Tegınde balalar hirurgtarynyŋ mınez-qūlqy erekşe bolady, olardyŋ jan dünielerıne qaiyrym men meiırım qonaqtaidy. Olar qandai küizelıske de şydamdy jäne mındettı türde özınıŋ myqty jäne osal jaqtaryn jete bıletın adam boluy kerek. Osyndai qasietterdıŋ bärı Nūr-Sūltan qalasynyŋ tūrǧyny, elımızge jäne alys-jaqyn şet elderge belgılı balalar hirurgı, medisina ǧylymynyŋ doktory, professor Baqytjan Mailybaevqa daryǧan dep kämıl senımmen aita alamyn.
Baqytjan Mūratūly Mailybaev 1967 jyly Almaty memlekettık medisina institutynyŋ pediatriia fakultetıne oquǧa tüsedı. Oquǧa qabyldanǧan 350 studenttıŋ arasynan balalar hirurgiiasy mamandyǧyna bar-joǧy 12-aq jas tülek taŋdap alynady. Solardyŋ bırı Baqytjan bolady. Balalar hirurgı bolam degen studentter osy mamandyqqa degen özderınıŋ ikemı men yntasy baryn oqytuşylaryna däleldeu üşın 3-4-kurstan bastap ärtürlı ǧylymi üiırmelerge qatysatyn, aurulardy köru üşın qaladaǧy jalǧyz balalar hirurgiiasy ortalyǧy bolyp sanalatyn №1 qalalyq klinikalyq balalar auruhanasyna aqysyz kezekşılıkke baratyn, eger kezekşılıkke kıre almasa, eden juyp jürıp nauqastarǧa jaqyndasatyn. Mıne, Baqytjan Mūratūly osy joldardyŋ bärınen ötken. Sol eŋbegınıŋ nätijesınde 1968 jyly studentter arasynda Tbiliside ötken Bükılodaqtyq konferensiiada baiandama jasap, bırınşı oryn aldy. Būl jetıstıgıne ūstazy, balalar hirurgiiasynyŋ atasy, akademik Kamal Ormantaev balaşa quanǧan eken.
Balalar hirurgiiasy mamandyǧyn meŋgerıp, qolyna diplomyn alǧan soŋ, eŋbek jolyn №1 qalalyq klinikalyq balalar auruhanasynda eŋbek jolyn bastaǧan jas därıger segız jyl ışınde balalar hirurgiiasynyŋ jalynyna şarpylyp, otyna küiıp, täjıribe jinap, kezekşı därıgerden bastap jauapty hirurg därejesıne deiın köterıledı. Osylaişa jūrtqa tanymal balalar hirurgı bolyp qalyptasady.
Oqu – bılım azyǧy, bılım – qūdırettı küş ekenın erte tüisıngen Baqytjan Mūratūly aty dürkırep tūrǧan äigılı akademik K.Ormantaevqa elıktep ärı sol kısınıŋ ūsynysymen balalar hirurgiiasy kafedrasyna syrttai aspiranturaǧa tüsedı. Ǧylymi qabılet-qarymy zerdelı jas maman zertteu jūmystary nätijesınde bırneşe ǧylymi maqala jariialap, 2 ǧylymi jaŋalyq aşyp, 1984 jyly Mäskeudegı Balalar hirurgiiasy ǧylymi-zertteu institutynda kandidattyq dissertasiiasyn sättı qorǧap şyǧady.
Baqytjan Mūratūlyn qazırgı Pediatriia jäne balalar hirurgiiasy ǧylymi-zertteu ortalyǧynda kışı ǧylymi qyzmetkerınen bastap bölım meŋgeruşısı därejesıne deiın köterıledı. Büirek aurulary bölımınıŋ meŋgeruşısı jäne memlekettık ǧylymi-tehnikalyq zertteulerdıŋ jetekşısı retınde balalarda kezdesetın büirektıŋ tua bıtken kemıstıkterı men zär joldaryna tas jinalu aurularynyŋ klinikalyq aǧymy men anyqtau jäne tiımdı emdeu täsılderınıŋ kökeikestı erekşelıkterın zerttep, ǧylym men bılımge zor üles qosty. Ol täsılderdıŋ keibıreuı bügınge deiın kündelıktı täjıribelık jūmysta keŋınen qoldanylady.
Özınıŋ köpjyldyq ǧylymi zertteu jūmysynyŋ nätijesınde B.Mailybaev 1996 jyly «Quyq qyzmetınıŋ būzyluyn gelii-neon lazerı arqyly emdeu täsılderı» atty taqyryp boiynşa doktorlyq dissertasiia qorǧaidy. Keiınnen būl ırgelı ǧylymi eŋbektıŋ nätijesı akademik K.Ormantaev pen professor K.Mäjıbaevtyŋ qatysuymen būryn-soŋdy Odaq kölemınde jazylmaǧan alǧaşqy ǧylymi monografiia bolyp jaryq kördı.
2003 jyly Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ joǧary attestasiialau komissiiasynyŋ şeşımımen B.Mailybaevqa professor ataǧy berıldı jäne sol jyly professor A.Erekeşov
jetekşılık etetın Astanadaǧy memlekettık medisina akademiiasynyŋ balalar hirurgiiasy kafedrasyna jūmysqa şaqyrylady. Al 2007 jyly konkurs arqyly Astanada jaŋadan aşylǧan Ana men bala ūlttyq ǧylymi ortalyǧynyŋ uronefrologiia jäne qarqyndy terapiia bölımınıŋ meŋgeruşısı bolyp taǧaiyndalady, qazır de sol ūjymda bas ǧylymi qyzmetker, keŋesşı retınde qyzmet atqaryp jür.
Jalpy, ǧylymǧa degen qūştarlyq pen ǧylymi zertteuge beiımdılık – är adamnyŋ basyna qona bermeitın daryn, al sol qasietter Baqytjan Mūratūlyna auyp emes, tauyp qonǧanyn barlyq ärıptesterı moiyndaidy, men de Baqytjan Mūratūlynyŋ ǧylymda erekşe daryndy adam ekenıne kuälık etemın. Professor B.Mailybaev – 130 ǧylymi maqalalardyŋ, 7 ǧylymi jaŋalyqtyŋ, bırneşe ädıstemelık jäne oqulyq nūsqaulyqtardyŋ avtory.
Baqytjan Mūratūlynyŋ boiyndaǧy adamgerşılık ärı ǧylymi qasietter janynda jürgen alǧyr jas buyn ärıptesterıne ülgı bolyp, olardyŋ käsıbi bılıktılık pen bılımge degen senımdılıgıne ūiytqy bolyp, ǧylymǧa yntalandyrdy desem artyq aitqanym emes. Baqytjan Mūratūlynyŋ erekşe bır qasietı, būlaq körseŋ közın aş degendei, bılımge qūştar jastardy qoltyqtarynan demep, ǧylym atty ülken jolǧa jetelei bıluı de ülken kısılıktıŋ belgısı bolsa kerek. Baqytjan Mūratūlynyŋ ǧylymi jetekşılıgımen 7 kandidattyq dissertasiia qorǧaldy.
Tūqym ekpese egın şyqpaityny, balapan ūiada ne körse ūşqanda sony alatyny aksioma ǧoi. Sol siiaqty Baqytjan Mūratūlynyŋ ömır boiǧy ǧylymǧa degen qūştarlyǧy äkesı men anasynan daryǧan dese bolady. Äkesı Mūrat Bäkırūly revoliusiiadan keiıngı jyldary auylşaruaşylyq institutyn bıtırgen, elımızdegı alǧaşqy joǧary bılımdı agronom, soǧys jyldary Qazaq KSR Halyq komissariatynda, keiınnen Odaq kölemındegı eŋ ülken sovhoz-tehnikumdy basqarǧan. «Qazaqstan maqtasy» atty ırgelı monografiia jäne köptegen ǧylymi maqalalar men jaŋalyqtardyŋ avtory bolǧan. Al Sälima anasy Taşkenttegı jetım balalarǧa arnalǧan internatta tärbielenıp, S.Seifullinnen tälım-tärbie körgen, Ortalyq Aziiadaǧy ūşqyştar daiyndaityn uchilişenı bıtırgen, qazaq äielderınıŋ arasynda alǧaşqylardyŋ bırı bolyp paraşiutten sekırgen batyl ana retınde tanylǧan.
Baqytjannyŋ aǧasy Marat Mūratūly – Qazaqstan men şet elge belgılı, Altai men Maŋǧyşlaq, Qostanai men Aşhabad aralyǧyndaǧy mūnai bailyǧyn zerttegen bılıktı geolog ǧalym.
Tegınde jany taza adam mädeniettı bolady deidı ǧoi, būl qasiet Bäkeŋnıŋ qanynan sıŋgen der edım. Jüzı jyly, peiılı taza, köŋılı säbidıŋ köŋılındei kırşıksız, qarapaiym, meiırbandyǧy, sypaiylyǧy, kısılıgıne jarasqan kışıpeiıldıgı, sälemın būldamaityn aqköŋıldıgı, daryndy ǧalymmyn dep bäzbıreuler siiaqty mındetsımeitın, qadır-qasietın baǧalai bılgen, qisynsyz ıske ikemı de, solaqai belsendılıgı de joq, bır närseden özınıŋ bas paidasyn emes, ärdaiym adal ar-ūiatyn oilaǧan, peiıl-yqylasy tüzu, igılıktı ıste pendeşılıgıne berık adam. Būl – Baqytjan Mūratūlynyŋ ömırlık ūstanymy.
Ömırde eŋ qūndy närsenıŋ bırı parasaty jarasqan adamdarmen dos bolu desem, täubä, Baqytjan Mūratūlynyŋ aitpai-aq janyn ūǧar, syryn aitar, törınde otyrar, basyn dauǧa bermeitın naǧyz dostary barşylyq, olardy özı ömırdegı eŋ bır zor baqytym dep sanaidy. Ǧalymdyǧy men mädenietı ūştasqan Bäkeŋ dostaryn qalai syilasa, dostary da ony keremet qūrmetteidı.
Ǧylymdaǧy şyqqan şyŋy – Baqytjan Mūratūlynyŋ basyna qonǧan sanalyq darynynyŋ, tabandy erık-jıgerınıŋ, şydamdy ǧylymi ızdenısterınıŋ, maŋdai terı jäne qajyrly eŋbegınıŋ nätijesı. Myŋdaǧan operasiia jasap janyn alyp qalǧan bolaşaq ūrpaq pen olardyŋ ata-analarynyŋ qūrmetıne bölengen Baqytjan Mūratūlynyŋ eŋbegı elımızde de baǧalandy. Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ Qūrmet gramotasymen, «Qazaqstan Respublikasy densaulyq saqtau ısınıŋ üzdıgı», «Densaulyq saqtau ısıne qosqan ülesı», «Qazaqstan Respublikasynyŋ bılım beru ısınıŋ qūrmettı qyzmetkerı» jäne «Eŋbek ardagerı» medalımen marapattaldy.
Ömırde qarapaiym, ǧylymda zerek, mamandyǧyna adal azamattyŋ ömırı önegege toly boldy, onyŋ körsetkışı, joǧaryda aitqanymyzdai, alǧan asuy men abyroiynan körınedı. Sondyqtan asa qūrmetpen jasai berıŋız, myŋdaǧan balanyŋ baǧyna tuǧan Baqytjan därıger demekpın.
Qapan TŪRSYNOV,
professor
