Eldı mekender erteŋı nemese biudjettıŋ äleumettık baǧdary

Astana qalasynda 16 tūrǧyn alap bar. Osy eldı mekenderde 300 myŋnan astam adam tūrady. Būl – elorda tūrǧyndarynyŋ törtten bır bölıgı. Qala äkımı Jeŋıs Qasymbektıŋ qatysuymen ötken qalalyq mäslihattyŋ kezektı sessiiasynda tūrǧyn alaptardy damytu mäselesı talqylandy. Damytu josparymen elorda äkımınıŋ orynbasary Nūrlan Nūrkenov tanystyrdy. Sondai-aq jiynda bas qalanyŋ 2024-2026 jyldarǧa arnalǧan biudjetınıŋ jobasy qaraldy.

 TŪRǦYN ALAPTAR QALAI DAMİDY?

– Elordanyŋ kezeŋ-kezeŋımen igerıletın aumaǧy 3,5 myŋ gektardan säl asady. Är eldı mekennıŋ tūrǧyndarymen kezdesudıŋ qorytyndysynda ıs-şaralar jospary äzırlenıp, ıske asyrylyp jatyr. Eŋ aldymen, şeşıluı tiıs mäselelerdı bız 3 blogqa böldık. Būl – jol-injenerlık infraqūrylym, äleumettık nysandardyŋ tapşylyǧyn joiu jäne abattandyru mäselelerı, – dedı Nūrlan Nūrkenov.

Onyŋ aituynşa, egjei-­tegjeilı josparlau jobasynda osy eldı mekender aumaǧynyŋ 96 paiyzy qamtylǧan. Bas josparǧa säikes, orta merzımdı jäne ūzaq merzımdı uaqytqa tūrǧyn alaptardy damytu jospary äzırlendı. Oǧan eldı mekenderdı gazdandyru, injenerlık jelıler men joldardy damytu jūmystary kırdı. «Telman», «Zarechnyi», «Komsomolskii», «Prigorodnyi», «İlinka», «Oŋtüstık-şyǧystyŋ» oŋ jäne sol jaǧy siiaqty eldı mekender qazırgı taŋda qalanyŋ şetınde emes, qalanyŋ belsendı igerılıp jatqan aumaqtarynda ornalasqan. Qalaǧa kıreberıs joldaryndaǧy «İnternasionalnyi», «Küigenjar», «Michurino», «Köktal-1», «Köktal-2», «İlinka», «Ürker», «Jeleznodorojnyi» tūrǧyn alaptary K2, K3 ainalma joldarynyŋ basty magistraldaryn damytuǧa säikes damidy. Onda qoǧamdyq ortalyqtar, poliortalyqtar, ıskerlık ortalyqtar salynady. «Köktal-1», «Köktal-2», «Promyşlennyi», «Öndırıs», «İlinka» tūrǧyn alaptarynda az qabatty üilerdı salu jūmysy saqtalyp, abattandyru, jol-­injenerlık, äleumettık infra­qūrylym damidy. «Öndırıs», «Kazgorodok» eldı mekenderı, Bas josparǧa säikes, öndırıstık aimaqqa jatady. Būl tūrǧyn alaptar tırşılıgın qamtamasyz etu jalǧasady. Jalpy qalanyŋ şetkı aimaqtaryn damytuda, eŋ aldymen, sol aimaq tūrǧyndaryna qajettı nysandardy salu, kölık habyn damytu, qoǧamdyq keŋıstıkter men saiabaqtar qūrylysyn jürgızu eskerılgen.

Qalalyq mäslihat deputaty Talǧat Erǧaliev «Agrogorodok» tūrǧyn alabyn damytu mäselesın köterse, onyŋ ärıptesı Bauyrjan Smaiylov saiajailar jaiyn, al Azamat Aithojin «Küigenjar», «Michurino» jäne «Uchhoz» eldı mekenderındegı qoǧamdyq kölık qatynasy mäselesın köterdı.

JAŊA AVTOBUSTAR JETKIZILEDI

Astana qalasynyŋ äkımı Jeŋıs Qasymbek ötken aptada barlyq 6 avtobus parkınıŋ basşylarymen kezdeskenın aita kele, biyl qalaǧa 300 jaŋa avtobus jetkızılgenın atap öttı.

– Osy jyl aiaqtalǧanşa №1 avtobus parkıne taǧy 90 jaŋa avtobus jetkızıledı. Al kelesı jyly jaŋa 200 avtobusty jetkızudı josparlap otyrmyz. Qaladaǧy avtobustar eskırdı. Būl tarapta syndar aityldy. «Ürkerge» jaŋa «Yutong» avtobustary jıberıldı. Basqa da eldı mekender osyndai jaŋa avtobustardy sūrap otyr. Bıraq barlyq eskı avtobusty jaŋasyna auystyru äzırge mümkın emes. Mūny bırte-bırte auystyramyz. Naqty jospar jasaldy. Qajet bolsa, onymen tanystyramyz, – dedı qala äkımı.

Jeŋıs Qasymbek mäslihat deputattarymen kezdesıp, basqa tūrǧyn alaptardy damytu bo­iynşa aldaǧy 1-2 jylǧa arnalǧan naqty jospar äzırleudı ūsyndy.

– Eldı mekender tūrǧyndarymen kezdeskende ärqaisysy ärtürlı mäselenı köteredı. Keibıreuler gazdandyrudy sūrasa, keibıreuler joldar qūrylysyn, basqalar özge mäselenı aitady. Sondyqtan mäsele jetedı. Jaŋa jyldan keiın kezdesıp, būl mäseleler boiynşa aqyldasaiyq, – dedı Jeŋıs Qasymbek.

 QAI SALAǦA BASYMDYQ BERILDI?

Aldaǧy jyldar biudjetı bo­iynşa qalalyq Ekonomika jäne biudjettık josparlau basqarmasynyŋ basşysy Qaisar Maŋqaraev baiandama jasady. Onyŋ aituynşa, biudjet jobasy Astana qalasynyŋ bes jyldyq kezeŋdegı äleumettık-ekonomikalyq damu boljamyna säikes äzırlendı. Sandardy söiletken baiandamaşy osy jyldyŋ alǧaşqy jartyjyldyǧynda ekonomikalyq jalpy ösım 104,1 paiyzdy qūrady. Keleşekte jalpy öŋırlık önımnıŋ jyl saiynǧy ösımı orta eseppen 5 paiyzǧa deiın ösuı boljanyp otyr. Osy jyldyŋ basynan bastap ekonomikaǧa 4,7 pa­iyz ösımmen 1,3 trln teŋgeden astam investisiia tartyldy. 2024-2026 jyldary qosymşa 4,5 trln investisiia tartylady dep kütılude. Jaqyn arada 20 mlrd teŋgege juyq somaǧa industrialdy park aumaǧynda jaŋa investisiia jobalaryn ıske asyru josparlanǧan.

– Elorda ekonomikasyn damytuda şeşuşı röl şaǧyn-orta biznes subektılerıne berıledı. Olardyŋ önım şyǧaru kölemı biyl 6,9 paiyzǧa artyp, 2025 jylǧa qarai 12 trillion teŋgege jetedı, odan da asady dep boljanǧan. Eŋbek naryǧynda jyl saiyn 30 myŋǧa juyq tūraqty jūmys orny qūrylady. Būl halyqty jūmyspen qamtudyŋ jäne jūmyssyzdyqtyŋ tömen deŋgeiın qamtamasyz etuge mümkındık beredı, – dedı Qaisar Maŋqaraev.

Onyŋ sözınşe, ekonomikanyŋ oŋ ösımı qala biudjetınıŋ kırıs jäne şyǧys bölıgın josparlauǧa negız qalady. 2024 jyly 702,3 mlrd teŋge kırıs tüsımı kütıledı. Onyŋ negızgı ülesı – salyqtar tüsımı. Elorda res­publikalyq biudjettıŋ donory bolǧandyqtan, kelesı jyly 75 mlrd teŋgeden astam audarady. Jergılıktı biudjettıŋ üş jyldyq şyǧysynyŋ jalpy kölemı 1 trln 810 mlrd teŋgenı qūramaq. Baiandamaşy kelesı jyldyŋ biudjetınen audandardyŋ äkımdıkterıne, qala basqarmalary men departamentterge qanşa qarjy qarastyrylǧanyna toqtalyp öttı. Jalpy 2024 jyldyŋ biudjetı jeke kırıster boiynşa 702 mlrd 456 mln teŋgenı qūraidy.

Biudjet boiynşa qorytyndyny qalalyq mäslihattyŋ biudjet, ekonomika, önerkäsıp jäne käsıpkerlık mäselelerı jönındegı tūraqty komissiianyŋ töraǧasy Kendebai Adambekov jasady. Qalalyq mäslihat töraǧasy Erlan Kanalimov 2024-2026 jyldarǧa arnalǧan biudjet ötken jyldardaǧydai äleumettık salaǧa baǧdarlanǧanyn atap öttı.

– Biudjettık qarjynyŋ köbı äleumettık salaǧa jūmsalady. Mäselen, bılım beru men densau­lyq saqtau salalaryna ǧana biudjettıŋ 32 paiyzy baǧyttalady. Aldaǧy üş jyldyŋ ışınde 83 mektep salamyz. Būl – ülken qarajat. Sonyŋ jartysy respublikalyq biudjetten, jartysy jergılıktı biudjetten bölınedı. Būǧan qosa, 2-3 jylda 60 balabaqşany salaiyn dep otyrmyz. Onyŋ jartysyna da qarjy qala biudjetınen bölınbek. Qarajattyŋ köbı osyndai maŋyzdy jūmystarǧa ketıp jatyr, – degen qala äkımı Jeŋıs Qasymbek qalany kögaldandyru jūmysyna da toqtaldy.

Onyŋ aituynşa, aldaǧy 3 jylǧa arnalǧan biudjette Prezidenttıŋ tıkelei tapsyrmasymen būl jūmysqa bölınetın qarjy üş ese köbeidı. Sol üşın «Astana kögaldandyru qūrylysy» kompaniiasyn küşeitıp, oǧan jaŋa tehnika satyp alynbaq. Qala basşysy deputattar kötergen aulalardy pasporttau da maŋyzdy ekenın atap öttı. Sonyŋ ışınde biyl bır ǧana Almaty audanynda 160-qa juyq aulada ärtürlı jöndeu jūmysy jürgızılgenın aitty. Balalar suisidınıŋ aldyn alu boiynşa jasalyp jatqan jūmystarǧa toqtaldy.

– Işkı ıster ministrımen bırge elordada uchaskelık inspektorlardyŋ sanyn 200 adamǧa köbeitu boiynşa ūsynys engızdık. Aldyn ala bızge jetken mälımet boiynşa būl ūsynys qoldau tapty. Ärine, osydan keiın jergılıktı biudjetke salmaq tüsedı. Bıraq būl – qajet jūmys. Būl mekteptegı bulling, suisidpen ǧana bailanysty emes, esırtkıge, basqa da kürdelı mäselelerge qatysty bolyp otyr. Ökınışke qarai, osyndai jaǧdailar bar. İnternettıŋ damuymen tıptı örşıgen siiaqty. Polisiiamen tiıstı aldyn alu jūmysyn jürgızıp jatyrmyz, – dedı Jeŋıs Qasymbek.

Bırlesken jūmys jemısı

Qala basşysy biudjettı qalyptastyru boiynşa qalalyq mäslihat deputattaryna bırles­ken jūmys üşın rizaşylyǧyn bıldıre kele, osy biudjetke Memleket basşysynyŋ tapsyr­malary tolyǧymen kırgenın atap öttı. Köp qarjy äleumettık äljuaz toptarǧa jatatyn azamattardy baspanamen qamtuǧa, auruhanalar men emhanalar saluǧa, üleskerler mäselesın şeşuge jūmsalatynyn aitty.

– Üleskerler mäselesın kelesı jyldyŋ I-II toqsanynda bıtıremız dep ümıttenıp otyrmyz. Qazır 400-dei päter qaldy, – degen Jeŋıs Qasymbek biylǧy qys­tan şyǧu, qalany jylumen qamtamasyz etu jūmysyna toqtaldy.

Onyŋ aituynşa, kelesı jyly elordaǧa jylu beretın 2 nysan qūrylysy aiaqtalmaq. Sonyŋ ışınde «Tūran» qazandyǧynyŋ ekınşı kezegın, «Telman» qazandyǧynyŋ bırınşı kezegın aiaqtau josparlanǧan. Qala basşysy Astanany elektr quatymen qamtu, kärız mäselelerıne qatysty jūmystarmen tanystyrdy. Biyl Bas jospar qabyldanǧanyn, kölık strategiiasy äzırlenıp jatqanyn atap öttı.

– Qala belsendı türde ösıp, damyp jatyr. Ärine, būdan problemalar azaimaidy. Ömır bolǧannan keiın, bır mäselenı şeşken soŋ basqa mındetter tuyndaidy. Olardy bırlesıp şeşuımız kerek. Biyl 3-JEO-nyŋ ıske qosylyp, 400 gigakaloriiaǧa juyq jyludyŋ qosymşa qalaǧa kelgenınde, basqa da nysandardyŋ qosylǧanynda qalalyq mäslihattyŋ ülken ülesı bar, – dep tüiındedı sözın Jeŋıs Qasymbek.

Sondai-aq jiynda 2021-2025 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasyn damytu josparyna özgerıs engızıldı. Elordanyŋ qorşaǧan ortany qorǧau jönındegı 2023-2025 jyldarǧa arnalǧan ıs-şaralar jospary men Astana aglomerasiiasyn damytudyŋ 2024-2028 jyldarǧa arnalǧan keşendı jospary bekıtıldı. Kün tärtıbındegı basqa da mäseleler qaraldy.