Mäsele

Aryz ba, ötınış pe?



Elımızde kez kelgen mekemege baryp bır jūmysyŋdy bıtıru üşın ötınış jazuǧa tura kelse, sol mekemenıŋ qyzmetkerlerı «Bastyqtyŋ atyna aryz jazyŋyz» dep bır bet qaǧazdy ūstatady. Būl sözge etı üirenıp ketken be, joq älde aryz degen sözdıŋ arǧy jaǧynda «Zaiavlenie» degen sözdıŋ qūlaǧy qyltiyp tūrǧan soŋ ba, jergılıktı tūrǧyndar mūny köp elemeitın sekıldı.

[smartslider3 slider=329]

Al şetelden kelgen qazaqtardyŋ qūlaǧyna būl söz türpıdei tiedı. Ata jūrtqa alǧaş oralǧan kezımızde «Bastyqtyŋ atyna aryz jaz» degende «Oibai, aryzyŋ ne, jazbaimyz, bet-auzyn körmegen adamnyŋ atyna aryz jaz degenıŋ ne sūmdyq?» dep azar da bezer bolǧanymyz bar. Öitkenı bızdıŋ ūǧymymyzda aryz degen söz köbınde bıreudıŋ üstınen şaǧymdanu degen maǧyna beredı. Al bıreuden bır närsenı ötınu, sūrau, talap etu mazmūnynda jazylatyn materialdy «Ötınış» dep atap jürmız.
«Azamattyq qūqyqtyq pänder boiynşa terminologiialyq sözdıkte»( G.A.Janalinov, Ş.A.Aliev. – Qaraǧandy, 2013) de aryz degen sözge «adamnyŋ öz qūqyqtary men bostandyqtaryn nemese basqa adamdardyŋ qūqyqtary men bos­tandyqtaryn ıske asyruda järdem körsetu turaly ötınış haty ne zaŋdardyŋ jäne özge de normativtık qūqyqtyq aktılerdıŋ būzyluy, ötınışterdı qaraityn subektılerdıŋ, lauazymdy tūlǧalardyŋ jūmysyndaǧy kemşılıkter turaly habarlama ne olardyŋ qyzmetın synau» dep anyqtama bergen. Qazaq tılıne qatysty basqa sözdıkterdıŋ de bergen anyqtamasy osymen mändes. Sonymen qatar qazaq tılınde baqyldasu degen maǧyna beretının aryzdasu, aryz aitu degen söz de bar. Mıne, osy sözderdıŋ süiektık maǧynasyna qarap otyrsaq, aryz sözın «Zaiavlenie» degen ataudyŋ ornyna tıke qoldanuǧa kelmeitın sekıldı. Kerısınşe, būl atauǧa «Ötınış» degen söz laiyq. Sebebı joǧaryda atalǧan sözdıkte «Ötınış» sözıne «Ötınıştı qaraityn subek­tıge nemese lauazymdy tūlǧaǧa jıberılgen jeke nemese ūjymdyq jazbaşa, auyzşa ne elektrondyq sifrlyq qoltaŋbamen rastalǧan elektrondy qūjat nysanyndaǧy ūsynys, aryz, şaǧym, saual nemese ün qosu» dep anyqtama bergen. Basqa sözdıkterde de būl sözdı «qalau, sūrau, tıleu» degen sözdermen tüsındıredı. Endeşe ötınu sipatynda jazylatyn ıs qaǧazyn aryz degennen görı ötınış degen oryndy sekıldı.


Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button