Erkeǧali Rahmadiev atyndaǧy Memlekettık akademiialyq filarmoniia – elordanyŋ maŋdaialdy öner ūjymy. Memleket qorǧauyndaǧy Respublikalyq maŋyzy bar tarih jäne mädeniet eskertkışterınıŋ tızımıne engen elımızdegı eŋ ırı filarmoniianyŋ ǧasyrdan astam tarihy bar. Öner ordasyna 2014 jyly Ükımet qaulysymen «Astana qalasy äkımdıgınıŋ Memlekettık akademiialyq filarmoniiasy» märtebesı berıldı. Bas qalanyŋ şirek ǧasyrlyq tarihyn jasauda da orny bölek, mädeni ūjymnyŋ biylǧy jūmystary men aldaǧy jospary turaly filarmoniia direktory, Astana qalasy mäslihatynyŋ deputaty Erlan Dakenovpen sūhbat qūrǧan edık.
– Jaqynda elorda mäslihatynda filarmoniianyŋ keregesı keŋeiıp, şyǧarmaşylyq ūjymdar üşın daiyndyq jäne kameralyq zal bolatyn ǧimarat berılgenı turaly aityldy. Sözıŋızdı osy jaǧymdy jaŋalyqtan bastasaŋyz…
– İä, ol ras. Qalamyzda keŋestık kezeŋde «Oktiabr» kinoteatry bolǧan. Osy kinoteatr kezınde jekemenşıkke ötıp ketken bolatyn. Sol tarihi ǧimarat memleket menşıgıne qaitarylyp otyr, iaǧni eskı jädıger endı qaitadan öner ordasy retınde qyzmet atqarady. Muzyka süier jandar üşın memlekettık akademiialyq filarmoniianyŋ kameralyq zaly osy ǧimaratta esıgın aiqara aşty. Jalpy filarmoniia qūramynda 660-ǧa juyq qyzmetker, 13 şyǧarmaşylyq ūjym jūmys ısteidı, atap aitqanda, olar – Qazaq orkestrı, simfoniialyq orkestr, ürlemelı orkestr, ışektı kvartet, kameralyq hor, «Saryarqa» folklorlyq ansamblı, «Şalqyma» halyq bi ansamblı, «Qorqyt» etno-ansamblı, klassikalyq jäne estradalyq vokal bölımderı, halyq änı bölımı, «ALEM» zamanaui bi baletı. «Kongress-holl» atauymen tanylǧan filarmoniia ǧimaraty negızınen, konserttık ūiym bolyp sanalady, al osynşama köp ūjymǧa daiyndyq jürgızetın jäne qosymşa kameralyq zaldar jetkılıksız edı. Jaŋadan berılgen ǧimarat zalyna 100-ge juyq adam syiady. Sondyqtan ony simfoniialyq orkestr, qazaq orkestrı jäne ürlemelı orkestr men kameralyq hor ūjymdarynyŋ daiyndyq bazasy, kameralyq jäne klassikalyq konsertter men ıs-şaralaryn ötkızuge arnalǧan kameralyq zal retınde paidalanamyz.
– Elorda mädenietı men önerın tanytudaǧy jetekşı ūjymnyŋ Astananyŋ 25 jyldyq mereitoiy aiasynda atqarǧan jūmystary auqymdy bolǧany sözsız. Jyldy qalai qorytyndylap otyrsyzdar?
– Biyl 11 aida filarmoniia ūjymdary men ärtısterınıŋ qatysuymen 330-dan asa ıs-şara ötkızıldı, sony tamaşalauǧa kelgen körermender sany 480 myŋnan asty. Onyŋ ışınde tek elorda, tıptı el kölemınde ǧana emes, şetelderge de gastroldık saparlarǧa şyqqanymyzdy aita ketkım keledı. Atap aitqanda, Şanhai, Ankara, Seul, Kuala-Lumpur, Sofiia, Liuksemburg syndy älemnıŋ äigılı qalalaryna gastroldık saparlar ūiymdastyryldy. 2023 jyly sahna şymyldyǧyn Erkeǧali Rahmadievtıŋ şyǧarmaşylyǧyna negızdelgen «Taŋ samaly» atty konsertımen aştyq.
Odan bölek, 9 aqpan aqiyq aqyn Mūqaǧali Maqataevtyŋ tuǧan künıne arnalǧan «Esıŋe menı alǧaisyŋ» konsertı, Mūqan Tölebaevtyŋ 110 jyldyǧyna arnalǧan «Mūqannyŋ mäŋgılık mūrasy» konsertı, Amangeldı İmanovtyŋ 150 jyldyǧyna arnalǧan «Dala dauylpazy», Qūrmanǧazynyŋ şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan «Küi atasy – Qūrmanǧazy» konsertterı ötkızıldı. Mamyr aiynda Aigül Qosanovanyŋ «Ainamköz» konsertı, Memlekettık Rämızder künıne orai Qazaqstan men Tatarstannyŋ Halyq ärtısı, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Nūrjamal Üsenbaevanyŋ «Elıme taǧzym», QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı Ūlyqpan Joldasovtyŋ «Aq qanat – aq qūsym» konsertın ūsyndyq. Jeke önerpazdarymyz Qyrǧyzstan, Özbekstan jäne t.b. elderde ötken baiqaulardan jüldelı oryndarmen oraldy. Jaqynda ǧana Taldyqorǧan qalasynda ötken «Jetısu sazy» respublikalyq folklorly-etnografiialyq ansamblder arasyndaǧy baiqau-festivalıne «Qorqyt» etno ansamblı qatysyp, bas jüldenı jeŋıp aldy. El ışınde Atyrau, Qostanai, Pavlodar, Petropavl, Qaraǧandy jäne basqa da oblystarǧa bardyq. Bızdı özge oblystardaǧy öner ūjymdary da qūttyqtap kelıp, filarmoniia ǧimaratynda konsertter qoidy.
Qala künıne arnalǧan auqymdy ıs-şaralardyŋ bırı Astananyŋ 25 jyldyǧyn merekeleu aiasynda «Filarmonia Fest – 2023» festivalın ötkızdık. Maŋyzdy ıs-şara qoǧamda merekelık atmosfera men jaǧymdy köŋıl-küi qalyptastyruǧa, filarmoniianyŋ şyǧarmaşylyq ūjymdarynyŋ tuyndylaryn tanymal etıp, jeke brendtı qalyptastyruǧa, öskeleŋ ūrpaqtyŋ adamgerşılık qasietterı men önersüigıştık qyryn qalyptastyruǧa baǧyttaldy. Festivaldıŋ auqymdylyǧy sonşa oǧan 500-den astam öner adamdary qatysty. Jalpy filarmoniia ūjymdary konsertterden bölek, türlı alaŋdarda qaiyrymdylyq şaralaryn ötkızumen ainalysyp keledı. Sondai-aq mektepter men universitetter, auruhanalarda, äleumettık mekemelerde, qaladaǧy qoǧamdyq keŋıstıkterde konsertter ūiymdastyrady.
– Şetelderge konserttermen barǧanda olardyŋ bızdıŋ mädenietımız ben önerımızge degen qyzyǧuşylyǧy qandai deŋgeide ekenın baiqaisyz?
– Öte joǧary deŋgeide. Äsırese, ūlttyq kiımderımız men aspaptarymyzǧa, änımız ben küiımız jäne biımızge erekşe taŋdanyspen qyzyǧa qaraitynyn baiqap jürmız. Älemdı bärıne tanys klassikalyq nemese zamanaui önermen emes, bırınşı kezekte ūlttyq önerımızben taŋqaldyra alatynymyz qazır taŋsyq dünie bolmai qaldy dep oilaimyn.
– Tarihi jädıgerler qataryndaǧy baiyrǧy öner ordasy, ondaǧy ūjymdardyŋ elorda men elımızdıŋ mädenietı men önerın köterudegı ūşan-teŋız eŋbegı jaily kıtaptar, derektı filmder şyǧaru josparda bar ma?
– İä, ol – basty josparda tūrǧan şarua. Bügıngı taŋda filarmoniianyŋ qūrylǧan künınen bastap qazırge deiıngı tarihy jaily derekter men fotosuretter, estelıkter jinaqtalǧan kıtap jazyluda.
– Aldaǧy jylǧa qandai jospar bar?
– Jalpy jyldaǧydai josparly jūmystar jalǧasyn taba beredı. Sonyŋ ışınde eŋ auqymdysy Düniejüzılık köşpendıler oiyndary bolǧaly tūr. Būl ıs-şaranyŋ joǧary deŋgeide ötuıne bız de atsalysamyz. 2024 jyldyŋ qyrküiek aiynda ötetın 5-Düniejüzılık köşpendıler oiyndaryna 100-den astam memleketten 4000-ǧa juyq sportşy qatysady dep kütıledı. Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ bastamasymen ötkızılgelı otyrǧan ıs-şara älem jūrtşylyǧyna köşpendılerdıŋ danalyǧy men dästürın, mädenietı men önerın paş etetın halyqaralyq deŋgeidegı aituly mereke bolady. Qazırdıŋ özınde oǧan 73 memlekettıŋ ökılderı qatysuǧa niet bıldırdı. Köşpendıler oiyndary kezınde Astanaǧa 100 myŋnan astam turist keledı. Odan bölek, qala äkımdıgınıŋ qoldauymen köpten jaŋartylmaǧan ärtısterdıŋ kostiumderın jaŋalau közdelıp otyr. Būǧan deiın muzykalyq aspaptar da jaŋartylǧan bolatyn.
