Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ türlı jiyn-kezdesu barysynda tauyp aitqan tapqyr sözderı men äzıl äŋgımelerı az emes. Olardyŋ bırınde Elbasy aşy şyndyqty astarly qaljyŋmen jetkızse, endı bırınde özı kuä bolǧan qyzyqty jaittarmen bölısedı. Bügın bız solardyŋ bırneşeuın nazarlaryŋyzǧa ūsynǧandy jön kördık.
«Sen de qoimaidy ekensıŋ»
Byltyrǧy säuır aiynda Elbasy Maŋǧystau oblysy tūrǧyndarymen kezdestı. Jiyn barysynda ol Beineu audanynyŋ äkımı Basşy Äzırhanovqa qarap:
– Audan äkımderınıŋ ışındegı eŋ ülkenı kım? Jaǧdai qalai bolyp jatyr? Ärıptesterıŋ ne deidı? Aitşy, – dep sūraǧan-dy.
Äkım bolsa, bärınıŋ jaqsy, tıptı, öte keremet ekenın aitqan.
– Men de sızben bırge 90-jyldardan berı osy audanda jūmys ıstep kelemın, – dep bastai bergenı sol edı, Elbasy:
– Sen de men siiaqty qoimaidy ekensıŋ, – dep jinalǧan jūrtşylyqty du küldırgenı bar-dy.
«Men jürıp ötetın jerler tap-taza»
Elbasy biylǧy Joldauyn halyqqa jariia eter kezde qalalardyŋ körkı men tazalyǧy mäselesıne erekşe toqtalǧan-dy. «Almatydaǧy aulalar bıraz retke kelıp qaldy. Äkım Bäibektı būl üşın maqtap jatyr. Astanada da, basqa qalalarda da solai. Qazır men oblys ortalyqtaryn, qalalardy aralasam, bärı tap-taza. Äsırese, men jürıp ötetın jerler erekşe taza siiaqty. Qūddy bır men aspannan tüsken siiaqtymyn» dep küldı Memleket basşysy. Ärı qarai ol öz sözın bylaişa jalǧady: «Aleksandr Grigorevich Lukaşenko aitqandai, men auylda tūrdym jäne onda ne bolyp jatqanyn beske bılemın. Men audanda oqydym, Temırtau qalasynda, Qaraǧandy oblysynda jetekşılık qyzmetter atqardym. Ortalyq Komitettıŋ hatşysy jäne Ükımet töraǧasy retınde Qazaqstannyŋ barlyq audandaryn aralap şyqqanmyn. Ol kezde 230 audan bar bolatyn. Nenıŋ qai jerde jäne qalai jatqanyna deiın jaqsy bılemın jäne men üşın oblys-qalalardy aralau barysynda baǧytymdy basqa būryşqa qarai özgerte salu da tük emes».
Osylaişa Prezident el arasyndaǧy şynaiy ömırdıŋ qandai ekenınen, kei kezderı ol şynaiylyqtyŋ betı jasandylyqpen kölegeilene salatynynan ärqaşan habardar ekenın astarlap jetkızgen edı.
Astananyŋ boranyn «jarnamalau»
2016 jyly 16 jeltoqsanda «Habar» telearnasyndaǧy «Tarih qalai jasaldy» arnaiy jobasynda Prezident, otandyq saiasatkerler, käsıpkerler jäne qoǧam qairatkerlerı Qazaqstannyŋ täuelsızdık alǧan alǧaşqy jyldary jaily oi bölısken edı. Sonda Qasym-Jomart Toqaev:
– 1996 jyldyŋ jeltoqsanynda Elbasynyŋ tapsyrmasymen bırşama diplomattardy osynda äkeldım. Ol kezde būl jer – en dala. Aiazdyŋ türı jaman. Kenet qatty jel soqty da, amerikalyq elşı Elizabet Djonstyŋ şliapasyn ūşyryp äkettı. Bärımız qar basqan dalada 15 minut boiy älgı şliapany quyp jürdık, – dep aitqan. Söitse ol şaq Elbasynyŋ da esınde eken. Äŋgımenıŋ jartysyn Nūrsūltan Nazarbaev bylaişa jalǧaǧan:
– Osy oqiǧadan keiın elşılerdı sol kezdegı Aqmola oblysynyŋ äkımı Andrei Braun qabyldady. Diplomattar jaŋaǧy jeldı aityp aryzdana bastaǧan ǧoi. Sol kezde Andrei: «Bızdıŋ naǧyz borandy älı körmepsızder. Şliapa tügılı adamdy da ūşyryp äkete alady. Būl jerde jazda masalardyŋ qandai bolatynyn körseŋızder!» deidı. Elşılerdı osynda keluge köndırıp jatqan türı osy sonda, – dep jyp-jyly estelık aitqan-dy.
«Aiaq disproporsiiasy»
Memleket basşysy eldegı kei problemalardy astarly äzılmen aitqandy jaqsy köredı. Qiyn terminderdı jūrtqa tüsınıktı tılde jetkızu kerektıgın, kanseliarizmnen qūtylu qajettıgın Elbasy 2017 jyly säuırde bolǧan Qazaqstan halqy Assambleiasynda myna qaljyŋ arqyly jetkızgen.
– Būryn kolhozǧa audannan, oblystan lektorlar kelıp, därıs oqityn. Sondai jiyndardyŋ bırınde bır lektor «Bızde qalalar men auyldardyŋ, öndırıs pen önımdılıktıŋ arasynda disproporsiia bar» degen ǧoi. Ony tyŋdap otyrǧan qoişy Fedor aǧa qasyndaǧy jas buhgalterden «Disproporsiia degennıŋ ne ekenın maǧan qarapaiym tılmen tüsındırıp berşı» dep ötınıptı. Sol kezde sovhoz direktorynyŋ hatşysy tribuna jaqqa qarai säl aqsaŋdap qūmyramen su alyp bara jatyr eken. Älgı qyzdyŋ bır aiaǧy ekınşısınen säl qysqa bolsa kerek. Sony körgen buhgalter: «Mäselen, bızdıŋ Manianyŋ oŋ aiaǧy men sol aiaǧynyŋ arasynda disproporsiia bar» deptı. «Al kerek bolsa! Bız ony ömır boiy basqaşa atap jürdık qoi onda» dep taŋǧalypty sonda Fedor aǧa.
Äielderge qalai kompliment aitu kerek?
Memleket basşysy jyl saiyn 8 nauryz – Halyqaralyq äielder künı qarsaŋynda elımızge esımı belgılı eŋbekqor hanymdardy Aqordada qabyldaityny dästürge ainalyp ketken. Sondai jiyndardyŋ bırınde, dälırek aitsaq, byltyrǧy basqosuda Prezidenttıŋ näzıkjandylar turaly aitqan myna qaǧytpasy esımızde:
– Eger äielge ūnaǧyŋ kelse, ol ädemı bolsa – «Aqyldysyŋ!» dep ait. Eger onyŋ kelbetı sonşama köz tartarlyq bolmasa, «Ädemısıŋ!» de. Eger būl ekeuı de kelmese, «Qalai aryqtap ketkensıŋ?!» degen kompliment aityp kör, – dep otyrǧandardy külkıge qarq qyldy.
Al 2016 jylǧy kezdesude Elbasy bikeşterge grekterdıŋ jeŋıstı nege äiel keipınde beinelegenı jaily äzıl aityp berdı:
– Mektep oquşysy Ejelgı Grekiia aŋyzdaryn oqyp bolyp, äkesınen «Nelıkten osy ejelgı grekter jeŋıstı äiel keipınde beinelegen?» dep sūrasa, äkesı: «Üilengende tüsınesıŋ, balam» dep jauap bergen eken.
Qazırgı äjeler de basqaşa
2016 jyldyŋ 30 qaraşasy men 1 jeltoqsany arasynda Astanada Respublikalyq jastar forumy öttı. Atalmyş jiynda Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaev söz söiledı.
– Senderdıŋ aralaryŋda bılımnıŋ arqasynda Otanymyzǧa orasan zor paida äkelıp jatqan jastar az emes. Maǧan äldebıreuler «Qazırgı jastar būrynǧydai emes, basqaşa» degen syqyldy äŋgıme aita bastasa, men olarǧa «Qazırgı äjeler de būrynǧy äjeler siiaqty emes qoi. Şūlyq toqymaidy, bälış pısırmeidı. Esesıne internettı şemışkeşe şaǧady» deimın. Būl, ärine, qaljyŋ. Bıraq şynymen solai. Jastar degenımız zamanaui ömırge sai boluy kerek, – dep Elbasy jastardyŋ boiyndaǧy jaŋaşyldyqty, özgerıstı qoldaitynyn bıldırgen.
Ömırdı şynymen Şymkentte süru kerek pe?
Şymqala men onyŋ tūrǧyndary turaly qaljyŋ-qaǧytpalardyŋ halyq arasynda öte köp ekenı belgılı. Tıptı, Prezidenttıŋ özı de būl taqyrypty äzılsız ainalyp ötpeidı. 2017 jylǧy säuır aiynda Nūrsūltan Nazarbaev Şymkent qalasyna jūmys saparymen baryp, sondaǧy jinalysta:
– Erekşelıgı bar aǧaiyndarsyŋdar ǧoi endı… Men oblysty üş «Ş»-men aitamyn. «Şyraily Şymkent şahary!». «Ş»-ǧa jaqynsyŋdar ǧoi jandaryŋ… – degenınde, köpşılık du külgen.
Mūnymen qosa, Elbasynyŋ auzynan şyqqan «Adamǧa Qūdai ömırdı bır-aq beredı, ony Şymkentte süru kerek» degen söz de şymqalalyqtardyŋ mereiın asyryp tastaǧany ras. Degenmen Prezidenttıŋ ol äzıldı bıreuden estıgenı, keide, tıptı, adamdardyŋ soǧan qūlaq asyp ketıp, Şymkentte asta-tök toi jasaitynyn synaǧany turaly bıreu bılse bıreu bılmes.
Ülken Buştyŋ sälemdemesı
Memleket basşysy AQŞ-qa ıssapary barysynda Amerikanyŋ sol kezdegı prezidentı Djordj Uoker Buşqa kırmei tūryp, onyŋ äkesı Amerikanyŋ 41-şı prezidentı Djordj Gerbert Uoker Buşqa bas sūǧady. Elbasy ardager saiasatkerdıŋ üiınde bır tün qonaq bolyp, ertesınde oiansa, Djordj Gerbert su jaǧasynda otyrǧan eken. Nūrsūltan Nazarbaev sol jolǧy sapardy bylaişa eske alady:
– Ol maǧan «Sen qazır Vaşingtonǧa barasyŋ. Onda resmi saparyŋ, jūmysyŋ bastalady. Mümkın maǧan qoiar saualyŋ bolar?» dep sūrady. Men eşqandai saualdyŋ joqtyǧyn, tek eskı dosyma qonaqqa kelgenımdı aittym. Djordj Gerbert «Eldıŋ köbı men onyŋ äkesı bolǧanymdyqtan, qolyma taiaq alyp, ony Aq üidı ainala quyp jüredı dep oilaityn şyǧar. Al men qazır tek Amerikanyŋ qarapaiym azamatymyn. Dese de, bır şaruaŋa kömektese alamyn. Sen Aq üige kırgen kezde oǧan 41-prezident aldaǧy senbıde 43-prezidenttıŋ äkesın tanytatynyn ait» dedı.
Elbasynyŋ «Yŋǧaisyzdau bolady ǧoi» degenıne qaramastan, Djordj Buştyŋ äkesı «Sözımdı qaz-qalpynda jetkız. Sodan keiın aralaryŋda jaily ahual qalyptasady» degenınen taimapty.
Aqyry, bärı de ülken Djordj Buştyŋ aitqanyndai bolady. Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ auzynan äkesınıŋ sözbe-söz sälemın tyŋdaǧan AQŞ prezidentı Djordj Buş qarqyldap külıp jıbergen eken.
