Astana – Smart City

Älemde 2500 qalaǧa «Aqyldy qala» jobasy engızılgen. Elımızde «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda arnaiy tūjyrymdama qabyldandy. Künı keşe ötken Ükımet otyrysynda talqylanǧan mäselenıŋ bırı – «Aqyldy qalalar» jobasyn ıske asyru. Jiynda elorda äkımı Äset İsekeşev qoǧamdyq qauıpsızdık pen tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq baǧytyndaǧy jüzege asyp jatqan «aqyldy qadamdar» barysyn tanystyryp öttı.

Aita keteiık, «Smart Astana» konsepsiiasy qala qyzmette­rınıŋ energiia­lyq tiımdılıgın arttyru, sondai-aq, şaǧyn jäne orta biznestıŋ innovasiialyq mümkındıkterın damytu ar­qyly qala halqynyŋ tırşılık sapasyn jaqsartudy közdeidı. Qala basşysy Äset İsekeşevtıŋ aituynşa, qazırgı uaqytta e-PİK, mobildı qosymşa, chat-bottar sekıldı bıraz jobalar ıske asyryldy.
«Biyl IT jäne qauıpsızdık salasynda respublikada al­ǧaş ret memlekettık-jekemenşık ärıptestık aiasynda «Sergek» beinebaqylau jüie­sı jüzege asty. Qalanyŋ qauıpsızdık deŋgeiın köterudı, qoǧamdyq oryndar men köşedegı qūqyq būzuşylyqtyŋ aldyn aludy közdeitın būl jobanyŋ tiımdılıgı orasan. Naqty aitqanda, jalpy sany – 13 myŋ, onyŋ ışınde 400 köşe qiylysyna jäne 300 syzyǧy bar uchaskelerge 6000 kamera qoiyldy» deidı qala äkımı. Aita keteiık, atalmyş kameralar kölıktıŋ nömırlık belgılerın, jyldamdyq rejimın, sonymen qatar, kölık ielerınıŋ toqtau belgısı men avtobus jolaqtaryn qiyp ötuın jyldam anyqtau­ǧa mümkındık beredı. Jalpy investisiia kölemı 8,4 mlrd teŋgenı qūraityn joba jekemenşık investorlar esebınen qarjylandyrylady. Qala biudjetıne qūqyq būzuşylardan tüsken aiyppūl esebınen investisiia qaitarylmaq.

BIG DATA jäne OPEN source Astana

«Sifrly Qazaqstan» mem-lekettık baǧdarlamasy aiasynda elordany «Smart City»-ge ainal­dyru maq­satynda jüzege asatyn jobalardyŋ bırı – «Aqyldy jaryq­tandyru». Oǧan säikes, qalanyŋ 45 myŋ şa­myn auystyru közdel­gen. Osylaişa, ja­ryq­ty 60 paiyzǧa de­iın ünemdep, eksplua­ta­siialyq şyǧyndardy 30 paiyzǧa azaituǧa bolady.
«Joba IOT datchikterın qoldanu arqyly qalany jaryqtandyrudyŋ «aqyldy» jüiesın basqarudy engızedı. Bügınge deiın pilottyq jobalar jüzege asyryldy. Qazır bız ony MJS syzbasyna säikes qolǧa alamyz» dedı Äset İsekeşev. Sonymen qatar, atalmyş jiynda qala basşysy BIG DATA jäne OPEN source Astana lot platform jobasy jönınde aqparatpen bölıstı.
OPEN data – būl IT şeşımder men äzırleuşılerge arnalǧan aşyq mälımetter portaly. Qazır ol beta rejimınde jūmys jasaidy. Atalǧan şeşım startaptardy damytuǧa jäne qalalyq şeşımderdı şeşuge qoǧamdastyqty jūmyldyruǧa baǧyttalǧan.
– BIG DATA jobasy barlyq mälımetterdı öŋdep, şeşım qabyldauǧa mümkındık beredı. Mūnda tūrǧyndardy tırkeudıŋ bastapqy satysynda zaŋǧa qaişy äreketterdı anyqtau­ǧa, mektep jäne balabaqşa qajettılıgın josparlauǧa, kölık kestesın köruge bolady. Bizneske qyzmet körsetu turaly aqparattar da qam­tylǧan. Jobanyŋ barlyq qyzmetı 2018 jyldyŋ ekınşı toqsany aiaǧynda qoljetımdı bolady dep josparlanyp otyr. «Aqyldy qala» jobalarynyŋ ışındegı maŋyzdysy – qalaǧa intellektualdyq qyz­met körsetu üşın internet zattardy engızu. IOT qondyrǧylar bır-bırımen aqparat almasyp, BIG DATA elementın paidalandy. Qazırgı uaqytta bız türlı tehnologiialardy zerttep, platforma boiynşa ainalysudamyz, – dedı Äset İsekeşev.
Joǧaryda atalǧandardan bölek, GİS-Astana, smart medisina, smart bılım beru, ziiatkerlık kölık jüie­sı jäne taǧy basqa jobalar jetıldırıletın bolady. Älemdık täjıribe körsetkendei, «Smart City» jobasy energiia qorlaryn, kommunaldyq jelılerge qyz­met körsetu şyǧyndaryn ünem­deu­de jäne joldaǧy qauıpsızdıktı saqtauda tiımdı joba ekenın däleldep keledı.

Aialdamalarǧa QR-kod ornatylady

Jaŋa jyldan bastap elorda tūrǧyndary aialdamalar jönındegı aqparatty jedel türde aluyna bolady. Būl turaly Ahualdyq ortalyq jūmysymen tanysuǧa arnalǧan press-tur barysynda qalany tūraqty damytu ortalyǧynyŋ ökılı Vitalii Pustovoitenko mälımdedı.
2018 jyldyŋ qaŋtar aiy­nan bastap QR-kodtar ar­qyly aqparatty skanerlep, jolǧa qatysty barlyq aqparat aluǧa mümkındık beretın joba ıske qosylmaq.
«Joba aiasynda tūrǧyndar qaladaǧy aialdamalarda ornatylǧan barlyq elektrondy tablodaǧy aqparatty öz telefondarynan köre alady. Qanatqaqty jobany bız qaŋtar aiynda bırneşe aialdamada ıske asyramyz. Telefonnyŋ kömegımen tūrǧyndar kodty skanerlep, däl sol mezette qaladaǧy barlyq elektrondy tab­loda körsetılgen aqparatty bıle alady. Naqtyraq aitqanda, QR-kod qalada ornatylǧan barlyq elektrondy tablodaǧy aqparatty köşıredı. Būl – elektrondy tablo ornatylmaǧan aialdamalarda qoǧamdyq kölıktı kütuşıler üşın öte yŋǧaily qūral. Tiısınşe, adamdar aialdamaǧa jetpei-aq, aqparatty baqylai alady» dedı Vitalii Pustovoitenko. Eger tūrǧyndar tarapynan būl joba sūranysqa ie bolyp jatsa, qajettı oryndardaǧy barlyq aialdamalarǧa QR-kodtar ornatylatyn bolady.

Smart Astana Bot: aiyppūldy bıluge bolady

Üş kün ışınde Smart Astana Bot telegramm messendjerıne azamattardan 10 myŋ sū­ranys kelgen. Onyŋ 500-ge juyǧy äkımşılık aiyppūl turaly aqparat alypty. Mamandar osyǧan bailanys­ty baǧdarlamanyŋ küşın odan ärı arttyrudy közdep otyr. Bügınde Bot boiynşa ekı türlı qyzmet türın aluǧa bolady. Ol – äkımşılık aiyppūldyŋ bar-joǧyn tekseru jäne özınıŋ emhanasyn tabu. Aldaǧy ua­qytta resurstyŋ mümkındıkterı artyp, jaŋa qyzmet türlerımen tolyǧady.

«109» qyzmetıne jügınetınder köbeidı

Eger tūrǧyndardy qandai da bır tūrmystyq mäseleler mazalasa, dereu «109» qyzmetıne qoŋyrau şaluǧa bolady. Mäselen, künı keşege deiın 440 myŋǧa juyq qoŋyrau kelıp tüsken. Ortalyq basşysy Mūrat Amanchievtıŋ mälımetıne süiensek, mekemege kün saiyn orta eseppen 800 sūraq kelıp tüsedı.
«Äsırese, köktemgı uaqyt kezınde kömek sūrap habarlasqandardyŋ sany köp boldy. Tūrǧyndardy köbıne PİK mäselesı, su tasqyny, aşyq qūdyqtar, aua raiy, jol mä­se­lesı mazalaidy. Bızdıŋ ūjymda 60 operator jūmys ısteidı. Jūmysymyz 300 ba­ǧytty qamtidy. Äleumettık jelılerde belsendılıgımız jo­ǧary. Bızde apattyq jūmys­tardyŋ jospary turaly aqparattar da bar. Sonymen qatar, bızdıŋ qyzmet arqyly qala äkımıne saual qoiatyndar köp. Qazırgı uaqytta 100-ge juyq şaǧym baqylauǧa alyndy» deidı «109» qyzmetınıŋ jetekşısı Mūrat Amanchiev.

Bükıl qala – mobildı qūrylǧyda

«Smart Astana» mobildı qosymşasy jaŋa jyldan bastap jaŋa qyzmet türlerımen tolyǧady.

– Bügınde atalmyş qosymşada 20 qyzmet türı bolsa, aldaǧy uaqytta olardyŋ sany 50-ge jetkızu josparlanuda. Qa­zırgı uaqytta jūmystar aiaqtalyp, synaqtan ötkızı­lude. Mūnda «109» qyz­metıne sūranym qaldyruǧa, basqarma basşylarynyŋ qabyldauyna jazyluǧa, öz emhanaŋdy tabuǧa, aiyp­pūl kölemın bıluge, avtotū­raqtarǧa tölem jasauǧa, bi­let aluǧa, äleumettık tö­lem­­derdıŋ statusyn bıluge, Oqu­şylar saraiynda jürgı­zıletın üiırmelerdıŋ kestesın köruge bolady, – deidı Vitalii Pustovoitenko.

Gülmira AIMAǦANBET