Aiaujan turaly bızge belgılı qalamger Bauyrjan Omarūly aitty. Ol kısı ony EKSPO-ǧa barǧanda körıptı. Körmedegı Latyn Amerikasynyŋ pavilonynda jūmys ısteidı eken. Bız de aǧanyŋ aituymen qaryndasymyzdy sol jerge ızdep bardyq. Tanystyq. Esımı – Aiaujan Qamataeva. Symbatty, salmaqty qyz bala. Nazarbaev universitetındegı Halyqaralyq qatynastar mamandyǧynyŋ 3-kursynda oqidy. Ana tılımızdıŋ qainaryn qanyp ışken. Körkem söileidı. Älemdegı alty tıldı erkın meŋgergen. Ülken adamdarşa oi tolǧaidy. Önegelı otbasynan tärbie körgenı baiqalady. Bärınen būryn menı onyŋ kışkentai jüregı «qazaǧym» dep soǧyp tūrǧany täntı ettı. «Oquymdy bıtırgennen keiın tuǧan elımnıŋ örkendeuıne qyzmet etsem» deidı.
Ol Tarbaǧatai taularynyŋ bökterınde ömırge kelıptı. Kışkentai künınen Öskemende ösken. Alty jasyna deiın atasy men apasynyŋ bauyrynda bolypty. Atasy
Qamatai qajylyqqa barǧan, dındar, eskı äŋgımege jüirık, el ışındegı qadırmendı qariia. Tūŋǧyş nemeresın es bılgennen bastap, janynan tastamai ertıp jürıptı. Sūŋǧyla qart solai nemeresınıŋ boiyna halqymyzdyŋ asyl qasietın sıŋırgen. Äkesı Erkınbek qarapaiym qyzmetker bolsa da önerden qara jaiau emes. Dombyra şertedı, än salady, bır qaǧatyn aqyndyǧy bar. Anasy Janat – ūlaǧatty ūstaz. Himiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor. S.Amanjolov atyndaǧy Şyǧys Qazaqstan memlekettık universitetınıŋ kafedra meŋgeruşısı. Aiaujan ata-anasyn erekşe qadır tūtady. Ekı sözınıŋ bırınde solardy ülgı tūtyp söileidı. Özı de eptep öleŋ jazady. Poeziiaǧa jany ǧaşyq. Mektepte jürgende «Abai» oqularyna qatysyp, jüldeger atanǧan. Önerge de jaqyn. Türlı muzykalyq aspapta şeber oinaidy. Qobyzdy, dombyrany jaqsy köredı. Bidı de ūnatady. Sportqa da beiım. Bız onyŋ köp dünieden habary bar ekenın aŋǧardyq.
Aldymen Öskemendegı Şoqan Uälihanov atyndaǧy №3 köp salaly gimnaziia tabaldyryǧyn attaidy. Jetınşı klastan keiın qaladaǧy Nazarbaev ziiatkerlık mektebıne auysady. Orta mekteptı öte jaqsy baǧamen tämamdaǧan. Bastauyş synyptan şet tılın üirene bastaǧan. Aldymen nemıs tılın oqidy. Aqyly kursqa baryp, türık tılın üirenedı. Ony ozyq meŋgergenı sonşa, Türkiiada ötken halyqaralyq bılım olimpiadasynda top jarady. Nemeresınıŋ alǧaşqy jüldesıne atasy balaşa quanyp, batasyn berıptı. Besınşı klastan aǧylşyn tılın oqi bastaidy. «Bala künımnen diplomat boludy armandadym. Jetıstıkke jetken elşılerdıŋ bärı köp tıldı bılgen. Sondyqtan men de osyndai aldyma maqsat qoidym» deidı Aiaujan. Aǧylşynşa tamaşa söileu üşın öz betımen ızdenedı.
Ǧalamtordaǧy tıl üirenu täjıribelerın baǧdarlaidy. Skaip arqyly älemnıŋ är tükpırınen dostar tauyp, solarmen aǧylşynşa söilesedı. Söitıp, düniejüzıne keŋ taraǧan tıldı taza meŋgerıp şyǧady. Keiın qytai tılıne qyzyǧuşylyǧy oianady. Oǧan ekı jylyn arnaidy. «Qytai tılı kürdelı. Ony üirenu oŋaiǧa soqpaidy. Bolaşaqta Qytai elıne baryp, biznes salasy boiynşa magistraturada oqysam dep otyrmyn. Halyqaralyq qarym-qatynastyŋ bärı ekonomikaǧa negızdelgen. Ekonomika men biznes salasyn bılgen maŋyzdy. Ärı «bır oqpen ekı qoiandy» atyp, qytai tılın odan ärı damytqym keledı» deidı külıp. Talaby zor qaryndasymyz qazır aǧylşynşa, ispanşa, fransuzşa, türıkşe, orysşa, qytaişa söileidı. Būlardyŋ bärı de älemge keŋ jaiylǧan tılder. Jer betınıŋ köp tūrǧyndary osy tılderde söileidı. Bız odan «EKSPO» körmesıne qalai kelgenın sūradyq. «Nazarbaev universitetınde ispan tılın oqydym. Latyn Amerikasy men Europanyŋ köp memleketterı ispan tılınde söileidı. Ol Amerikada ekınşı resmi tıl sanalady. Sondyqtan osy tıldı odan ärı ūştaiyn dep Latyn Amerikasynyŋ pavilonyna barǧym keldı. Ärine, oǧan konkurspen alyndyq. Üş tur boldy. Üşeuınde de müdırgen joqpyn.
Komissiia müşelerı menıŋ ispanşa bıletınıme emes, qazaq tılın bılgenıme täntı boldy. «Eger sızden jurnalister sūhbat alǧysy kelse, qai tılde jauap berer edıŋız» dep sūrady. Men oilanbastan «oǧan şet eldıŋ adamy bolsa da öz ana tılımde jauap beremın» dedım. Öitkenı bügıngı jastarǧa Dimaş Qūdaibergenovtıŋ ūstanymy ülgı bolsa deimın. Ol qaida jürse de öz ana tılın bärınen joǧary qoiady» deidı jymiyp. Halyqaralyq körme turaly da öz oiyn maqtanyşpen jetkızdı. «Bızdıŋ elge şet jerden qanşama qonaqtar kelıp jatyr. Bärı Qazaqstanǧa qyzyǧyp qaraidy. Äsem elordamyzdyŋ körkıne süisınedı. Jer betınde beibıtsüigış, qonaqjai qazaq degen jūrt bar ekendıgın tanydy. Är memlekettıŋ pavilonynan qanşama aqparat aluǧa bolady. Jaŋa tehnologiialarmen tanysasyz. Sonyŋ bärınen oi tüiuge, üirenuge bolady» dedı ol.
Alaş arystary jaiynda da köp bıledı. Älihan, Ahmet atalarynyŋ eŋbekterımen jaqsy tanys. Jatqa aitady. Qazaqtan şyqqan tūŋǧyş elşı Näzır Töreqūlovty airyqşa ülgı tūtady. Bır baiqaǧanymyz, Aiaujan öte eŋbekqor. Qoǧamdyq jūmystarmen de belsendı ainalysady. Mektep kezınen debattar saiysyna qatysqan. Biyl Tarazda jastar arasynda bolǧan debat saiysynda bas jüldenı jeŋıp alypty. Sonymen bırge özı daiyndaǧan äleumettık jobalardy jüzege asyrǧysy keledı.
– Menı mümkındıgı şekteulı adamdardyŋ ömırı köp tolǧandyrady. Olardyŋ qūqyqtaryn kädımgı azamattarmen teŋestırgım keledı. Sol üşın «Barlyǧymyz teŋbız» degen joba jasadym. Onda kinoteatrlarda 7-10 paiyz kölemınde mümkındıgı az jandar otyratyn oryndar bolsa deimın. Osy jobany zertteu üstındemın. Odan keiın jastarǧa arnalǧan taǧy bır joba äzırledım. Astanada joǧary oqu oryndary bırşama. Är universitettıŋ öz bolmysy bar. Bıreuı qazaqy, ekınşısı aşyq, üşınşısı… taǧy solai. Sonda bılım alǧan studentterdıŋ mädenietı de är türlı. Men jastardyŋ bır deŋgeide damuyn qalaimyn. Öz jobamdy oiyn türınde daiyndadym. Iske asyp jatsa, nätijesı bolady dep oilaimyn, – dedı Aiaujan.
Onyŋ esımın atasy körnektı qalamger Iliias Esenberlinnıŋ «Ǧaşyqtar» romanyndaǧy bas keiıpker Aiaujan sekıldı «jany ızgı asyl jan» bolsyn dep qoiypty. Özı de ol kıtapty qyzyǧyp oqypty. «Aiaujan sekıldı armanym köp» deidı külıp. Bız de keleşegınen köp ümıt küttıretın qaryndasymyzǧa sol aŋsaryŋyzǧa jetıŋız demekpız!
Azamat Esenjol
