Basty aqparatQoǧam

At qoiu dästürımız asyl edı…

Osy künı närestenıŋ azan şaqyryp atyn qoiarda köp jaǧdaida trendke qaraityn boldy. Sol tūstaǧy qandai esımder sände bolsa, japatarmaǧai solai ataidy. Būryn äulettıŋ jasy ülkenderıne qaraityn. Olar säbi düniege kelmes būryn ǧaiyptan aian alyp, toǧyz ai sol perzenttıŋ keluın kütetın. Odan qaldy otbasyndaǧy atalmai ketken, ūmytylyp bara jatqan öz babalarynyŋ esımın eske alyp, dünie esıgın aşqan säbidı solai ataityn. Balaǧa auyr bolmasyn dep «bek», «jan», taǧy basqa jūrnaq qosatyn.

Ūltymyzdyŋ arda tuǧan tūlǧalarynyŋ esımımen de atau äbes emes-tı. Al qazırgı ata-analardyŋ talǧamyn tüsınbedık. Balalaryn «Bill-Klinton», «Aituǧan Astana Elizabet», «Aqmonşak Montserrat», «Allah-Berdı», «Iаsir-­Arafat», «Ūlbaqytkelsın», «Tättı-Aru» dep ataudy aiyp körmeidı eken. «Taraz», «Sauran», «Sairan», «Oral», «Türkıstan», «Otyrar», «Syǧanaq» esımderı de qūlaqqa oǧaş estıledı. Mümkın būryn da kezdesetın Sairan men Oral siiaqty, Türkıstan men Otyrarǧa da qūlaǧymyz üirener. Tek bala öse kele namys­tanbasa boldy da. «Mädeniet», «Öner», «Bılım», «Dostyq», «Örkeniet», «Tarih», «Şabyt» esımdı balaqandardyŋ ösıp kele jatqanyn körıp, osy atty taŋdaǧandardyŋ kısı esımın qoiudaǧy mädenietınıŋ asa joǧary emes ekendei.

Mūny qoişy, qazır tuǧan balany adamzattyŋ asyl täjınıŋ jäne onyŋ äuletı men sahabalarynyŋ esımı köş bastap tūr. Būl rette myna oqiǧany eske salaiyq. Şyn aty Kassius Marsellus Kleidıŋ «Mūhammed Äli» atauy ataqty boksşynyŋ ­islam dının qabyldauymen taŋdalǧan deidı. Boksşy Los-Andjelestegı «Jūldyzdar alleiasyna» ­Mūhammed Äli aty jazylǧan tastaqtany jerge töseuge qarsy bolyp, ony jaqtauyna japsyrǧan eken. Barşa mūsylman qadır tūtatyn esımnıŋ kısı aiaǧynda taptalyp jatpauyn oilaǧan esıl er deisıŋ.

Mūndai dästür öz qazaǧymyzda da bar. Ökınışke qarai, qasiettı esımnıŋ de kiesı ketıp barady. Būryn balamyzǧa auyrlyq bolmasyn dep, alaida islam qūndylyǧynan da alys ketpei, qazaqşa mänermen Mūhambet, Mūhamediiar, Mahambet, Mämbet, Bekmūhammed, Nūrmūhammed, Orazmūhammed, Qajymūhammed, taǧysyn taǧy esımdermen atap, jüregınde Mūhammed paiǧambarymyzdy (s.ǧ.s.) eske alatyn, osylaişa ūly tūlǧaǧa süiıspenşılıgın bıldıretın. Tıptı paiǧambarlarymyzdyŋ aty qoiylǧan künde de ony qysqartyp, İbrahimdı Abai, Ibış dep tılge jeŋıldetetın. Mūhammed Mūhan bolatyn. Tıptı ataqty aqyn Şortanbaidyŋ şyn aty «Äli Mūhammed» bolǧanda da taŋǧaldyq. Rasynda, pende bolǧan soŋ adam balasyna qaratylyp ärtürlı söz aitylady. Bırese aşumen, bırese erkeletıp degendei. Sondaida ūlyq esımnıŋ qadırın ketırmeiık degen piǧyldan tuyndasa kerek.

Qasiettı äuletke halyqtyŋ qūrmetı erekşe. Aiman – qyzdyŋ esımı. Qazaqtyŋ aty-aq. Onyŋ Paiǧambardyŋ tärbieşısı bolǧan Umm Aiman degen attasy bolǧanyn köbı bıle bermeidı. Ūrqiia da qazaqtyŋ ädemı esımı Paiǧambarymyzdyŋ qyz­darynyŋ bırı Rukiiamen ündes keletının eskermeimız. Äsiia, Ämina, Patyma, Ümmıgülsım, Aişa iısı mūsylmandarǧa osy äulet arqyly tanymal boldy. Endı osy esımderdıŋ aityluy men jazyluyn özgertıp, şūbarlandyryp jıberdı.

Qazaqtyŋ taǧy bır dästürın aita keteiın. Eger tanys adamnyŋ esımımen özınıŋ balasyn ataǧysy kelse, at sūraityn joly bar. Ondaǧysy sol adamǧa ūqsasyn dep yrymdasa kerek. Rūqsatsyz almaimyn degen ibasy da. Mūnyŋ köbı ūmytylyp jatyr. Halqymyzdyŋ at qoiu dästürı, joly, ūstanymdaryn ūmytpai, sonyŋ jolymen esımın qoisa, atyna laiyq azamat bolyp, adam atauyn joǧary alyp jürmes pe edı… Ökınışke qarai, kiesı ketıp bara jatqan qasietımızdıŋ bırı osy närestege at qoiu dep aita alamyz.

Taǧyda

Aigül Uaisova

Aqparat salasynyŋ üzdıgı

Ūqsas jaŋalyqtar

Back to top button