№2 QALALYQ BALALAR AURUHANASY
Bala qaraityn därıgerlerdıŋ bärı bırdei tegın qyzmet körsetetın memlekettık ūiymdardan tabyla bermeidı. Bıraq qalanyŋ baiyrǧy №2 balalar auruhanasy jaŋa ǧimaratqa köşkelı balaǧa qajettı barlyq sala mamandaryn jinaqtap alypty. Endı qala balalary aqyly qyzmetke jügınıp jatpai, özderı tırkelgen emhananyŋ elektrondyq joldamasymen osynda tegın qarala alady. Küllı şaharǧa qyzmet etıp kele jatqan auruhananyŋ tynys-tırşılıgımen bız de tanysyp qaitqan edık.
Zamanyna qarai ädısı
Elordanyŋ №2 qalalyq balalar auruhanasy būryn Täuelsızdık (Manas köşesı dep atalǧan kezınde) daŋǧylynda bolǧan. 2012 jyldyŋ 3 jeltoqsanynan bastap, R.Qoşqarbaev daŋǧylyndaǧy jaŋa ǧimaratqa köşırıldı. Qazır būl – 14 mamandandyrylǧan stasionarlyq jäne 9 klinikalyq bölımşesı bar köpsalaly auruhana. Osy emdeu mekemesınıŋ somatikalyq bölımşesıne özımız de balamyzben bırge kelgenımız bar. Sol kezde därıgerlerge kedergısız kırıp, äp-sättıŋ ışınde nesep, qan taldaularyn alyp, diagnoz qoiǧyzyp, em-domymyzdy taǧaiyndatyp, razy bolyp qaitqanymyz esımızde. Soǧan dändep alǧan bızder kezegı köp emhanadan görı osynda keludı täuır köretınımızdı nesın jasyraiyq.
Söitsek, bız ǧana emes, keşkı saǧat 18.00-den keiın auruhananyŋ qabyldau bölımıne keluşılerdıŋ qarasy kürt köbeiedı eken. Jūrtşylyqqa jūmystan keiıngı uaqytta osy auruhana yŋǧaily bolsa kerek. Ärı kezek te az. Asyqpai otyryp, balasyn körsete alady.
Qazırgı taŋda būl auruhanada balany bastan-aiaq tekseretın barlyq qūral-jabdyqtar bar. Materialdyq-tehnikalyq bazasy halyqaralyq standartqa sai keledı. Bas därıger Rasulbek Aipovtyŋ aituynşa, auruhanadaǧy emdeu täsılderı men zamanaui medisinalyq qūrylǧylardy köru üşın alystan at arytatyndar barşylyq eken. Jaqynda ǧana Gollandiia mamandary kelıp, mekemenıŋ tynys-tırşılıgımen tanysyp qaitypty.
Bız de «jaqsyny körmekke» bas därıgerdıŋ emhana jūmystary jönındegı orynbasary Gülnär Abliaevǧa ılesıp, auruhanany, bır mezgılde 250 adamdy qabyldai alatyn emhanasymen qosa aralap şyqtyq.
Elektrondyq joldama – emdelu kepılı
№2 balalar auruhanasyndaǧy 14 bölımşenıŋ kündelıktı qarbalas jūmys ısteitını – 11.
Alǧaşqy aiaq basqanymyz – emhanalyq bölımşe boldy. Oǧan aparatyn jol kıreberıstegı tırkeu bölımınen bastalady. Osynda keluşıler tırkeu ornyndaǧy medbikege emhanadan berılgen elektrondyq joldamany körsetuı tiıs. Osy qūjat boiynşa bala tırkeuge alynyp, tiıstı därıgerge jıberıledı.
Biylǧy qaŋtar aiynan bastap auruhanalardy qarjylandyru mäselesıne özgerıs engızılgenı belgılı. Endı olarǧa qarjy bastapqy medisinalyq sanitarlyq kömek körsetu ūiymdarynan, iaǧni, emhanalardan kelıp tüsedı. Emhanalar özderınde belgılı bır salanyŋ mamany bolmasa, onda aldyn ala jasalǧan kelısımşart negızınde balaǧa qajettı sala mamany bar emdeu mekemelerıne joldama beruge tiıs. Ol üşın bala turaly, syrqaty, onyŋ qai mekemege, qandai därıgerge jıberılıp jatqany jaiynda mälımetter ambulatoriialyq-emhanalyq kömek körsetu jönındegı elektrondyq baǧdarlamaǧa engızılıp, sony däleldeitın joldama emdeluşınıŋ qolyna berıledı. Būl maǧlūmattar balany qabyldaityn därıgerdıŋ aldynda daiyn tūrady. Syrqatty qabyldaǧan kezdegı qyzmet aqysy da osy baǧdarlamada aiqyn körsetılıp, ai soŋynda emhana sol qarjyny balany emdegen mekemege audaruǧa tiıs. Älbette, barlyq sala mamany şoǧyrlanǧandyqtan, osy auruhanaǧa keletınder barşylyq. «Eger qandai da bır emhananyŋ bızben kelısımşarty bolmai, sonda tırkeuden tūrǧan syrqat bızge kelse, olardy tek aqyly negızde qabyldauǧa mäjbürmız. Sebebı, är nauqasty emdeuden tüsken qarjy arqyly bız qyzmetkerlerımızge jalaqy tölep otyrmyz. Bıraq auyryp tūrǧan balany körgende dätımız şydamai, kelısımşartta körsetılmese de qabyldaitynymyz bar. Ondai kezde «kelısımşartta körsetılmegen qyzmet türı» deidı de qarjyny töleuden bas tartatyndar joq emes. Emhanalarmen kelısımşart boiynşa jūmys ısteitınımızden ata-analar da beihabar. Män-jaidy tüsındırgenımızge qaramastan şaǧymdanyp ketetınder bar. Sondyqtan, ata-analardy sabyltpas üşın pediatrlar özderınıŋ emhanasy özgelermen qandai qyzmet türı boiynşa kelısımşart jasasqanyn bılıp alǧany jön» deidı Gülnär Rüstemqyzy.
…Tırkeu terezesınde tūrǧandardyŋ qarasy köp emes. Tırkeuşıler elektrondyq joldama boiynşa balany tırkep, därıgerdıŋ qabyldauyna aldyn ala jazyp jatyr. Ärine, şūǧyl medisinalyq kömektı qajet etetın balalar sarylyp kezegın kütpeidı. Bırden därıgerdıŋ qabyldauyna kıredı. Al qandai da bır keŋes aluǧa kelgender bırer kün kütuge tura keledı. Esımızde, būryn allergolog-därıgerdıŋ qabyldauyna ūzaq-sonar kezek bolatyn. Qazır ondai tüitkıl joq. Tört bırdei allergolog-därıgerdıŋ bırıne bügın jazylsaŋyz, sol künı nemese erteŋınde-aq qabyldauyna kıruge mümkındık bar. «Bızdıŋ auruhanada 53 därıger men 61 medbike jūmys ısteidı. Endıgı jetıspei tūrǧany – nevropatolog pen kardiolog mamandary. Özımızdegı ekı jürek därıgerı küllı qalaǧa azdyq etıp tūr. Jüike jüiesı aurularyn emdeitın tört därıgerımızge de kezek köp. Qalalyq memlekettık emdeu mekemelerı betıne qarap otyrǧan jalǧyz epileptolog-maman da bızdıŋ auruhanada. Oǧan da kezek köp. Osy mamandardan basqasyna eşqandai kedergısız kıruge bolady» deidı Gülnär Abliaeva.
Balalardyŋ densaulyǧy ata-analarǧa da bailanysty
Būdan keiın ǧimarattyŋ ekınşı qabatynda ornalasqan emhanalyq bölımşege köterıldık. Balaǧa qajettı barlyq sala mamandary osynda otyrady eken. Psiholog, surdolog, gematolog, revmatolog deisız be – tügel osynda.
Därıgerler otyratyn bölmelerdı aralai jürıp, surdolog otyratyn kabinetke bas sūqtyq. Özın Bolat Aitjanov dep tanystyrǧan därıger balalardyŋ estu qabıletındegı özgerısterdı tekseretın apparattardyŋ bärı osy jerden tabylatynyn jetkızdı.
– Mūnda surdologiiamen ainalysatyn tört bırdei kabinet bar. Qazırgı taŋda säbi düniege kele salysymen perzenthanada qūlaǧyna skriningtık tekseru jürgızıledı. Eger qandai da bır aqau tabylsa, onda bırden bızdıŋ auruhanaǧa joldama beredı. Bız närestenı jan-jaqty tekseruden ötkızıp, syrqattyŋ qandai deŋgeide ekenın anyqtaimyz. Naqty diagnoz qoiuymyzǧa zamanaui qūrylǧylardyŋ kömegı köp. Mysaly, qysqa jiılıktı tolqyndy apparat jaŋa tuǧan säbilerdıŋ qūlaǧyndaǧy kemşılıktı dälme-däl anyqtauǧa, aurudyŋ qandai deŋgeide ekendıgın bıluge mümkındık beredı, – deidı surdolog-maman.
Jalpy, qūlaq aurulary neǧūrlym erte anyqtalsa, soǧūrlym tez jazylady eken. Tıptı, qūlan-taza aiyǧyp ketuge bolady. Būl ata-analarǧa tıkelei bailanysty. Ekı jasqa jetken balanyŋ söilei almauy ata-anany oilantuǧa tiıs deidı därıger. Aurudyŋ tua bıttı jäne jüre kele paida bolatyn türlerı bar. Soŋǧysyna virustyq aurular köp äser etedı eken. Sondyqtan, balanyŋ auruyn asqyntpai, der kezınde emdetken dūrys.
Qazırgı taŋda mülde qūlaǧy estımeitın balalarǧa kohlearly implant jasalady. Būl degenıŋız – operasiia jasau arqyly balanyŋ qūlaǧyna arnaiy tehnikalyq qūrylǧy ornatu degen söz. Bügınde osyndai ota jasalǧan 43 jetkınşek osynda esepte tūr.
Osydan keiın nevropatolog otyrǧan kabinettıŋ esıgın qaqtyq. Gülnär Abliaevanyŋ aituynşa, qaladaǧy keibır emhanalarda nevropatolog-mamandardyŋ boluyna qaramastan, mūndaǧy därıgerlerge kezek köp körınedı. Ata-analar tarapynan joǧary sūranysqa ie nevropatolog – Aigül İmanqūlova özınde otyr eken. Ekı jas şamasyndaǧy baldyrǧandy qarap otyrǧan därıgerdı sözge tarttyq.
– Aigül Äbdıbolatqyzy, qazırgı balalar arasynda qandai jüike jüiesı aurulary keŋ taraǧan?
– Maǧan keletın balalardyŋ köbınıŋ tılı uaqytynda şyqpaǧan. Mysaly, myna menıŋ aldymda tūrǧan säbidıŋ damuynda tejelu bar. Tılı de dūrys emes. Endı būl säbidı baqylauymyzǧa alyp, em-dom jürgızemız. Bıraq, bala der uaqytynda kelıp otyr. Syrqattyŋ qūlan-taza aiyǧyp ketuıne mümkındık köp. Keibır ata-analar bızge keş keledı. Älbette, ondai balalardyŋ emdeluı de kürdelı.
– Balalardyŋ uaqytynda söilemeuı nege bailanysty?
– Qazırgı ata-analardyŋ köpşılıgı jūmysbasty. Jūmys, jūmys dep jürıp, balalaryna qarauǧa uaqyty joq. Keibıreuler jan tynyştyǧyn oilap, balalarynyŋ qolyna planşet, aipad ūstatyp qoiady. Bır monitorǧa telmırıp, eşkımmen söilespei ösken balanyŋ tılı de keş şyǧatynyn eskergen jön. Sondyqtan balamen söilese bergen dūrys.
– Balamen neşe jastan bastap söilesu kerek?
– Tuǧannan bastap, ärine. Näreste söilese almaǧanymen, sözderdıŋ bärın sanasyna toqi beredı. Ertede ata-äjelerımız balaǧa besık jyryn aityp beretın. Būl ännıŋ balanyŋ damuyna paidasy mol bolǧan. Al qazırgı jastar besık jyryn aitpaq tügılı, balalarymen dūrys söilespeidı de. Sondyqtan tua salysymen balaǧa köp köŋıl bölıp, onymen söilese bergen jön.
– Özıŋızdıŋ nevropatolog-därıger bolyp jūmys ıstegenıŋızge qanşa jyl boldy?
– 11 jyldan asty. Oǧan deiın pediatr bolǧanmyn.
Jūrtşylyqtyŋ rizaşylyǧyna bölengen därıgerge alǧysymyzdy bıldırdık te ärı qarai jyljydyq. Jolai stomotologiia bölımşesıne kıre kettık. Mūnda da su jaŋa apparattar tızılıp tūr. Auyzdaǧy 32 tıstı, auyz quysymen qosa tügel tekserıp, türlı-tüstı suret etıp şyǧaryp beretın panoramalyq qūrylǧynyŋ özı nege tūrady?! Stomatologiia bölımşesınıŋ meŋgeruşısı Qoŋyrat Jūmabaevanyŋ aituynşa, bölımşede 14 maman jūmys ısteidı. Solardyŋ ışınde ortodont-därıgerdıŋ orny bölek. Sebebı, qisyq tısterdı tüzeitın mūndai maman joǧary därejelı stomatologiialyq klinikalarda ǧana kezdesedı eken. Olardy stomatologiia salasynyŋ elitasy dep te ataityndar bar. Mıne, osyndai tapşy maman auruhanadaǧy kışkentai nauqastarǧa qyzmet etıp jür.
Emdeu mekemesı – şeberlık mektebı
Bas därıgerdıŋ orynbasarymen bırge auruhananyŋ besınşı qabatyna köterıldık. Mūnda kündızgı stasionar ornalasqan eken. Jolai äp-ädemı jasaqtalǧan oiyn alaŋyn közımız şaldy.
Kündızgı stasionar 20 orynǧa arnalypty. Emdeluşılerdıŋ diagnozy da ärtürlı. Hirurgiialyq operasiialar men insulttan keiın kelıp, em alyp jürgender de, pnevmoniia, bronh demıkpesı syrqattarymen jatqandar da bar.
Balalar mūnda ata-analarymen kelıp, 6-8 saǧat boiy em qabyldaidy eken. Bölımşe meŋgeruşısı Dina Aigujinanyŋ sözınen bılgenımız, kündızgı stasionar tek emdep qana qoimai, ata-analarǧa balalarynyŋ syrqaty boiynşa arnaiy därıster de ötkızedı. Aitalyq, balasy bronh astmasymen auyratyn ata-analar ingaliasiia qalai jasau kerektıgın, oǧan qajettı därı mölşerı qandai bolu qajettıgın meŋgeredı. Tıptı, balaǧa qandai taǧamdar berıp, qaisysynan bas tartu kerektıgı de tüsındırıledı.
Osy qabatta fiziokabinet te ornalasypty. Mūnda balalar massaj alyp, türlı emdeu-şynyqtyru jattyǧularyn jasaidy. Qazırgı taŋda ata-analardyŋ köbı balalaryna massajdy aqyly negızde alady. Al eger emhana men auruhana arasynda kelısımşart jasalyp, onda massaj, elektroforez, magnittık terapiia şaralary engızılgen bolsa, onda elektrondyq joldama arqyly mūnyŋ bärı balaǧa tegın jasalatynyn är ata-ana bıle jürgenı jön.
Mūnda massaj ben jattyǧulardy täjıribesı mol mamandar jasaidy eken. Mysaly, maitaban, boi skoliozy sekıldı diagnozdarmen kelgen balalarǧa emdeu-şynyqtyru jattyǧularyn 40 jyldan astam täjıribesı bar maman Baqyt Rahymjanova üiretedı. Öz mamanynyŋ şeberı zeinetkerlık jasqa jetse de, ärıptesterı ony jıbergısı joq.
Osynda emdeluşılerdıŋ jasy 2,5 men 15 jas aralyǧyn qūraidy. Tört bırdei massajist-mamanǧa kezek te köp. Bıraq, ädettegıdei massajǧa erekşe mūqtaj bolyp otyrǧandar kezeksız qabyldanady.
Emdeluşılerdıŋ 80 paiyzy – stasionarda
«Bızdıŋ auruhanada emdeluşılerdıŋ 80 paiyzy – stasionarda jatqan şūǧyl medisinalyq kömekke mūqtaj jandar» deidı reanimasiia bölımşesıne jol bastaǧan bas därıgerdıŋ orynbasary Gülnär Abliaeva.
Därıgerdıŋ aq halaty men qalpaǧyn kiıp, qolymyzdy arnaiy sūiyqtyqpen zararsyzdandyrǧannan keiın bız de reanimasiia bölımşesıne kırdık.
Ömır men ölım arasyndaǧy nauqastardy qabyldaityn būl bölımşede tärtıp qatal. Barlyǧy 20 därıger men 36 medbike auysym boiynşa täulık boiy jūmys ıstep, auyr haldegı nauqastardy kırpık qaqpai küzetedı. Olar qandai jaǧdaiǧa da tas tüiın otyrady. Arnaiy üstelde därı-därmek, zararsyzdandyru qūraldary men şūǧyl kezde qajet bolatyn defibrilliator apparaty sekıldı arnaiy jabdyqtardyŋ bärı daiyn tūr. Därıgerlık jäne medbike posttaryndaǧy arnaiy monitordy da közımız şaldy. Osy ekran arqyly aqhalattylar bölımşedegı är nauqastyŋ jaǧdaiyn, jürek soǧysyn, qan qysymyn baqylap otyrady eken. Eger emdeluşılerdıŋ bırınıŋ jaǧdaiy kürt naşarlasa, onda monitordaǧy baǧdarlama dabyl qaǧady. Aitalyq, monitorda jasyl tüs jansa, onda nauqastyŋ jüregı syr berdı degen söz. Qyzyl tüs jansa, qan qysymynyŋ kenet köterılıp nemese tüsıp ketuınıŋ belgısı. Al qyzǧylt sary tüs – syrqattanuşynyŋ jalpy jaǧdaiy kürt naşarlaǧanyn bıldıredı. Monitor dabyl qaqqan jaǧdaida därıgerlerdıŋ bärı ıske kırısıp, adamnyŋ ömırın saqtap qalu üşın jantalasady. «Jūmysymyz auyr bolǧanymen ony jeŋıldetuge arnalǧan jaǧdailardyŋ bärı bızde jasalǧan» deidı bölımşe meŋgeruşısı Jeŋıs Seiıtqaliev.
Bölımşedegı 18 tösektıŋ bärı de narkozdyq-tynys aldyrtu apparattarymen jabdyqtalypty. Mūnda kelıp tüsken auyr haldegı nauqastar tösegınde jatyp-aq, EKG, rentgen apparatynan öte alady. Qan, nesep saraptamalary 15 minuttyŋ ışınde daiyn bolady. Al biohimiialyq kürdelı saraptamalar 1-2 saǧatta därıgerdıŋ aldynda tūrady.
Bölımşedegı är palatada jaryq esepteitın qūrylǧy ornatylǧan. Nauqastyŋ ömırın qamtamasyz etıp tūrǧan apparattar avtonomdyq akkumuliatorǧa qosylǧan eken. Eger alda-jalda jaryq sönıp qalsa, onda osy qondyrǧy avtomatty türde ıske qosylady. Oǧan tok berıp tūrǧan generatordyŋ 6-10 saǧat boiy üzdıksız jūmys ısteuge qauqary bar. Demek, tehnikalyq jaǧynan nauqasqa tönıp tūrǧan qauıp joq.
Bölımşege auyr jaǧdaida kelıp tüsuşılerdıŋ diagnozy da ärtürlı. «Jyl mezgılderıne bailanysty bızge kelıp tüsetınderdıŋ syrqaty da bölek. Mysaly, köktem-jaz ailarynda allergiialyq aurularmen, bronh demıkpesımen keletınder köp. Biıkten qūlaityndar men kölık apatyna ūşyraǧan balalardyŋ köbeiuı de osy kez. Biyl mamyr aiynan bastap, 10 bala terezeden qūlap, auyr halde bızge jetkızıldı. Kışkentailardyŋ tamaǧyna bögde zat keptelıp qalatyn oqiǧalar da jiı kezdesedı. Sondyqtan ata-analarǧa aitarymyz, üş jasqa tolmaǧan säbilerge magnit, batareia, tiyn sekıldı zattardy bermegenı jön. Būl bala ömırıne qauıptı ekenın eskertkımız keledı» deidı bölımşe meŋgeruşısı.
Reanimasiia bölımşesıne künıne 8-9 bala kelıp tüsedı eken. Baqytqa orai, balalardyŋ köpşılıgı emdelıp, jaǧdaiy tūraqtalǧannan keiın profildık bölımşege auystyrylady.
Osylaişa, 14 mamandandyrylǧan stasionarlyq jäne 9 paraklinikalyq bölımşesı bar köpsalaly auruhananyŋ bırqatar bölımın aralap şyqtyq. Mūnda 15 jasqa deiıngı balalardyŋ densaulyǧyn tüzeuge arnalǧan emdeudıŋ barlyq türı bar ekenıne köz jetkızdık. Ärine, bölımşelerdegı därıgerlerdıŋ bılıktılıgı, nauqastarǧa degen qarym–qatynasy, emdeu deŋgeiı qanşalyqty ekenın bız bılmeimız. Mūny bıluge tyrysqanymen, balalardyŋ äke-şeşelerı tarapynan rūqsat bolu kerek. Oiǧa tüigenımız – auruhana ǧimaratynyŋ mūntazdai tazalyǧy men jaŋa ekendıgı. Äsırese, ondaǧy medisinalyq qūrylǧylardyŋ elde joq erektıgı köŋılımızge qondy. Būryn respublikalyq klinikalardyŋ materialdyq-tehnikalyq bazasyna qyzyǧa qaraityn edık. Endı sondai keremet apparattar astanalyq emdeu mekemelerınde de ornatylyp, balalardyŋ densaulyǧy üşın qyzmet etıp jatqanyna quandyq.
Qymbat TOQTAMŪRAT
