Uälihan DOSAEV, qalalyq mäslihattyŋ deputaty:
Tübegeilı mäseleler toptastyryldy
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı N.Ä.Nazarbaevtyŋ jyl saiynǧy Joldauynyŋ negızgı basymdyǧy äleumettık-ekonomikalyq mäselelerge arnalady. Būl qūjattyŋ qaǧidalaryn jüzege asyru qazaqstandyqtardyŋ ekonomikalyq äl-auqatyn edäuır joǧarylatuǧa mümkındık berıp otyr. Osyǧan orai, bız jaqynda basty qarjylyq qūjat – qalanyŋ orta merzımdık kezeŋge damu strategiiasy men qarqynyn anyqtaityn, Astananyŋ 2014-2016 jyldarǧa arnalǧan biudjetın talqyladyq.
Aldaǧy üş jylǧa arnalǧan biudjetı eŋ şūǧyl, eŋ tübegeilı mäseleler töŋıregınde şoǧyrlanǧan. Ol qalalyq şaruaşylyq pen tırşılıktı qamtamasyz etudıŋ barlyq salalaryn jyldam jaŋǧyrtuǧa, qalany strategiialyq türde damytuǧa, jas astananyŋ tūraqty örkendeuın qamtamasyz etuge, al eŋ bastysy, astanalyqtarǧa ömır sapasynyŋ aitarlyqtai jaqsarǧanyn sezınuge mümkındık beredı.
Biudjettı talqylau barysynda deputattar sailauşylarynyŋ ötınışterın eskere kele, bılım beru, densaulyq saqtau nysandarynyŋ qūrylysyna, atauly äleumettık kömek körsetuge, halyqty jūmyspen qamtuǧa, qalanyŋ kölık, injenerlı-kommunikasiialyq infraqūrylymyna, aulalardy, oramışılık abattandyru jäne basqa da köptegen mäselelerge erekşe nazar audardy. Osylaişa, jalpy bılım beruge arnalǧan şyǧystar üş jylǧa 21 milliard 558 million teŋgenı, densaulyq saqtauǧa arnalǧan şyǧystar 13 milliard 532 million teŋgenı qūrady.
Biudjet jobasy aiasynda mındettı türde mūqtaj azamattar sanatyna äleumettık kömek körsetuge arnalǧan şyǧystardy ūlǧaitu qarastyryldy. Söitıp, jūmyspen qamtu jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasynyŋ biudjetı 2014 jyly 6 milliard 188 million teŋgenı qūrady, onyŋ ışınde 2 milliard 032 million teŋge mäslihat şeşımı boiynşa bekıtılgen biudjetke qaraǧanda 16 paiyzǧa ūlǧaiyp, äleumettık tölemderge baǧyttalǧan.
Astanada atauly äleumettık kömek pen tölemderdıŋ 20-dan asa türlerı körsetıledı. Bügıngı taŋda olardy 81 385 adam alady.
Biudjettık baǧdarlamalar äkımşılerı 3 milliard 525 million 849 myŋ teŋgege bergen ötınımderdıŋ ışınen, mäslihattyŋ tūraqty komissiiasynda talqylanǧannan keiın, äkımdık tarapynan 1 milliard 273 million 676 myŋ teŋgenıŋ qoldau tapqany quantarlyq jaǧdai. Būl ötınımderdı densaulyq saqtau basqarmasy, turizm, dene şynyqtyru jäne sport basqarmasy, bılım basqarmasy jäne basqalary bergen.
Mäslihat deputattarynyŋ ūsynysy boiynşa, Saryarqa audany äkımı apparatynyŋ ötınımı qaita qarastyrylyp, qosymşa 1 milliard 779 million 714 myŋ teŋge bölındı, nätijesınde audan biudjetı 7 milliard 235 million 447 myŋ teŋgenı qūrady.
Deputattar Astana biudjetınıŋ üş jylǧa arnalǧan jobasyn talqylau barysynda aulalar aimaǧyn, äsırese qalanyŋ eskı jäne syrtqaryraq ornalasqan bölıgınıŋ tolyq abattandyrylmauy, joldardy jöndeu, köşelerdı jaryqtandyru, medisinalyq ūiymdardy, sporttyq qūrylystardy salu, qala şetındegı türǧyndar üşın qoǧamdyq kölık qozǧalysyn ūiymdastyru, qala aimaǧynan qatty tūrmystyq qaldyqtardy şyǧaru, balabaqşalardyŋ jetıspeuşılıgı mäselelerın alǧa tartty. Al, deputattar bolsa, öz sailauşylarynyŋ ötınışterın aiaqsyz qaldyrmai, ärbır mäselenıŋ şeşıluıne atsalysyp keledı.
Qarşyǧa QŪLMŪQANOV, qalalyq mäslihattyŋ deputaty:
Bar igılık – halyq üşın
Biylǧy biudjettıŋ būrynǧy biudjetterge ūqsastyǧy, barlyq salada bırkelkı ösım boldy. Ekınşı bır aita keterlık jait, būl joly äleumettık baǧytqa basymdyq berıldı. Mäselen, 2013 jyly bekıtılgen biudjet 18,9 milliard teŋge oramynda bolsa, 2014 jyly 21 milliard 258 millionnan asa qarajat oqu jäne bılım salasyna bölınıp otyr. Jūmyspen qamtu jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasyna osy jylǧa 4 milliard 651 million teŋge bekıtılgen bolsa, keler jylǧa 6 milliard 200 millionǧa juyq qarajat qarastyrylǧan.
Sondai-aq, biudjettıŋ 2014 jylǧa arnalǧan baǧdarlamalarynyŋ 40-tan astamy äleumettık saladaǧy qūrylys nysandaryn jobalauǧa jäne saluǧa baǧyttaldy.
Menıŋ oiymşa, osy biudjet jobasy öte mūqiiat jäne tiianaqty qaraldy. Onyŋ aiǧaǧy, qalalyq mäslihattyŋ besınşı şaqyrylym deputattary özı jūmysyn äleumettık saladaǧy mekemelerdıŋ jūmysymen tanysudan bastady. Sondyqtan, biudjettıŋ jobasyn qarastyru barysynda atqaruşy organdardyŋ basqarmalaryna köptegen naqtyly sūraqtar qoiylyp, sūranystar joldandy. Onyŋ ışınde basym köpşılıgı, atap aitsaq, Öndırıs, Telman, Zarechnyi, Prigorodnyi tūrǧyn alaptarynda densaulyq keşenderın salu jäne basqa jerge jaiǧastyru, tūrǧyn keşenderdıŋ aulalarynda sporttyq alaŋdaryn ornalastyru, jasöspırımderge aulalyq klubtar aşu jäne taǧy basqa äleumettık şaralar bar. Mädeni köpşılık mekemelerdıŋ, auruhana, emhanalardyŋ maŋyna jol salu jäne jöndeu mäselelerıne de köp köŋıl bölındı.
Biylǧy biudjet bır emes, bırneşe ret qaraldy. Aldymen tūraqty komissiialarda, odan soŋ tūraqty komissiialardyŋ bırıkken otyrysynda, keiın deputattardyŋ «Nūr Otan» fraksiialyq otyrysynda qaralyp, talqyǧa salyndy. Būl rette Ekonomika jäne biudjettık josparlau basqarmasynyŋ tyndyrymdy jūmysyn erekşe atap ötkım keledı.
Meirambai ORALOV, qalalyq mäslihattyŋ deputaty:
Tūrǧyndardyŋ talaby joǧary
Astanalyqtardyŋ qatary jyl sanap ösuıne bailanysty elordada jaŋadan salynǧan mektepter men emhanalar sany da artyp keledı. Osyǧan orai, atalmyş salalarǧa aqşanyŋ köbırek bölınuı zaŋdy da. Sebebı, bızdıŋ basty mındetımız – öz sailauşylarymyzdyŋ ömır sapasyn jaqsartu, sonymen bırge elorda tūrǧyndarynyŋ äleumettık mäselelerın şeşu.
Sondai-aq, şahar damuyndaǧy şūǧyl şaralardy şeşuge baǧyttalǧan biudjet aiasynda aldaǧy uaqytta JEO-1, JEO-2 keŋeitılıp, qaita qūrylyp, qoldanystaǧy jylu energiia jelılerı qalpyna keltırıledı. Sonymen bırge, 2014-2016 jyldary qalamyzda jelılık parktıŋ salynatyny köpşılıktı quantqany şyndyq. Elorda halqyn mädeni demalys oryndarymen qamtamasyz etu maqsatynda ony «Abu-Dabi Plaza» bıregei keşenınıŋ jäne «EKSPO-2017» halyqaralyq körmesın ötkızu alaŋynyŋ janynda salu josparlanyp otyr. Jelılık park 11,3373 ga jerge ornalasady, sonymen bırge 75,5 myŋ şarşy metr jer kögaldandyrylady.
Taǧy bır aita keterlıgı, qazırgı adamdardyŋ sūranysy men talaby da joǧary. Osydan jiyrma jyldai uaqyt būryn olar jaryq, qoǧamdyq kölık mäselesın alǧa tartsa, bügıngı taŋda tūrǧyndar qyzmet körsetu sapasynyŋ deŋgeiı talapqa sai joǧary bolǧanyn, qysqasy, jaqsy ärı jaily ömır süru üşın barlyq jaǧdaidyŋ jasaluyn qalaidy. Aldaǧy üş jylǧa arnalǧan biudjettıŋ dūrys ärı maqsatty josparlanuyna orai, aldaǧy uaqytta Astanada jaiau jürgınşıler men velosiped tebudı, qysta şaŋǧymen syrǧanaudy ūnatatyndarǧa jäne salt atpen seruendeuşılerge arnaiy joldar salynady.
Osylaişa, tūrǧyndar tılegı eskerıledı.
Alma ALTYBAEVA, Jūmyspen qamtu jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasynyŋ basşysy:
Talai tüitkıl şeşıledı
Äleumettık qamtamasyz etu salasyna bekıtılgen biudjet 2014 jyly 5,4 milliard teŋgenı qūrady. Būl köpbalaly analar men az qamtylǧan otbasylarǧa, mügedekter men jūmyssyzdarǧa, ŪOS ardagerlerı jäne oǧan teŋestırılgen azamattarǧa, oralmandarǧa äleumettık qoldau körsetu üşın jūmsalady. Onyŋ ışınde negızgı basymdyq beretın baǧytty qarastyra ötelık. Bırınşıden, mügedek balalardy ömırge beiımdeu, medisinalyq ortalyqtarda oŋaltu, olardyŋ kütımın ūiymdastyru şaralary qamtylady. Odan bölek jalǧyzılıktı qarttar, psihonevrologiialyq aurularmen auyratyn jandar, tūrǧylyqty mekenjaiy joq adamdardy elordanyŋ medisinalyq-äleumettık mekemelerınde oŋaltu biudjet esebınen jüzege asyrylmaq.
Elordada eŋbek naryǧyndaǧy jaǧdaidy jaqsartu, halyqty jūmyspen qamtudy arttyru jäne jūmyssyzdyqty azaitu maqsatynda qabyldanǧan baǧdarlamalar şeŋberındegı şaralar keşenın ıske asyruǧa da biudjet esebınen qomaqty qarjy bölınıp otyr. Bölıngen qarajat esebınen qoǧamdyq jūmystardy ūiymdastyryp, jūmyssyzdardy käsıptık daiarlau jäne qaita daiarlau ısın jolǧa qoidyq. Jastar täjıribesı köptegen tülekterdıŋ öz mamandyǧyna sai jūmysqa ornalasyp ketuıne köp sebepşı boldy. Odan bölek äleumettık jūmys oryndary aşylyp, jūmyspen qamtu mäselesın şeşıp jatyrmyz. Aldaǧy uaqytta da būl jūmystar jalǧasyn tabady.
Mūqtaj azamattardyŋ jekelegen sanattaryna äleumettık kömektıŋ 15-ten asa türın körsetu qarastyrylǧan.
Äleumettık kömek tegın qyzmetter türınde nemese aqşalai tölemder retınde körsetıledı. Qalalyq jolauşylar kölıgı baǧdarlarynda jolaqy tölemınen bosatatyn jeŋıldıkter de biudjet esebınen qarastyrylǧannyŋ arqasynda zeinetkerler men köpbalaly analar, mügedekter qoǧamdyq kölıkterde tegın jüru mümkındıgın saqtap qaldy.
Saifudin HAMHOEV, qalalyq mäslihat deputaty:
Donor qala BOLAMYZ
Keler jyldan bastap Astana dotasiiadaǧy qaladan donor qalaǧa ainalu mümkınşılıgıne ie boldy. Kez kelgen qala üşın būl öte maŋyzdy.
Ekınşıden, biylǧy qarastyrylǧan biudjettıŋ «leitmotivı» – äleumettık baǧyt. Qala biudjetın talqylaǧan kezde äleumettık nysandar, onyŋ ışınde mektep, densaulyq saqtau mekemelerın salu, atauly äleumettık kömek jäne äleumettık järdemaqylarǧa, joldar men elordanyŋ injenerlık-kommunikasiialyq infraqūrylymyn damytuǧa qatysty mäseleler qamtyldy. Demek, bızdıŋ biudjet tolyqtai tūrǧyndardyŋ igılıgıne jaratylady.
Ötken jyldardyŋ biudjetınde qalanyŋ eskı, qūlaǧaly tūrǧan üilerın būzuǧa 20 milliard teŋge qarastyrylǧan bolatyn. Biyl būl mäselege orai bölıngen qarajat kölemı edäuır artty. Jalpy, biudjet kölemı jyldaǧydan köbeidı. Salyq tüsımderı de joǧarylady. Osynyŋ bärı bızdıŋ qalamyzdyŋ dotasiialyq jaǧdaidan şyǧuyna mūrşa berıp otyr.
Sergei BOGATYREV, qalalyq mäslihat deputaty:
Joldardy jöndeu jalǧasady
Ökınışke qarai, Astanamyzda tozyǧy jetken, eskı üiler az emes. Osyndai üilerdı būzu üşın qalalyq mäslihattyŋ 2014-2016 jyldarǧa arnalǧan biudjetınde 437 million 950 myŋ teŋge qarastyrylyp otyr. Ärine, Astananyŋ körkı men kelbetı kımdı de bolsa beijai qaldyrmaityny belgılı. Mäselen, mūndai eskı üilerdıŋ ornyna jaŋa zäulım biık ǧimarattar boi köterse, bas qalamyzdyŋ körkıne körık qosylyp, odan saiyn ajarlana tüser edı dep oilaimyn.
Qalanyŋ aldaǧy üş jylǧa belgılengen biudjetı aiasynda bas avtomobil joldaryn qamtamasyz etuge 127 milliard teŋge bölıngen, onyŋ ışınde jergılıktı biudjetten 18 milliard teŋge jäne respublikalyq biudjetten 109 milliard teŋge qarajat bölınıp otyr. Söz joq, kez kelgen joldyŋ jaqsy, tegıs, bırkelkı boluy, ärine, bas qala üşın maŋyzdy. Sondyqtan, joldardyŋ jöndeluı – jürgızuşıler üşın de, jolauşylar üşın de quantarlyq jaǧdai. Būl baǧytta alda atqarylatyn jūmystar jeterlık.
Dina ERDILDİNOVA, Astana qalasy äkımınıŋ keŋesşısı, «DOS» täuelsız ömır ortalyǧy» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraiymy:
Mümkındıgı şekteulılerdıŋ müddesı eskerıldı
2014-2016 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasy biudjetınıŋ äleumettık salaǧa bölıngen qarajattyŋ bır bölıgı mügedekterge körsetıletın järdemaqylardy qūraidy. Osy künge deiın biudjet esebınen medisinalyq qūral-jabdyqtar alyp berıp mūqtaj jandardyŋ qajettıgın öteuge bar mümkındıktı salyp otyr. Atap aitqanda, protezdık-ortopediialyq kömek körsetuge eleulı qarajat bölınedı. Kreslo-arbalar, surdo-tiflotehnikalyq qūraldar da biudjet esebınen alynady. Üide oqityn jäne tärbielenetin mügedek balalardy materialdyq qamtamasyz etu de aldaǧy jyldyŋ biudjetınde qarastyrylyp, mümkındıgı şekteulı jandardyŋ müddesı qala basşylarynyŋ nazarynan tys qalǧan joq.
ALLO, «ASTANA AQŞAMY»!
Jaŋa jyldan bastap äleumettık tölemdermen qosa zeinetaqymyzdy da köterdı dep estıdım. Osy jönınde tolyq aqparat berseŋızder eken.
Jūmaş ÄBDIRAMANOVA, zeinetker
Oljabai BEISENBAEV, Zeinetaqy töleu jönındegı memlekettık ortalyǧynyŋ Astana qalalyq filialynyŋ direktory:
– İä, jaŋa jyldan bastap zeinetaqy mölşerı östı.
Astana qalasynda 58 397 zeinetker bar. Soŋǧy özgerısterge bailanysty zeinetaqynyŋ eŋ tömengı mölşerı 30 765 teŋgege deiın, (20782 teŋge + 9983 teŋge), ortaşa mölşer 53 536 teŋgege deiın, (43553 teŋge + 9983 teŋge), eŋ joǧarǧy mölşerı 64 154 teŋgege deiın arttyrylady (54171 teŋge + 9983 teŋge). Bazalyq zeinetaqyny (9983 teŋge) qalamyz boiynşa 58 805 zeinetker alady.
Jaqynda «2014-2016 jyldarǧa arnalǧan respublikalyq biudjet turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋy bekıtılıp, osy zaŋǧa säikes 2014 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap kelesı äleumettık normativter belgılendı:
Ailyq eseptık körsetkış (AEK) 1852 teŋge mölşerınde;
Zeinetaqynyŋ eŋ tömengı mölşerı (2014 jyly taǧaiyndalatyndarǧa) – 20 782 teŋge;
Eŋ tömengı künkörıs deŋgeiı (ETK) – 19 966 teŋge;
Bazalyq zeinetaqy tölemınıŋ mölşerı – 9 983 teŋge (50% ETK);
Jalaqynyŋ eŋ tömengı mölşerı – 19 966 teŋge.
Osyǧan orai, jaŋadan taǧaiyndalǧan zeinetaqy mölşerlerın esepteu üşın esepteletın maksimaldy kırıs 2014 jyly 72 228 teŋgenı (39AEK), 2014 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap jaŋadan taǧaiyndalǧan zeinetaqynyŋ maksimaldy mölşerı 54 171 teŋgenı (39 AEK-dan 75% ) qūraidy.
Mügedektıgı boiynşa, asyrauşysynan airyluy jaǧdaiy boiynşa jäne jasy boiynşa memlekettık bazalyq äleumettık tölemderdıŋ mölşerlerı eŋ tömengı künkörıs deŋgeiınıŋ özgeruıne bailanysty 2014 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap arttyrylady.
Memlekettık äleumettık järdemaqy, bır jasqa deiın bala kütımı boiynşa järdemaqy jäne bala tuuyna bailanysty bırjolǧy järdemaqy, sonymen qatar arnaiy memlekettık järdemaqy mölşerlerı ailyq eseptık körsetkıştıŋ özgeruıne bailanysty 2014 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap köbeietının aitqym keledı. №1 jäne №2 tızım boiynşa järdemaqy aluşylar sany 39 561 adamǧa juyq.
