidalanudyŋ maŋyzy erekşe. Körkem tıl qandai da şyǧarmanyŋ baǧasyn köterıp oquşysyn quantady. Ötegen öleŋderınde körkem sözdı tartymdy etıp paidalana bılgen. Şyǧarmadaǧy öleŋ ūiqastarynyŋ qai türı bolsyn, aitary bar, körkemdıgı jaǧymdy, maǧynany däl bıldırıp tūrady. Oquşysyn dındı qadırlei bıluge, dın ǧylymyn üirenudıŋ maŋyzdylyǧyna meŋzeidı. Aqyn:
Külgenım,
Kürsıngenım,
Quanǧanym,
Ökınıp jylaǧanym, jūbanǧanym,
Nietım, ötınışım, sūranǧanym,
Barlyǧy qolynda tek bır Allanyŋ, -dep adami ömırdıŋ şyndyǧyn oquşysyna jetkızedı. «Jaqsynyŋ bır kısıge degenı – myŋ kısıge» degendei, Allanyŋ pendege jaqsylyǧy şeksız, mūsylman dını, Qūran kıtaptyŋ mazmūn-maǧynasy erekşe ǧylym, pende ömırınıŋ ǧylymy, adaldyq, ar-namystyŋ ǧylymy» degen arab tılınen därıs oqyǧan ūstazym Maǧjanovanyŋ sözın jalǧap: «Dın jönınde, Allanyŋ pendege jaqsylyǧy şeksız mūsylman dını, Qūran kıtaptyŋ maǧynasy erekşe, būl jönınde şyǧarma jazu ülken daiyndyqty, ar tazalyǧyn, jan tazalyǧyn qajet etedı» deitının Ötegennıŋ öleŋder jinaǧyn oqyǧanda eske tüsırdım. Ötegennıŋ öleŋderınıŋ ūlylyq zaŋdylyǧyna qūrylyp körkemdık qasietınıŋ biık boluy aqynnyŋ arlylyq aqidasynyŋ jemısı deuge negız bar, ärbır sözdı oimen topşylap, aqylmen şeşudegı Ötegennıŋ şeberlıgı qai şyǧarmasynda körınıp tūrady. Aqynnyŋ özı:
Säulelı sözge bas ūrdym,
Salqyndau sözden basyldym.
Samalǧa taŋdai aşyldym,
Sırä men bölek ǧasyrmyn, –
dep öleŋderıŋnıŋ qai-qaisy da oquşysynyŋ oiyna şabyt qanatyn bıtırgendei tögılıp tūrady. Al, kelesı bır öleŋındegı şumaqta Ötegen:
Qūlaǧymda – «Qūran Şärıp» maqamy,
Azan dauysy aruaqty, ataly,
Aruaqty men perışte dep tüsınem,
Jalǧyz Alla bızge bergen batany, –
dep tebırene jyrlaidy. Osy şumaqty oqyp otyrǧanda orystyŋ ūly jazuşysy L.Tolstoi qūran ǧylymyn zerdelep, mūsylman dınınıŋ erekşelıgın baǧalauy tegın emes ekenı oiyŋa oralady.
Ötegen Oralbaiūlynyŋ memlekettık syilyqqa ūsynǧan «Qaǧbanyŋ qarlyǧaştary» kıtabynyŋ kielı ekenın, ärbır sözınıŋ, ärbır öleŋ joldarynyŋ bügıngı ūrpaqqa berer taǧylymy moldyǧyn aita kele Qazaqstan Respublikasy Memlekettık syilyǧynyŋ iegerı belgılı aqyn Küläş Ahmetova:
«Qadırlı Ötegen!
Qasiettı Mekke saparynan jazǧan jyrlaryŋ menı qatty tebırenttı. Qazaq poeziiasyna jaŋa lep äkelgen şynaiy, sūlu dünie eken. Qyzyqtym da quandym. Jan tazalyǧy – Jaratqannyŋ ūly nyǧymetınıŋ bırı ǧoi. Ärdaiym Jaratuşy iemızdıŋ jarylqauynda bolaiyq!» dei kelıp, alty şumaq öleŋ arnap, tömendegışe tılekpen tüiındeidı:
Qaǧba syiy – qazynaly,
Ūsynarsyŋ būl syidy elge.
Jyr osylai jazylady,
Bar Allany şyn süigenge! –
deuge bızde şyǧarmanyŋ şyndyǧyn, män-maǧynasynyŋ tereŋdıgın erekşe baǧalau artyq emes dep oiladyq. Bügıngı ūlt ūlylyǧyna, mūsylman dınınıŋ tazalyǧyna den qoia bastaǧan jastarymyzdyŋ, halqymyzdyŋ qoldan qolǧa tüsırmei oqityn kıtaby. Ötegen Oralbaiūlynyŋ öleŋder jinaǧy memlekettık syilyqqa ūsynylǧanyn quana qūptadym, taza ardyŋ sözıne kım toqtalmas deisıŋ.
Tabyl QŪLYIаS,
jazuşy, Qazaqstannyŋ mädeniet qairatkerı
