Qarap otyrsam, elordaǧa kelgelı on jylǧa juyq uaqyt ötıptı. Özımdı astanalyqpyn dep aituǧa bola ma bılmeimın. Degenmen, qazaqy sanamyzda öz üiıŋnen kırıp-şyqpasaŋ, sol jerdıŋ tūrǧynyndai sezınbeisıŋ. Dese de, būl maŋyzdy emes. Osy jyldary elorda aqparat keŋıstıgınıŋ bır pūşpaǧyn ilep jürsem, onda astanalyq bolǧanym dep esepteimın. Eger solai bolsa, astanada tūru şyǧynyn da eseptep, onyŋ arzan qala emestıgın aitqym keledı.
Qalai bolǧanda da, tek jalaqyǧa qarap qalmai qosymşa qarajat közın tappasa, jai jürgen adam bas qalaǧa syimaidy. Sözımnıŋ dälelı üşın osy jyldardaǧy qalada tūrudyŋ qarajat şyǧynyn eseptep, täjıribemmen bölıspekpın.
Bas qalada baspana – eŋ basty mäsele. Menşıgıŋız bolmasa, ony jalǧa alyp tūru da jeŋıl emes. Orta şamamen elordanyŋ är şarşy metrı 2 myŋ men 3 myŋnyŋ ortasynda şaryqtaidy. Bır üide bırneşe adammen bırge qosylyp tölep jaldau – tiımdı şeşım. Alaida jastar bolmasa, onyŋ da qolaisyz jaqtary köp. Eskı qalada, onyŋ ışınde bes qabatty «hruşevkalarda» üi jaldau bırşama arzanǧa tüsedı. Bıraq ol üige jöndeu jürgızılmese, jylytu qūbyrlary auystyrylmasa, qysqasy suyqta jaiyŋyz bola qoimaidy. Onda da qalanyŋ şetınen ortalyǧyna jaqyndaǧan saiyn baǧasy ösedı. Degenmen, 100 myŋnyŋ ainalasynda ortalyqtan qolaily päter tabylsa, jolyŋyzdyŋ bolǧany.
Osy «jüzdıŋ» ışınde kommunaldy tölemderıŋız kırse, öte jaqsy. Alaida onyŋ baǧasy qysqa qarai 15 myŋǧa jetıp, jazda arzandaidy. Būǧan qosa domofon, lift, internet siiaqty qajettılıkter qosylyp, bırşama qaltaŋyzdy qaǧady.
Negızı, özım jaiau jürıp üirengenmın. Bır saǧattyŋ ainalasynda jūmysqa jetesıŋ. Asyqsaŋ, odan da erterek jetuge bolady. Endı myna arifmetikany taldaiyq. Bes kündık jūmys künıŋız bolsa, tört jarym aptalyqtyŋ jolaqysyn eseptelık. 3960 teŋge. Demalys künderı avtobuspen şyǧa qalsaŋyz, onyŋ esebın özıŋız bılesız. Soŋǧy kezderı taksige bes jüz teŋge aqşa bolmai qaldy. Qalanyŋ bır şetı ekınşı şetınen asa qaşyq bolmasa da 1000-nan kem almaidy.
As – adamnyŋ arqauy. Alǧaşqy jyldary tüstenetın jer ızdep sabyluşy edık. Qazır aiaq basqan saiyn ashana da aşylyp jaqsy bolyp qaldy. Taŋdasaŋyz, 1500 teŋgege talǧap tamaq jeisız. Ünemdegıŋız kelse, üiden jasap alyp kelıŋız. Osymen būl mäselenı ärı qarai aǧytpaiyq. Al nan men süttıŋ, et pen maidyŋ baǧasy oqyrmanǧa mälım. Degenmen, tüstık astyŋ eŋ arzany dep 800 teŋgenı aptanyŋ bes künıne eseptesek, 18000 myŋǧa ketıp qalady. Jaqsysy, auyl şaruaşylyq önımderınıŋ järmeŋkelerı jiı ötıp tūrady. Izdep şyqsaŋyz, qalanyŋ bazarlarynda jaqsy baǧamen sapaly azyqty aluǧa bolady. «Alaida azdyŋ aşpyn, köptıŋ toqpyn degenıne senbe» degen söz bar. Iаǧni otbasyndaǧy adamdardyŋ sanyna qarai ärtürlı şamany mejeleisız.
Odan basqa jeke basyŋyzǧa qajettı, sabyn-poroşok siiaqty ūsaq-tüiektı qosyŋyz. Şaştaraz jäne monşa taǧy bar. Kiım ärkım özınıŋ jaiyna qarai şeşedı. Sol sebeptı mūny da ortaq esepke almaiyq.
Astanada jürıp, bolyp jatqan konsertterge, spektaklder men basqa da merekelık şaralarǧa barmai qalai otyrasyz? Kino, konsertterge eŋ arzan bilet 2000 myŋ dep alalyq. Aptasyna barmasaŋyz da, aiyna sätı tüsıp jatady. Ony da jalaqydan şegerıŋız. Sport zaldary, tıl kurstary, bi siiaqty janyŋyzǧa jaǧatyn närselerge menıŋ jasymdaǧylar sirek barady. Alaida barǧyŋyz kelse, būl da aiyna 15-20 myŋnyŋ ainalasynda aqşa jūmsaisyz. Aralasatyn joldastardyŋ tuǧan künderı, aǧaiyndardyŋ toi-qazasy, taǧy basqasyn eseptegende qomaqty aqşa taǧy şyǧady.
Sonda jalaqydan ne qalady? Tym bolmaǧanda aiyna 200 myŋ teŋge tüsıp tūrǧannyŋ özınde kelesı aidyŋ jalaqysyna deiın eşteŋe artyldyra almaisyz.
Statistika boiynşa astanalyqtardyŋ ortaşa jalaqysy 267 766 teŋgenı qūraidy eken. Onyŋ 20 paiyzy – salyqtyq ötemderı. Eger baspanaly bolǧyŋyz kelse, onyŋ alǧaşqy jarnasyn jinau üşın aiyna 100 myŋdap depozitke salyp otyru kerek. Būl köbımızge qoljetımdı me?!
Qoryta aitqanda, Nūr-Sūltanda tūramyz degen ūǧym köptıŋ armanynda basqaşa elestemeuı tiıs. Eger orta ailyq tabysyŋyz 400-500 myŋnan ainalmasa, onda men siiaqty köptegen astanalyqtar kedeilıktıŋ şegınde ömır sürıp jatyr dep aituǧa bolady. Bıraq osy «kedeilık» äsem qalanyŋ tösınde köp adamǧa arman ekenın aitqan da jön bolar. On jyldan bergı atqarǧan jūmystarymyzdy eseptei kele bas qalamyz – erık-jıgerı bar, talanty bar, qoǧamǧa qosyp-alary barlar üşın – ülken mümkındık. Özıŋızge senseŋız, ülken qalaǧa kelıŋız, baǧyŋyzdy synaŋyz.
