Aulanyŋ abattandyryluy men jedel satynyŋ jaqsy jūmys ıstep tūruynyŋ tūrǧyndar üşın maŋyzy zor. Būl tūrǧyda Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşev halyq aldyndaǧy esep beru kezdesuınde aulalardy abattandyru men lift şaruaşylyǧyn jandandyruǧa keŋınen toqtalǧan bolatyn.
EKI JYLDA BARLYQ AULALAR ABATTANADY
Astanadaǧy aulalardyŋ ūzyn sany – 1536. Ötken jyly sonyŋ 436-syna abattandyru jūmystary jürgızılgen. Onyŋ 5-euı – Esıl audanyna, 150-ı – Almaty audanyna, al 281-ı – Saryarqa audanyna qarasty aulalar. Sonyŋ ışınde köpşılıktıŋ ötınışı boiynşa Almaty audanyna qarasty «Saraişyq» yqşam audanyndaǧy «Öŋırlerdı damytu-2020» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda salynǧan tūrǧyn üilerdıŋ 22 aulasy abattandyrylǧan. Jalpy, Almaty audanynda 603 aula ornalasqan. Sonymen qatar, byltyr osy audandaǧy aulalarda 252 oryndyq pen qoqys jäşıkterı ornatylyp, kögaldandyru alaŋy men oiyn alaŋdarynyŋ qorşaulary salynǧan. Endı osy audandaǧy 203 aulany abattandyru aǧymdaǧy jyldyŋ enşısınde körınedı.
Al Esıl audanynyŋ enşısınde 238 aula bar bolsa, sonyŋ 58-ı 2012-2016 jyldar aralyǧynda abattandyrylyp, 42 sport alaŋy salynypty. Būl atalmyş audandaǧy 118 köp qabatty tūrǧyn üidı qamtidy eken. Sonymen qatar, ötken jyly 11 tūrǧyn üidı qamtityn 5 aulaǧa qalypqa keltıru, jöndeu jūmystary jürgızılıp, onda 5 balalar jäne 4 sport alaŋy salynǧan. Endı jospar boiynşa osy audandaǧy 40 aula jöndeuden ötıp, onyŋ 15-ıne pandus salynbaq.
Astanadaǧy eŋ aulasy köp audan – ol Saryarqa. Ondaǧy 695 aulanyŋ tazalyǧyna 16 merdıgerlık ūiym qyzmet körsetedı eken. Būl audanda byltyr jasampaz jobalardy jüzege asyru aiasynda 22 mekenjai boiynşa tūrǧyn üilerdıŋ ışkı oramdyq aulalaryn abattandyru jūmystary jürgızılgen. Iаǧni asfalt töselıp, balalardyŋ oiyn alaŋdary, töbeşık, ätkenşek, qūmsalǧyş, şaǧyn säulet pışınderı qoiylǧan. Sonymen qatar, futbol jäne basketbol alaŋdarymen qosa, 61 jattyǧu qūrylǧysy bar alty jattyǧu alaŋy salynǧan. Sol siiaqty audan aumaǧyndaǧy 63 mekenjaidyŋ ışkı oramdyq aulalary men ötpe joldaryna jöndeu jūmystary jürgızılgen.
Jalpy, eseptık kezdesuınde qala äkımı körkeitu jūmystaryn jürgızude ekı jyldyŋ ışınde elordadaǧy barlyq aulalardyŋ qamtylatynyn atap öttı. Sondai-aq, aldaǧy künderı gül baǧy, saiabaq, alleia siiaqty qaladaǧy basqa da qoǧamdyq oryndar abattandyrylmaq.
– Barlyq qala tūrǧyny siiaqty men de Astanany jasyl jelekke oranyp, jarqyraǧan megapolis bolǧanyn qalaimyn. Qazırgı uaqytta elordada 10 saiabaq, 4 jelekjol jäne 95 gül baǧy bar. Onyŋ altauy 2017 jyly aşylǧan bolatyn. Sonyŋ ışınde Almaty audanyndaǧy Aqbūlaq özenınıŋ jaǧalauynda būryn qazanşūŋqyr bolǧan jerde jaiau jürgınşılerge arnalǧan oryn men sport jäne oiyn alaŋdarynyŋ salynǧanyn atap ötuge bolady. Bügınde qaladaǧy taldardyŋ sany 714 myŋdy qūraidy. Sol siiaqty Astananyŋ «Jasyl beldeuı» aiasynda qalanyŋ ainalasyna 2,1 mln jas köşet otyrǧyzyldy, – degen Äset İsekeşev, – tūrǧyndardyŋ ötınışı boiynşa sürılıp tastalǧan apatty jäne eskı üilerdıŋ ornyna biyl 9 gül baǧy men jelekjoldar salynady. Onda sport alaŋqailary da qarastyrylady. Sonymen qatar, biylǧy jazda Botanikalyq baq öz esıgın aşady. Onyŋ aumaǧynda şöldı aimaqtyŋ ösımdıkterı men tropikalyq beldeudıŋ klimattyq erekşelıkterı ūsynylady. Būl barlyq infraqūrylymdyq jaǧynan da öte qyzyqty ärı tartymdy oryn bolady dep oilaimyn, – dedı özınıŋ baiandamasynda.
Qala basşysynyŋ aituynşa, Astanada 42 myŋnan asa şarşy metr velojol men 23 myŋ şarşy metr jügıru joldary salynǧan. Aita ketu kerek, aldaǧy şılde aiynda bırınşı kezektegı syzyqtyq saiabaqtyŋ qūrylysy aiaqtalyp, şaharda tūŋǧyş ret şie, alma, şeten jäne emen alleiasy paida bolmaq.
JEDELSATYLARǦA JEŊIL QARAUǦA BOLMAIDY
Köp qabatty üilerdıŋ tūrǧyndaryn joǧary men tömenge qas-qaǧym sätte tasymaldaityn liftterdıŋ sapaly qyzmet körsetuı, äsırese, üstıŋgı qabattaǧylar üşın qajet ekenı aitpasa da tüsınıktı. Al jedel satylardyŋ jūmysynda kıltipan paida bolsa, apatty jaǧdaida toqtap qalyp, adam ömırıne qauıp töndıruı mümkın. Mūndai jaǧdaidy boldyrmas üşın aldymen PİK-ter jedelsaty jūmysyn qadaǧalap otyruy tiıs.
Äkımnıŋ sözıne süiensek, tūrǧyndardyŋ aryz-şaǧymdarynyŋ basym köpşılıgı tūrǧyn üi kommunaldyq şaruaşylyǧy salasyna kelıp tüsedı eken. Ondaǧy negızgı üş mäsele – kommunaldyq qyzmet tarifınıŋ naqtylyǧy jäne päter ielerı kooperativterınıŋ jūmysy, sonymen qatar tūrǧyn üilerdıŋ şatyry men liftterınıŋ, injenerlık jelılerınıŋ jaǧdaiy körınedı. Şahar basşysy būl mäselelerdı jolǧa qoiu üşın qala äkımdıgı «e-KSK» jobasyn jüzege asyryp jatqanyn atap öttı.
– Soŋǧy ekı jylda päter ielerı kooperativterımen bırlesıp jekemenşık qūqyǧyn anyqtau jönınde bırqatar jūmystar atqaryldy. Nätijesınde tırkelgen kondominiumdar sanynyŋ
97 paiyzǧa jetkenı anyqtaldy. Būl – respublika boiynşa eŋ joǧary körsetkış. Ökınışke qarai, bügınde qaladaǧy paidasyz kooperativterdıŋ sany 40 paiyzdan asyp tūr. Ötken jyly PİK jūmysyn tekseru nätijesınde 42 basqaru mekemesı äkımşılık jauapqa tartyldy. 22 kooperativtıŋ materialy sot organdaryna jıberıldı. Osy jūmystyŋ nätijesınde basqaru mekemelerı 110-nan asa ǧimarattyŋ qasbetın tehnikalyq talapqa sai etıp qalpyna keltırse, sonymen qatar 300 tūrǧyn üidıŋ jalpy jöndeu jūmystaryn jürgızdı. Biyl qyzmet körsetu ūiymdarynyŋ jūmys sapasyn arttyru üşın päter ielerı kooperativterınıŋ jūmysyna reitingılık baǧa qoiu engızıledı. Sondai-aq, ötken jyly basqaru mekemelerı men qalalyq äkımdıktıŋ bırlesıp tūrǧyn üi alaptaryndaǧy üilerge tehnikalyq tekserıs jürgızıldı. Biyl 2000 jylǧa deiın salynǧan barlyq üilerdı tekserudı aiaqtau josparlanuda, – degen Äset Örentaiūly, – menıŋ tapsyrmam boiynşa byltyr 96 lift auystyru jūmysy jürgızıldı. Mysaly, merdıgerler lift salmaǧan «Mahabbat» jäne «Şaŋyraq» tūrǧyn üilerınıŋ mäselelerı köp uaqyttan berı şeşılmei kele jatqan edı. Ötken jyly osy tüitkıldıŋ tüiının şeştık, – dep atap öttı taǧy bır sözınde.
Byltyr Saryarqa audanynda tek joǧary talapqa sai jūmys jürgızetın kompaniialar ǧana qyzmet körsetu üşın özderınıŋ ükımettık emes standartyn ornatqan salalyq lift jöndeuşıler qauymdastyǧymen memorandumǧa qol qoiylyp, pilottyq joba jüzege asyrylypty. Endı būl täjıribe qalanyŋ barlyq aumaǧynda örıs almaq. Apatty jaǧdaida toqtap qalu oqiǧalary köp tırkelgendıkten, ötken jyly qaladaǧy 700 lifttıŋ ornatylu sapasyna tekserıs jürgızılgen. Nätijesınde zaŋnamany būzǧany üşın 35 PİK-tıŋ jetekşısı äkımşılık jauapqa tartylypty.
– Mysaly, bızdıŋ bastamamyz boiynşa Täuelsızdık daŋǧyly, 38/2 mekenjaiyndaǧy liftte bolǧan apatty jaǧdaidyŋ sebebın anyqtau üşın komissiialyq tekserıs jürgızılude. Tekserıs qorytyndysyna säikes, kınälıler äkımşılık jäne qylmystyq ıs boiynşa jauapqa tartylatyn bolady, – dedı Ä.İsekeşev söz arasynda.
Astana qalasynyŋ aumaǧyndaǧy liftterdıŋ jaǧdaiyn jaqsartu maqsatynda №1 industriialdy park «Astana – jaŋa qala» arnaiy ekonomikalyq aumaǧyna «LS Grupp» JŞS investory tartylǧan eken. Öndırıstı ıske qosu 2019 jylǧa josparlanǧan körınedı. Bastapqy kezeŋnen bastap 2023 jylǧa deiın 149-dan 300 liftke deiın qoldanuǧa berıledı dep kütılude.
Jalpy, mäseleler tuyndap, tūrǧyndardyŋ talabyn oryndamaǧan jaǧdaida, arnaiy zaŋnamaǧa säikes, jergılıktı atqaruşy organdar tek lift kompaniialaryn ǧana emes, basqaruşy mekemelerdı de jauapkerşılıkke tartatyn bolady.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
