Ötken jyldyŋ qaraşa aiynda Astana qalasy men Aqmola oblysynyŋ äkımderı Astana aglomerasiiasyn damytu jönındegı memorandumǧa qol qoiǧan bolatyn. Nätijesınde Astana aglomerasiiasynyŋ qūramyna Aqmola oblysynyŋ 123 eldımekenı endı. Sonyŋ bırı – Qosşy auyldyq okrugı.
ŞEŞIMIN KÜTKEN TÜITKIL KÖP
Elordadan nebary 25 şaqyrym qaşyqtyqtaǧy Qosşy auyly Aqmola oblysynyŋ ortalyǧy Kökşetau qalasynan 300 şaqyrym jerde oryn tepken. Atalmyş auyldyq okrugtıŋ qūramyna Lesnaia poliana tūrǧyn üi alaby men Taitöbe auyly kıredı. Mūnda resmi tırkelgender 35 myŋnan assa, negızgı tūrǧyndar sany 50 myŋǧa jetıp jyǧylady eken. Onyŋ 30 myŋy bır ǧana Lesnaia polianany mekendese, üş myŋnan astamynyŋ qonysy Taitöbede. Auyldyq okrugte mäsele şaş etekten. Mūny öŋırdıŋ atqamınerlerı soŋǧy 4-5 jyldyŋ ışındegı halyq sanynyŋ ekı esege ösuımen bailanystyratyn körınedı. Aita keteiık, Taitöbe auyly – tarihi meken. Mūnda da şeşımın kütken tüitkılder jeterlık. Bıraq būl auyldaǧy mäsele – bölek taqyryptyŋ tūzdyǧy bolǧandyqtan, tarih qoinauyndaǧy mekennıŋ mäselesın jazudy aldaǧy künnıŋ enşısıne qaldyrdyq. Äzırge Qosşy men Lesnaia poliananyŋ tüitkılderın qalamymyzǧa arqau etpekpız.
Jalpy, Astana maŋyndaǧy auyldarda qaŋǧybas itter köbeiıp ketken. Būǧan ne sebep bolyp otyrǧanyn ärkım ärtürlı tüsındıredı. Mūndai mäsele Qosşyda da joq emes. Köşedegı qoqys ta – auyldarǧa ortaq mäsele. Elorda ırgesındegı qonystyŋ auylışılık joldary da adam qyzyǧarlyqtai emes. Tūrǧyndar jaz bolsa balşyqtan, qys bolsa qardan köz aşpaidy.
Lesnaia poliana yqşam audanyndaǧy taǧy bır mäsele – qoǧamdyq kölık. Avtobustar yqşam audannyŋ ışkı jaǧyna kırmei, tūrǧyn üi alabynyŋ tek janynan ötedı. Qosşydan kelıp, yqşam audandaǧy jaŋa mektepte oqityn balalardyŋ köbı joldy kesıp ötuge mäjbür. Al Astana – Qosşy avtojolyna eşqandai belgı qoiylmaǧan. Bır ǧana baǧdarşam bar, onyŋ özı de bırde ıstese, bırde ıstemei tūrady.
Auyldaǧy jäne yqşam audandaǧy auyzsu, ystyq su da – özektı mäsele. Lesnaia poliana tūrǧyndary ystyq sudyŋ joqtyǧynan tokqa qosatyn su jylytu aparattaryn (ariston) paidalanady. Sonyŋ saldarynan elektr energiiasyn tūtynu aqysy da köp mölşerde esepteledı. Arasynda auyq-auyq su toqtap qalatyny taǧy bar. Tıptı demalys künderı 4-5-qabat tūrǧyndaryna su jetpei qalatyn kezder de jiı bolyp tūrady eken. Ondai kezde susap qalǧan jūrt ydysqa toltyryp qoiǧan sudy paidalanyp, qam-qareket jasaityn körınedı. Onymen qosa mūndaǧy auyzsu ışuge jaramsyz bolǧandyqtan, köpşılıgı qara sudyŋ özın dükenderdegı apparattan litrın 5-10 teŋgege satyp alady.
«Lesnaia poliana tūrǧyn üi alaby – «Sesna» banktıŋ kepıldıgınde. Sondyqtan mūndaǧy kommunaldyq şyǧyndar qalaǧa qaraǧanda anaǧūrlym qymbat. Sondai-aq kez kelgen bankke töleuge mümkındık joq. Tek qana «Sesna» bankke töleu qajet. Sol üşın yqşam audan janyndaǧy bank bölımşesınde ūzyn-sonar kezekte tūruǧa mäjbürmız» deidı tūrǧyndar.
BASTY MÄSELE – MEKTEP PEN EMHANA
Mūndaǧy qazırgı basty mäsele ol – mektep pen auruhana. Bır köŋıl quantarlyǧy, osynda 10-nan astam balabaqşa jūmys ısteidı. Alaida mektep sany üşeu-aq. Onyŋ bırı – Qosşydaǧy R.Qoşqarbaev atyndaǧy 450 oryndyq eskı mektep bolsa, Taitöbe auyly men Lesnaia poliana tūrǧyn üi alabyndaǧy mektepter 1200 oryndyq. Bıraq būl bılım oşaqtaryndaǧy oquşylar sany negızgı syiymdylyǧynan 2-3 esege köp. Mysaly, 450 oryndyq mektepte 1500 oquşy, al 1200 balaǧa arnalǧan Lesnaia polianadaǧy mektepte 3 myŋnan asa oquşy bılım alady. Ärine, halyq sanynyŋ ūlǧaiyp, elımızdıŋ demografiiasynyŋ damyp jatqany jaqsy-aq, bıraq bır partada üş oquşydan otyryp, üş auysymmen oqu balalar üşın qanşalyqty tiımdı?
Sonymen qatar atalmyş auyldyq okrugındegı densaulyq saqtau salasy da asa mäz emes. Taitöbe men Qosşyda därıgerlık ambulatoriia men feldşer punktı jūmys ıstep tūrǧanmen, em alu üşın tūrǧyndar Lesnaia polianaǧa barady. Al mūndaǧy emhana ekı qabatty ǧimarattyŋ jartysyna jaiǧasqan. Ǧimarattyŋ ekınşı jaǧynda «Sesna» bank bölımşesı men qyzmet körsetu kompaniiasynyŋ mekemesı ornalasqan. Emhananyŋ dälızı de öte tar. Tıptı qos qabyrǧanyŋ arasy ekı-aq metr. Äsırese, kışkentai närestelerımen kezek kütken adamdarǧa qiyn-aq. Keide ūzyn-sonar kezekten aiaq alyp jüru mümkın bolmai ketetın körınedı. Astanadaǧy №1 perinataldyq ortalyq janyndaǧy «Şipager» emhanasy Qosşy auyldyq okrugı tūrǧyndarynyŋ balalaryn tek bır jasqa tolǧannan keiın ǧana tırkeuge alady eken. Al säbilerı jasqa tolǧanşa qosşylyqtar osynda qaraluǧa mäjbür. Onymen qosa senbı künı tüske deiın ǧana jūmys ısteitın emhananyŋ esıgı jeksenbıde müldem jabyq. Demalys künderı auyryp qalǧandar ondaǧy jedel järdemge de sene bermeidı. Öitkenı köbıne janarmaiy tausylyp qalatyn jedel järdem kölıgınıŋ dıttegen jerge şūǧyl jetıp baruy da ekıtalai. Sondyqtan jeksenbı künı jūrtşylyqtyŋ basy auyryp, baltyry syzdasa, Astanadaǧy aqyly emhanalarǧa baryp, sarsaŋǧa tüsedı.
JERGILIKTI BİLIK NE DEIDI?
Osy mäselelerdı jıpke tızıp, Qosşy auyldyq okrugı äkımınıŋ mındetın atqaruşy Sūltan Oraqbaimen sūhbattasudyŋ sätı tüstı. Äkımnıŋ mındetın atqaryp jürgenıne bır ai endı ǧana bolǧan 29 jastaǧy Sūltan Oraqbai būl ötkır mäselelerdıŋ barlyǧynan habardar ekenın aitady.
– Auyldyq okrugke qatysty barlyq mäselemen jıtı tanyspyz. Kündelıktı qadaǧalauda ūstap otyramyz. Atqaryluy tiıs mäselelerdıŋ bary ras. Bıraq mūnyŋ bärı bır künde jasalatyn şarua emes. Jalpy, keşendı josparymyz bar. Sol josparǧa sai bırtındep barlyǧy öz ornymen retteletın bolady. Mäselen, keşendı jospar boiynşa köptegen nysandardy, sonyŋ ışınde sauda oiyn-sauyq oryndaryn, ekı sport alaŋyn salu josparda tūr. Būl jūmystarǧa investorlardy jūmyldyratyn bolamyz, – deidı S.Oraqbai.
Qosşy auyldyq okrugıne qarasty ekı meşıt bar. Onyŋ bırı – Qosşyda, ekınşısı – Taitöbede. Sūltan Oraqbaidyŋ aituynşa, jeke käsıpkerler endı Lesnaia polianaǧa öz qarjylaryna meşıt salu jönınde ūsynystaryn bıldırıptı. Mäselenıŋ bärı nazarlarynda ekenın aitqan ol Lesnaia polianadaǧy tūrǧyn üilerdıŋ 5-qabatyna sudyŋ jetpei qaluynyŋ sebebın de tüsındırdı.
– Bügınde 9 su jıberu ūŋǧymasy bar. Būl künıne 3200 tekşe metr ǧana su beredı. Ol, ärine, jetkılıksız. Al tolyqtai qamtamasyz etu üşın 9 myŋ tekşe metr su qajet. Jetkızıletın sudyŋ kölemın arttyru maqsatynda 2016 jyly 6 ūŋǧymanyŋ üşeuınıŋ tereŋ su sorǧylary auystyryldy. Memlekettık-jeke menşık ärıptestık aiasynda su tapşylyǧyn tolyǧymen jabu üşın Nijneromanovka ken ornynan Qosşy auylyna su bögetı qondyrǧylary men su qūbyry qūrylysy bastaldy. Jospar boiynşa 14 ūŋǧymany jäne 9.9 myŋ tekşe metr su tazartqyşty ornatu qarastyrylǧan. Jalpy, jasalǧan kelısımşarttyŋ qūny 2 milliard teŋgeden asady. Būl jūmystar 2019 jyly aiaqtalady dep josparlanyp otyr. Osynyŋ barlyǧy ıske qosylǧan kezde Qosşy auylyn tolyqtai sumen qamtamasyz etuge mümkındık bolady, – deidı auyl basşysy.
«Jas kelse, ıske» deidı. Ölkedegı barlyq mäselenı şeşuge baryn salatynyn aitty ol. Qosşylyqtar da jas basşydan ılkımdı ıster kütedı.
Aqmola oblysy Selinograd audanynyŋ äkımı Malǧajdar Tätkeev esep beru jiynynan bölek jaqynda Qosşy auylyna arnaiy at basyn būryp, auyl qariialarymen kezdestı. Basqosudaǧy basty maqsat – auyldaǧy mäselelerdıŋ män-jaiyn aǧa buynnyŋ öz auzynan estu. Kezdesu barysynda jergılıktı jūrttyŋ bazynasyn tyŋdaǧan Malǧajdar Tätkeev auyldaǧy barlyq tüitkılder zaŋ şeŋberınde, josparǧa sai şeşıletının aitty. Aituynşa, Qosşy auylynda taǧy bır 1200 oryndyq jaŋa mektep pen kölemı keŋ emhananyŋ ǧimaraty salynady eken. Qordalanǧan mäselelerdı jılıktep, josparǧa sai şeşılu joldaryn aitqan audan basşysy jiyn soŋynda qosşylyq qariialarmen jiı jolyǧyp tūruǧa uäde berdı. Ärine, jospar joq emes. Tek sol josparlar söz jüzınde qalmai, jüielı jüzege assa igı.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
