Olar kün saiyn türlı taǧdyrlarmen betpe-bet keletın qaisar jandar emes pe?! Ömır men ölımnıŋ arasynda jantalasyp jatqan nauqasty azabynan qūtqaratyn da, qinalǧanda janynan tabylyp, jyly sözımen de şyn qamqor bolatyn – osy jandar.
Eger elorda densaulyq saqtau mekemelerınde ärbır em aluşynyŋ besınşısı elımızdıŋ özge aimaqtarynan keletının eskersek, astanalyq aq halatty jandarǧa sūranys ta, talap ta özgeşe ekenıne köz jetkızuge bolady. Osy rette qalalyq Qoǧamdyq densaulyq saqtau basqarmasy «Astanalyq därıger» jobasyn ıske qospaqşy. Būl elorda medisina qyzmetkerlerınıŋ märtebesın köterıp, olardyŋ üzdık qyzmetın yntalandyruǧa yqpal etetın bolady. Bügıngı künde därıgerler 550 uchaskege bölıngen emhanalarda alǧaşqy kömek körsetedı. Ötken jyldyŋ ekınşı jartysynda taǧy da 105 uchaske aşylyp, terapevt-därıgerlerdıŋ jüktemelerı bırşama jeŋıldedı. Qazır ortaşa eseppen är uchaskelık därıgerdıŋ qarauyna 1700 adam tırkelgen. Emhanalardyŋ qyzmetın sifrlandyru jüielı türde jürgızılude. Tūrǧyndardyŋ tügelge juyǧynyŋ elektrondy densaulyq pasporty bar. Ras, medisina salasynda, äsırese, qalalyq emhanalarda kadr tapşylyǧy, qyzmetkerlerdıŋ sapalyq körsetkışı boiynşa bırqatar mäseleler bar.
Bıraq osy problemalardy şeşu üşın äkım tarapynan bırqatar qadamdar jasaldy. Atap aitqanda, emhana därıgerlerınıŋ käsıbi şeberlıgın köteru jäne azamattarmen qarym-qatynas ädetın nyǧaituǧa baǧyttalǧan seminarlar ötkızılude. Byltyrdyŋ özınde 5000 medisina qyzmetkerı bılıktılıgın arttyrǧan. Klinikalarda şeteldık mamandardyŋ qatysuymen 25 şeberlık synyptary ötken. 100-den asa därıger älemnıŋ ozyq klinikalarynda tälım alǧan. Zaman talabyna sai därıgerlerdıŋ ūstanymy da özgerude. Bügınde aurudyŋ aldyn alu, aqparattandyru jūmysy jandandyrylyp, profilaktikalyq kömek körsetu jūmystary alǧa şyqty. Skrining, giperdiagnostika, fertildı jastaǧy äielderge, onyŋ ışınde köpbalaly analarǧa medisinalyq kömek körsetu öz nätijesın körsetude.
«Üidegı därıger»
Astanalyqtardyŋ ömır süru ūzaqtyǧy 76,2 jasqa deiın artty. Būl – el boiynşa ortaşa körsetkışten 3,2 jylǧa joǧary. Būl körsetkışke bala tuu körsetkışınıŋ artuy men jalpy ölım-jıtımnıŋ tömendeuı arqasynda qol jetıp otyr. Elorda qoǧamdyq densaulyq saqtau salasynyŋ taǧy bır jaŋa jobasy «Üidegı därıger» degen atpen qanat qaqty. Onyŋ maqsaty – köp päterlı tūrǧyn üilerdıŋ tömengı qabatyn emdeu ambulatoriialaryna ainaldyru. Tūrǧyndarǧa tiımdılıgı sol, qajet bolǧanda osy maŋda tırkelgen tūrǧyndar jarty saǧatqa jetpeitın uaqytta emdeu ornyna jetıp, därıgerge körınuı tiıs.
Mūndai oryndardy jabdyqtauǧa biznes ökılderı de qoldap otyr. Nätijesınde 2023 jylǧa deiın qala biudjetı 15 mlrd teŋge ünemdeidı. Bügıngı künde «Üidegı därıger» jelısınen 8 mlrd teŋge ünemdeldı. Aldaǧy bes jyldyŋ şamasynda osyndai 51 ortalyq aşylady dep josparlanuda. Qalada İnsult ortalyqtary, şala tuǧan şaqalaqtarǧa şaqtalǧan katamnez bölımşesı aşyldy. Auruhanalar bırıktırılıp, barlyq mamandardyŋ küşın köpbeiındı bır ortalyqqa jūmyldyru baǧytyndaǧy jūmystardyŋ nätijesınde 15-ke tarta jas ana ömırın saqtap qaldy.
«Bärın bıletın bılezıkter»
«Bärın bıletın bılezıkter» de därıgerlerdıŋ jūmysyn köp jeŋıldettı. Qalalyq №4, 9 jäne 10 emhanalardyŋ dispanserlık esepke tūrǧan nauqastarǧa tegın berıletın ID densaulyq-bılezıkterı nauqastyŋ aiaq astynan qan qysymy köterılıp ne jürek soqpasymen es-tüssız qūlaǧanda nauqastyŋ jaǧdaiyn jaqyndaryna jyldam jetkızedı. Bılezıktegı QR-kodta nauqastyŋ qandai därılerge allergiiasy bar, qandai em alyp, qaida tırkelgenı turaly maǧlūmat jinaqtalǧan. Statistika boiynşa jyl saiyn 500-ge juyq nauqas qaladaǧy stasionarlarǧa es-tüssız jaǧdaida tüsedı. Därıgerler jedel järdemge kırıspes būryn densaulyǧy turaly barlyq mälımetterdı bıluı emnıŋ tiımdılıgın arttyrady. Būl az uaqyttyŋ ışınde şeşım qabyldap jäne nauqastyŋ ömırın saqtap qalu üşın öte maŋyzdy. Qazırgı uaqytta elordada dispanserlık esepte tūrǧan nauqastardyŋ sany 120 myŋ adamdy qūraidy.
Jedel järdem jüitkidı
Medisinalyq mekemelerdıŋ materialdyq-tehnikalyq bazasy jaŋǧyrtylady. Jedel järdem qyzmetın jetıldıru üşın 85 jedel järdem kölıgı satyp alynady, onyŋ 25-ı – reanimobilder. Jedel medisinalyq kömek stansasynyŋ brigadalary ömırge qauıp töndıretın barlyq jaǧdailarda, jazataiym oqiǧalar men kürdelı aurulary kezınde qala tūrǧyndaryna şūǧyl kömek körsetedı. Mūnda qalanyŋ ärtürlı bölıkterıne ornalasqan, uaqytyly jetudı qamtamasyz etuge mümkındık beretın jäne şūǧyl kömek körsetetın 14 qosalqy stansa aşylyp, jūmys ısteidı.
Astanada tegın därı-därmekpen qamtamasyz etuge biudjetten 8,2 mlrd teŋge bölıngen. Qalalyq auruhanalarda 200 myŋnan asa adam emdeldı, 57 myŋǧa juyq ota jasaldy, 28 myŋnan astam bala düniege keldı, 600 myŋnan astam şaqyrymǧa jedel järdem körsetıldı, qala emhanalaryna tūrǧyndar 4,5 mln ret qaralǧan. Mūnyŋ bärı – elorda qoǧamdyq densaulyq saqtau salasynyŋ basty körsetkışterı.
