Qala künıne orai «Qazanat» atşabarynda «Elorda bäigesı» respublikalyq turnirı öttı. Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ qoldauymen, qalalyq Dene şynyqtyru jäne sport basqarmasynyŋ ūiymdastyruymen ötken būl aituly şaranyŋ aşylu saltanatyna Qazaqstan Respublikasy Premer-ministrınıŋ orynbasary Eraly Toǧjanov qatysyp, ystyq yqylasty lebızın bıldırdı.
– Qazaq halqynyŋ ruhyn köterıp, arqasyn qozdyratyn ūlttyq sportymyzdyŋ bırı bäige bolsa, sol bäigenıŋ sänın keltıretın, osynau ūlan-ǧaiyr dalaǧa ielık etuımızge eresen eŋbek sıŋırgen ūlttyq brendımız – qazaqtyŋ qazanaty. Elorda künıne orai osyndai alaman bäige ūiymdastyryp, mereke sänın asyryp jatqanymyzdyŋ özı – ülken merei. Barlyqtaryŋyzdy qala künımen qūttyqtaimyn, – dedı Premer-ministr orynbasary.
Nūr-Sūltan qalasy äkımınıŋ orynbasary Berık Jäkenov atşabarǧa jinalǧan qauymdy qala künımen qūttyqtap, bas qalamyz odan ärı örkendei bersın degen aq tılegın jetkızdı.
Elordanyŋ 24 jyldyq mereitoiyna arnap ötkızılıp otyrǧan būl respublikalyq bäigede Nūr-Sūltan, Almaty, Şymkent qalalary men elımızdıŋ barlyq oblysynan 150-den astam säigülık dodaǧa tüstı. Jarystyŋ jalpy jülde qory – 20 million teŋge. Bäige ūşqyr bäige, qūnan bäige, kışı alaman, alaman bäige syndy 7 tür boiynşa öttı.
Bäigenıŋ şymyldyǧy 1400 şaqyrymdyq ūşqyr bäigemen aşylyp, jülde Seisenbek Qabaiūlynyŋ Ribeka säigülıgıne būiyrdy. 20 şaqyrymdyq alaman bäigede kıleŋ qazaq jylqysynyŋ tūqymynan baptalǧan 8 säigülık jarys jolyna şyǧyp, märe syzyǧyn Qostanai oblysynan kelgen Mūrat İsmaǧambetovtıŋ Riba esımdı tūlpary kestı. Al qūnan bäigede Jandos Ryzdyqbaiovtyŋ 6-nömırlı Taifun esımdı baitaly bırınşı bolyp märege jettı.
Qūnan bäigedegı bır erekşelık, bäigenıŋ erejesı boiynşa şabandozdar qamşy saluyna bolmaidy. Eger qamşylasa, jarys jolynan şyǧady.
«Būl – jastardy zorlyq-zombylyqtan aulaq boluǧa jäne januarlardy ūryp-soǧatyn jaman ädetten aulaq boluǧa baulu» deidı jarys töreşılerı.
Bäigede qazaq jylqysynyŋ asyl tūqymy sanalatyn Qostanai jylqysynyŋ tūqymy köbırek boldy.
Qostanai jylqysy – bügıngı taŋda joǧaludyŋ az-aq aldynda tūrǧan jylqy tūqymdarynyŋ bırı. 1889 jyly patşalyq Resei ökımetı qazaqtyŋ qazanatyn negızge ala otyryp, Qostanai jylqy zauytyn qūrady. Ekınşı düniejüzılık soǧysqa, aştyqqa, repressiiaǧa qaramastan, Qostanai tūqymynyŋ seleksiiasy üzdıksız jalǧasty. 60 jylǧy sūryptau nätijesınde 1951 jyly Qostanai jylqysy zauyt tūqymy retınde tanylady. Keŋes ökımetı uaqytynda Qostanai jylqysy KSRO-nyŋ eŋ üzdık jylqy tūqymynyŋ qataryna qosyldy. Bükılodaqtyq jarystardyŋ bırneşe dürkın chempiony bolǧan attar da osy zauyttan şyqqan. 1969 jylǧy sanaq boiynşa sany 44000-ǧa jetken Qostanai jylqysynyŋ qazır sany müldem azaiyp, sapasy kerı şegıne bastaǧan.
Qostanai jylqysyn saqtap qalu jolyndaǧy jūmystar ötken jyly bastalǧan. Ūlttyq sport qauymdastyǧy Qostanai jylqy tūqymyn saqtau jäne damytu turaly arnaiy jiyn ötkızıp, jinalystyŋ şeşımderı Premer-ministr orynbasary Eraly Toǧjanovqa jetkızılgen bolatyn. Nätijesınde Eraly Lūqpanūly da būl mäselege jıtı nazar audaryp, tüiındı sūraqtyŋ kürmeuın şeşuge belsene kırıstı. Az uaqyttan keiın Ükımette Premer-ministr orynbasarynyŋ töraǧalyǧymen Qostanai jylqysy tūqymyn saqtau jäne damytu boiynşa ülken jiyn öttı. Pärmendı äreketter nätijesınde Qostanai jylqysyn saqtap qalu, damytu üşın arnaiy jol kartasy bekıtıldı. Bäige kezınde bız Eraly Toǧjanovty sözge tartyp, qazaq jylqysyna jasalǧan osy bır qamqorlyq turaly sūradyq.
– «Jıgıtte de jıgıt bar, azamaty bır bölek, jylqyda da jylqy bar, qazanaty bır bölek» degendei, qazaq jylqysynyŋ mınıske tözımdı, jürıske şydamdy, qaşsa qūtylyp, qusa jetetın jelqabyz jüirıgı – qazanattyŋ orny qaşan da bölek. Degenmen soŋǧy kezderı qazaq jylqysynyŋ sanyn köbeitıp, sapasyn ösıruge basa nazar audarylǧan joq. Sonyŋ saldarynan Qostanai jylqysynyŋ tūqymy qūryp ketuge şaq qaldy. Osy jaǧdaiǧa bailanysty byltyr memleket tarapynan arnauly joba jasalyp, Qostanai jylqysyn damytuǧa pärmen berıldı. Mūndaǧy maqsat bıreu ǧana: är memlekettıŋ özıne ǧana tän ūlttyq brendı bolady. Elımızdıŋ älemge maqtanuǧa laiyq ūlttyq brendınıŋ bırı – osy qazaqtyŋ qazanaty. Bız osynau keŋ-baitaq jerımızdı qazanatymyzdyŋ qara terın aǧyzyp, qara tūiaǧyn ketılte jürıp, aq bılektıŋ küşımen, aq naizanyŋ ūşymen qorǧap qaldyq. Bızdıŋ bügıngı ūrpaq qazaqtyŋ qazanatyna qaryzdar desek qatelespeimız. Sondyqtan bız el bolyp, jūdyryqtai jūmylyp, qazanattyŋ tūqymyn saqtap qaluǧa küş salyp, elımızdıŋ jylqy şaruaşylyǧyn damytuǧa den qoiuymyz kerek, – dedı Eraly Toǧjanov.
Jylqynyŋ ışındegı eŋ şombaly, naǧyz myqtysy, örge salsa töske ozǧan, eşbır qospasyz taza tūqymnan şyqqany – qazanat. Zertteuşılerdıŋ uäjıne jügınsek, «qazan» degen söz bır jaǧynan «ülken» degen maǧyna berse, ekınşıden, qasiettı ärı tuma degen ūǧymdy jetkızıp tūr. Qazanattyŋ dene bıtımınen jüirıktık te, küş te bırdei sezıledı. Syrt kelbetı de er atyna sai. Denesı ülken, omyrauy men keudesı keŋ, salpy erındı, küpşek sandy, tūiaǧy ülken, jalpaq, şoqtyǧy biık, basy onşa ülken emes, tez semıretın, maidy syrtyna jinaityn, sazandai döŋgelenıp kelgen, moiyny juan bolǧan. Qazanat – auyr sauyt kiıp, qaru asynǧan batyrdy köteretın, joryqta ūzaq şydaityn, äskeri maqsatqa arnalǧan jylqy tūqymy. Sondyqtan būl jylqyny ösıru jäne onyŋ tūqymyn zerttep-zerdeleu – ūlttyq brendımızge jasalǧan ülken qamqorlyq.
