Elbasynyŋ «Äleumettık qamqorlyq» jaŋa äleumettık şaralary elımızde belsendı türde ıske asyrylyp jatyr. Zaŋnamaǧa tiıstı tüzetuler engızıldı. 2019 jyldyŋ 1 säuırınen bastap barlyq barlyq öŋırlerde atauly äleumettık kömek (AÄK) taǧaiyndau üşın halyqtan qūjattar qabyldanuda. Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgınıŋ mälımetı boiynşa bügınge deiın 42 myŋnan astam (şamamen 147 myŋ adam) ötınış qabyldanǧan. Sonyŋ ışınde Nūr-Sūltan qalasynda 1 säuırge deiın 9725 otbasy AÄK aluǧa ötınış berse, olardyŋ 2483-ıne qatysty oŋ şeşım qabyldandy. 358 otbasy AÄK-tı alyp ülgerdı. Jalpy alǧanda, bas qalada jaŋa formattaǧy AÄK-pen 2500 otbasyn qamtu josparlanyp otyr.
Räsım jeŋıldetıldı
Aǧymdaǧy jyldyŋ 1 säuırıne deiın AÄK aluşylarǧa qatysty kriteriilerdı belgıleu 50 paiyzdan 70 paiyzǧa deiın ūlǧaidy. Mäselen, 1 säuırden bastap AÄK körsetu räsımı jeŋıldetıldı. Ol üşın halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧyna baryp, AÄK aluǧa ötınış berıp, jeke basyn kuälandyratyn (otbasynyŋ är müşesıne) qūjatty körsetu jetkılıktı. Qalǧan mälımetterdı E-halyq bazasyna bırıktırılgen aqparattyq jüielerden alady. Sondai-aq AÄK alatyn azamattarǧa arnalǧan «jedel jelı» jūmys ısteidı. Mūnyŋ barlyǧy atalǧan kömektı tez ärı qolaily jaǧdaida aluǧa mümkındık beredı.
Atauly äleumettık kömektı aluşylar sanyna qatysty bırer derek keltıreiık. Mysaly, Nūr-Sūltan qalasynda AÄK aluşylar sany – 6699 adam. Sonyŋ ışınde Almaty audanynda 2 954 adam alady. Endı memleket tarapynan berıletın kömek kölemınıŋ qalai özgergenın tüsındırıp köreiık. Būǧan deiın AÄK-tıŋ ortaşa mölşerı ai saiyn otbasynyŋ ärbır müşesıne, sonyŋ ışınde balaǧa: respublika boiynşa 4834 teŋge tölenıp keldı. Nūr-Sūltan qalasynda būl körsetkış 3310 teŋgenı, Almaty audanynda 3437 teŋgenı qūrady. Zaŋnamaǧa engızılgen tüzetulerden keiın AÄK-tıŋ ortaşa mölşerı 21 572 teŋgege östı. Ai saiyn otbasyndaǧy är balaǧa 18 jasqa deiın, studentterge 23 jasqa deiın osyndai kölemdegı kömek berıledı. Būǧan qosa, otbasynyŋ jan basyna şaqqandaǧy tabysy men AÄK taǧaiyndau kriteriilerı arasyndaǧy aiyrma türınde ata-analarǧa tölem tölenedı.
Qūjattar sany 1-ge qysqardy
2019 jyldyŋ 1 säuırınen bastap «E-halyq» aqparattyq jüiesı arqyly AÄK taǧaiyndaudyŋ jeŋıldetılgen räsımı jüzege asyryla bastady. Naqtyraq aitsaq, AÄK taǧaiyndauǧa ötınış berude qūjattar sany 1-ge deiın qysqartyldy. Qajettı qūjattardy jinaudy tūrǧylyqty jerı boiynşa halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy, auyldyq jerlerde – kenttıŋ, auyldyŋ, auyldyq okrugtıŋ äkımı memlekettık organdardyŋ jäne ūiymdardyŋ aqparattyq jüielerı arqyly jüzege asyrady. Aqparattyq jüielerde mälımetter bolmaǧan jaǧdaida halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy nemese äkım tiıstı memlekettık organǧa jäne ūiymǧa jazbaşa sūrau saludy resımdeidı. Būl rette ötınış beruşı qajettı qūjattardy öz erkı boiynşa ūsynuǧa qūqyly.
Aita keterlık jaittyŋ bırı, AÄK alatyn otbasylardyŋ jiyntyq tabysynan äleumettık tölemderdıŋ jekelegen türlerı alynyp tastaldy. Atap aitsaq, ol: 4 jäne odan köp balasy bar otbasylarǧa berıletın järdemaqy, «Altyn alqa» jäne «Kümıs alqa» alqalarymen marapattalǧan köpbalaly analarǧa tölenetın järdemaqy, balanyŋ mügedektıgı boiynşa berıletın järdemaqy, şäkırtaqy, jergılıktı atqaruşy organdardyŋ esebınen körsetıletın bır rettık aqşalai kömek.
Otbasynyŋ äleumettık kartasy degenımız ne?
Qazaqstanda är otbasynyŋ jeke äleumettık kartasy jasalady. Eŋbek jäne äleumettık qorǧau ministrı Berdıbek Saparbaev Ükımettegı baspasöz mäslihatynda onyŋ ne üşın jasalatynyn tüsındırıp bergen edı. «Elbasynyŋ memlekettıŋ kömegıne mūqtaj azamattarǧa, otbasylarǧa järdem beru jönındegı tapsyrmasy boiynşa bız osyndai äleumettık karta jasaimyz. Sol kartanyŋ kömegımen qandai otbasynyŋ, azamattyŋ şeşılmegen mäselelerı bar, sonyŋ bärın der kezınde bılıp otyramyz» dedı ministr.
Mıne, juyrda osy kartanyŋ jobasy jasaldy. Ol kartaǧa otaǧasynyŋ, onyŋ jūbaiynyŋ, balalarynyŋ aty-jönı, tegı, jeke säikestendıru nömırı, tuǧan künı, azamattyǧy, tūrǧylyqty mekenjaiy, otbasylyq märtebesı, bılımı turaly aqparattar kıredı. Sonymen qatar, otbasynyŋ mūqtajdyqtary anyq körsetıledı. Mäselen, olardyŋ qataryna: AÄK alu, emdelu, balabaqşaǧa balasyn beru, oquǧa tüsu, jūmysqa ornalasu, tūrǧyn üi alu, tegın jol jüru, kommunaldyq qyzmetterge jeŋıldık paidalanu, kiım-keşek alu, bırınşı kezektegı qajettı azyq-tülık, tauarlar alu jatady. Taǧy bır mäsele, ol otbasynyŋ ömırlık qiyn jaǧdaidaǧy deŋgeiı baǧalanady. Onyŋ deŋgeiı: qauyrt, daǧdarys, tūrmysy naşar, qanaǧattanarlyq, tūrmysy jaqsy degen ataularmen körsetıledı.
Aǧymdaǧy jyldyŋ 1 säuırıne
deiın AÄK aluşylarǧa qatysty
kriteriilerdı belgıleu
50 paiyzdan 70 paiyzǧa deiın ūlǧaidy.Nūr-Sūltan qalasynda
AÄK aluşylar sany – 6699 adam.
Sonyŋ ışınde Almaty audanynda
2 954 adam alady.AÄK-tıŋ ortaşa mölşerı:
Respublika boiynşa
– 4 834 teŋgeden – 21 572 teŋgege;
Nūr-Sūltan qalasy boiynşa –
3 310 teŋgeden – 21 572 teŋgege östı.
AÄK parametrlerı qalai jetıldırıledı?
Endı bır otbasy ülgısımen AÄK parametrlerın jetıldıru joldaryn tüsındırıp köreiık. Nūr-Sūltan qalasynyŋ Almaty audanynda tūratyn bır köpbalaly otbasyn mysalǧa alaiyq. Otbasynyŋ qūramynda äkesı men anasy, 7 bala bar delık. Otbasynyŋ eŋbek qyzmetınen tüsetın tabysy – 73 954 teŋge. «Altyn alqa», «Kümıs alqa» tösbelgılerımen marapattalǧan köpbalaly analarǧa tölenetın memlekettık järdemaqy mölşerı – 16 160 teŋge. Bır otbasyna tölenetın AÄK-tıŋ ailyq mölşerı 26 710 teŋge (balalarǧa 151 004 teŋge). Otbasynyŋ jalpy tabysy – 267 828 teŋge. Sonda 12 aiǧa taǧaiyndalǧan AÄK jalpy somasy 2 132 556 teŋgenı qūraidy.
Jaŋa formattaǧy AÄK 2019 jyldyŋ 1 säuırınen bastap taǧaiyndau, qaita esepteu jäne töleu qalai jürgızıledı? Būǧan deiın mälım bolǧanyndai, 2018 jyldan kele jatqan mälımetterdı eskere otyryp, elordadaǧy 481 otbasyna AÄK şartty aqşalai järdem retınde 1 säuırge deiın tölendı. 2019 jyldyŋ 1 säuırıne deiın josparlanǧan 363 şartty aqşalai kömek aluşylarǧa äleumettık kelısımşart aiaqtalǧanǧa deiın şartty järdemaqylar qaita esepteldı.
Endı AÄK taǧaiyndau, qaita esepteu jäne töleu turaly bırer statistikalyq derekterdı keltıreiık. Nūr-Sūltan qalasy boiynşa 1 säuırge deiın 363 otbasynyŋ AÄK aluy avtomatty türde qaita esepteldı. Jergılıktı atqaruşy organdardyŋ derekterı boiynşa «E-halyq» aqparattyq jüiesı boiynşa barlyǧy 2 764 ötınış qabyldanǧan. Sonyŋ ışınde, 1615-ıne qatysty oŋ şeşım şyǧaryldy. Şamamen 10 myŋ adamǧa 161,1 mln teŋge tölengen. Ortaşa eseppen är otbasyna tölengen qarajat 100 myŋ teŋgenı qūraidy. 133-ınıŋ ötınışı qanaǧattandyrylǧan joq. Barlyǧy 1978 otbasyna qatysty oŋ şeşım qabyldandy.
Aita ketelık, AÄK taǧaiyndau jönındegı azamattardy qabyldau mynadai mekenjailarda jürgızıledı: «Nūr-Sūltan qalasy äkımdıgınıŋ halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy» KMM, Beibıtşılık k-sı, 25 üi, «Örken» biznes ortalyǧy; Almaty audany äkımınıŋ apparaty, Täuelsızdık daŋǧyly, 7 üi; Baiqoŋyr audany äkımınıŋ apparaty, Brusilovskii k-sı, 17/3 üi, Baiqoŋyr audanynyŋ №5 halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy, Abai daŋǧyly, 80 üi; Esıl audany äkımınıŋ apparaty, Qabanbai batyr daŋǧyly, 33 üi; Esıl audandyq №1 halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy, Mäŋgılık el daŋǧyly, 30 üi; Saryarqa audany äkımınıŋ apparaty, Saryarqa daŋǧyly, 13 üi.
Järdemaqy ösedı
Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı mügedek balanyŋ kütımıne qatysty järdemaqynyŋ kölemı ösetının habarlaǧan bolatyn. Būl, negızınen, bala kezınen 1-toptaǧy mügedekke jatatyn balaǧa kütım jasaityn adamǧa berıletın järdemaqy. Mäselen, 2019 jyldyŋ 1 şıldesıne deiın onyŋ mölşerı 31 183 teŋge bolsa, 1 şıldeden keiın 41 578 teŋgege ūlǧaiady. Mūndai järdemaqymen respublika boiynşa 100 699 adamdy qamtu josparlanyp otyr. 2019 jyldyŋ 1 säuırındegı jaǧdai boiynşa, Nūr-Sūltan qalasynda mūndai järdemaqy aluǧa qūqyly 5 557 adam bar. Sonyŋ ışınde 1 670-ı Almaty audanynda tūrady.
Sonymen qatar, bızdıŋ Ükımet köpbalaly analar men mügedek balasyn tärbielep otyrǧan analarǧa öz üiınde äleumettık jūmys oryndaryn aşuǧa jäne sūranysqa ie käsıpterge qysqa merzımde oqytuǧa erekşe köŋıl bölude. Būl maqsatqa arnaiy granttar men şaǧyn nesieler bölınedı. Būdan bölek, köpbalaly otbasylardy qoldauǧa baǧyttalǧan: ırı kompaniialar men käsıpkerlerdıŋ kömegımen päter beru, jeke tūrǧyn üi qūrylysyna jer uchaskesın bölu, baspanaǧa töleitın alǧaşqy jarnany subsidiialau, tūrmysy tömen köpbalaly otbasylarǧa basymdyqpen jalǧa baspana beru siiaqty auqymdy ıs-şaralar jüzege asyrylatyny quantady.
