Jaqynda ötken Digital Bridge halyqaralyq tehnologiialyq forumyna qatysuşylar Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgın üzdık sifrlandyrylǧan keŋse dep tanydy. Şeteldık mamandar sifrlandyru qarapaiym halyqtyŋ müddesın közdeitının atap körsettı.
Bügınde jer-jahannyŋ halqy 7,6 mlrd-qa jettı. Olardyŋ 55 paiyzy qalada tūrady. BŪŪ boljamyna sensek, 2050 jyly älemde şaharǧa qonystanuşylardyŋ ülesı 68 paiyzǧa deiın öspekşı. Tūrǧyndarynyŋ qarasy qalyŋdaǧan saiyn qalanyŋ tūrmys-tırşılıgındegı problemalar da köbeie tüsetını tüsınıktı. Mūndaida tyǧyryqtan şyǧar jol jalǧyz – «aqyldy qala» jüiesın qalyptastyru.
Qazırgı kezde älemnıŋ 2500 qalasy «aqyldy qala» tūjyrymdamasyn jüzege asyryp otyr. Osy jüiege Qazaqstannan 2 megapolis engen: Nūr-Sūltan men Almaty. Elorda qalanyŋ jetıluın baǧalaityn IDC Smart City modelı boiynşa 2018 jyly 2,48 ball ielendı. Eŋ sifrlyq memleket sanalatyn Singapurde būl körsetkış 4,4 baldy körsetedı.
Bas qalanyŋ äkımı A.Kölgınovtıŋ aituynşa, adamzattyŋ bolaşaǧy qalalarmen bailanysty bolmaq. Qala ömır süruge qolaily jäne qauıpsız boluy kerek. Sondyqtan da elordada Europanyŋ ozyq qalalarynyŋ täjıribesıne süiene otyryp, qauıpsızdık, logistika, densaulyq saqtau, bılım beru, TKŞ jäne qoǧamdyq qyzmetter standarttaryna negızdelgen «aqyldy qala» tūjyrymdamasy äzırlenıp jatyr.
– Azamattardyŋ mäselelerın jedel ärı oŋtaily şeşudıŋ bır joly – olardyŋ memlekettık organdarmen tyǧyz qarym-qatynas ornatuynda jatyr. Sol sebeptı elorda äkımdıgı janynan qūrylǧan qala akseleratory şahar damuynyŋ jüielı jäne strategiialyq mäselelerın şeşuge arnalǧan bıryŋǧai alaŋ bolyp tabylady, – dedı Altai Kölgınov.
Äkım özınıŋ Instagram paraqşasyna «Qazırgı zamanda sifrlau turaly estımegen adam sirek, äleumettık jelıler äserlı kommunikasiia qūralyna jäne özara dialog qalyptastyratyn quatty alaŋǧa ainaldy. Osy arqyly tūrǧyndar jedel aqparattar alyp otyrady. Äleumettık jelılerdıŋ arqasynda qala tūrǧyndary men qonaqtary qai kezde de maǧan tıkelei ötınış aita alady. Barlyq ötınışterıŋız ben aryz-şaǧymdaryŋyz mındettı türde nazarǧa alynatyn bolady» dep jazdy.
Aitaiyq, astananyŋ «aqyldy qala» tūjyrymdamasyn jüzege asyrudaǧy alǧaşqy aiaq alystary nätijesız emes. Mäselen, bas qalada Smart Astana jobasy boiynşa memlekettık jäne kommersiialyq 70 türlı servister men qyzmetter körsetıledı. Onyŋ ışınde jūrttyŋ eŋ köp paidalanatyny – üige därıger şaqyrtu, därıger qabyldauyna jazylu, aiyppūldar men äkımşılık zaŋ būzuşylyqtardy qarau, türlı anyqtamalardyŋ rastyǧyna köz jetkızu, t. b. Sondai-aq türlı saualnamalar jürgızu barysynda sifrlandyru jüiesı qoldanylady.
Elordanyŋ barlyq medisinalyq ūiymdary tolyqtai aqparattyq jüiemen qamtylǧan jäne internet jelısıne qosylǧan. Emdeu mekemelerınıŋ 8101 därıgerı men meiırbikelerı aqparattyq jüienı paidalanady. Elektrondyq formatta 24833 radiologiialyq diagnostikalaudy zertteu jürgızıldı. 30933 elektrondyq-stasionarlyq paraq şyǧaryldy.
Sifrlandyrudyŋ arqasynda biyl 17 myŋ bala 1-synypqa elektrondy jüie arqyly qabyldandy. Mektepke deiıngı ūiymdardyŋ 28 myŋnan astam ūsynystary men ötınışterı avtomatty türde öŋdeldı. 6 myŋ oquşy kolledjderge onlain-ötınış arqyly qabyldandy. Bılım salasy boiynşa memlekettık qyzmet körsetu 3-5 künnen 5-10 minutqa deiın qysqardy.
Nūr-Sūltan qalalyq İnvestisiialar jäne damu basqarmasynyŋ basşysy Älışer Äbdıqadyrov: «Jaŋartylǧan jüienıŋ jaǧymdy tūsy tek būl emes. Sondai-aq ata-analarǧa balabaqşalar turaly reitingterdı bıluge kömektesedı. Osy tūsta kez kelgen ata-ana mektepke deiıngı mekeme turaly mol maǧlūmatpen qamtylady. Nätijesınde qaisysy balaŋyzǧa yŋǧaily, qaisysy yŋǧaisyz ekenın bıle alasyz» deidı.
Sondai-aq Smart Astana jobasyn jüzege asyru arqyly jol-kölık oqiǧalarynyŋ sany 15 paiyzǧa kemıdı. Jol apatynan jaraqat alǧandar 16 paiyzǧa azaiyp, qaza tapqandar 48 paiyzǧa tömendedı.
Aǧymdaǧy jyldyŋ qaŋtar aiynda Saryarqa audanynda «Qatysu biudjetı» jobasy ıske qosylǧan bolatyn. Ol boiynşa audan tūrǧyndary äkımdıktıŋ 500 million teŋgenı qandai ıske jūmsauy kerektıgın dauys beru arqyly anyqtaidy. Äkımdık eŋ köp dauysyn jinaǧan jobany jüzege asyruǧa mındettı.
Sonymen qatar Big Data jobasy qolǧa alynǧan. Būl – jasandy intellekt negızınde yqtimal jaittardy boljauǧa jäne modeldeuge arnalǧan aqparattardyŋ ülken kölemın basqaratyn jäne taldaityn aqparattyq jüie. Joba 100 paiyz qazaqstandyq önımge qūrylǧan. Qazırgı künı osy jüie 307 baqylau nysany boiynşa 104 derekközın bırıktıredı. Bılım beru salasynda bıryŋǧai tölem jüiesı qalyptastyrylǧan. Balalar bır kartochkamen mektepke kıredı jäne ashanadan tamaqtanuy men qoǧamdyq kölıkte jol jüru aqysyn tölei alady.
Elordadaǧy barlyq mektepter robototehnika kabinetterımen jabdyqtalǧan, 36 mektepte STEM-zerthana bar. Balabaqşalarda robototehnikany üiretetın alaŋdar aşylǧan.
2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap qalada jekemenşık balabaqşalarda memlekettık tapsyrystardy jüzege asyru audan äkımdıkterınıŋ qūzyrynan Bılım basqarmasyna köştı. Auys-tüiıs kezınde qatysu tabelın, basqa da qūjattardy tapsyru ūzyn-sonar kezek tuyndatty. Osy mäselenı şeşu üşın elektrondy tabelder engızıldı. Söitıp qūjattardy qolmen tasymaldaudyŋ keregı bolmai qaldy, äkımdıkke memlekettık tapsyrys boiynşa berıletın barlyq esep-qisap sifrly nūsqaǧa ainaldy.
Qorytyndylap aitqanda, älem örkenietı damyǧan saiyn şartaraptyŋ ärtürlı öŋırlerınen jaŋadan «aqyldy qalalar» paida bola beretın bolady. Al būrynǧylarynyŋ basqaru jüiesı odan ärmen jetıle bermek. Qoǧam saltyna «aqyldy» basqaru jüiesın engızu jaŋadan paidaly resurstardyŋ közderın aşudy jeŋıldete tüsedı. Sondai-aq sifrlyq megapolis IT-sektorynyŋ damuyna baǧa jetpes tabys äkeledı. Mūndai qala tūrǧyndarynyŋ tūrmysy jailanyp, ömır süru sapasy artyp, talap-tılekterı atqaruşy bilıktıŋ ūdaiy nazarynda bolady. Iаǧni atqaruşy bilık pen qarapaiym halyqtyŋ arasynda özara tyǧyz bailanys ornaidy. Mıne, memlekettıŋ saiasi tūraqtylyǧy men ekonomikalyq damudyŋ basty kepılı osy bolsa kerek.
