Biyl Astana qalasynda oqu jyly 1 mausymda aiaqtalyp, elordanyŋ jalpy bılım beretın mektepterın 18443 oquşy bıtırdı. Endı olar jazǧy demalysyn qalai ötkızedı? Jazǧy lagerlerge bara ala ma? Sport seksiialary men şyǧarmaşylyq üiırmelerge qatysu mümkındıgı jasalǧan ba? Eŋ bastysy, osy kanikul kezınde balalardyŋ qauıpsızdıgı qalai qorǧalady?
Jaqynda elımızdıŋ Premer-ministrı Älihan Smaiylov oquşylardyŋ mektep bıtıru emtihanyn tapsyru kezınde tolyq qauıpsızdıgıne kepıldık berılıp, äsırese, auyldyq jerlerde olardyŋ sport alaŋqailaryn molynan salyp, bos uaqytyn tiımdı ötkızu üşın köpşılık-mädeni şaralardy josparly türde ötkızıp tūrudy tapsyrdy. Būǧan qosa, äkımdıkterge sauyqtyru oryndary men jazǧy lagerlerge äleumettık jaǧynan az qamtylǧan otbasylardyŋ balalaryn bırınşı kezekte jıberu mäselesın şeşu mındetı qoiyldy.
Jaŋa jobalar
Qazaqstan Respublikasynyŋ Oqu-aǧartu ministrı Ǧani Beisembaevtyŋ aituynşa, biyl lagerler men sauyqtyru oryndaryna 1-10-synyp oquşylarynyŋ 85,3 paiyzy joldama almaq. Būl – şamamen 2,8 million oquşy. Olardyŋ 500 myŋy – arnaiy sanattaǧy otbasylardyŋ balalary. Biyl balalar üşın qala syrtynda – 218 (olardyŋ 118-ı – memlekettık, 100-ı – jekemenşık), mektep janynda 10,2 myŋ profildı jäne lager-şatyr daiyndalypty.
Sonymen qatar, elımızdıŋ jetekşı universitetterı janynda jazǧy jäne olimpiadalyq mektep rezervterınıŋ jūmysy men dästürlı-mädeni qūndylyǧyn tanystyratyn «Etnoauyl», «Jazdyq joldama» jobalary da jüzege asyrylmaq. Būǧan tek elordanyŋ özınen 2600-ge tarta oquşy qatyspaq.
Mūndai jaŋa jobalardy qoldai otyryp, Densaulyq saqtau ministrlıgı barlyq emhanada jazǧy lagerge baratyn balalardyŋ medisinalyq tekseruden ötuın barynşa yjdahatty ūiymdastyruda. Öitkenı densaulyq jaǧdaiy turaly immundyq därejesı men epidemiologiialyq jaǧdaiy körsetılgen qorytyndy anyqtama bolmasa, oquşy sauyqtyru orny men lagerge jıberılmeidı. Aita ketu kerek, qala syrtyndaǧy lagerler 400-ge tarta medisina qyzmetkerımen de qamtamasyz etılıp otyr.
Jazǧy mektep jūmysy
Qazır «jazǧy mektep» degen tüsınık bar. Mūnda oquşylar qalaǧan seksiiasyna baryp, taŋdaǧan üiırmesıne qatysa alady. Bıraq olardyŋ köbı tegın bolmaidy. Astana qalasynda üş-tört mekteptıŋ janynda ǧana aqysyz jürgızıletın osyndai üiırmeler bar eken. Qalǧandaryna habarlasqanmen, eşqandai mälımet ala almadyq.
– Jazǧy mektep bızde ındet kezınde onlain formatta oqyǧan oquşylar üşın ūiymdastyryldy. Oǧan balalar da, ata-analar da üirenıp qalyp edı. Ol bır jaǧynan kemşın qalǧan oqu üderısın tolyqtyru üşın qajet bolsa, ekınşı jaǧynan balalardyŋ tynyǧyp, demaluyna da, oi-örısın jetıldıruıne de mümkındık tuǧyzatyn jaǧdai dep oilaimyz. Sondai-aq jazda qala syrtyndaǧy lagerge nemese auyldaǧy atasy men äjesıne bara almai qalǧan bastauyş synyp oquşylary üşın mektep janyndaǧy lagerler de jūmys ısteidı. Onda oquşylar taŋerteŋgı 9:00-den 15:00-ge deiın bolyp, türlı baǧdarlamaǧa qatysady, – deidı Oqu-aǧartu vise-ministrı Şolpan Qarinova.
Bır jaqsysy, mūnda balalar mūǧalımder men vojatyilardyŋ tolyq baqylauynda bolady. Būdan basqa, elordada bos uaqytty tiımdı ötkızu ortalyǧy jūmys ısteitının aitqymyz keledı. Jasöspırımder mūnda vokalǧa, bige, şyǧys jekpe-jegıne, şahmat pen qolöner ısıne, akterlık şeberlık, boks, dziudo, taekvondo, taǧy basqa da sport üiırmelerıne jazyla alady.
Tabys tabu jaiy qalai?
Būlardyŋ barlyǧy quanarlyq jai. Degenmen qalada lager men sauyqtyru ornyna da, auyldaǧy ata-äjesıne de barmaityn balalar bar. Olar, negızınen, jazǧy kanikul kezınde özıne tiyn-teben tapqysy keletın, jūmys ısteuge qūlşynysy zor jasöspırımder. Ata-analardy qazır, negızınen, solardyŋ qauıpsızdıgı alaŋdatady. Būl jetkınşekter köbıne meiramhana, dämhana men Chocofood, Glovo, Wolt, Iаndeks.Eda, ABR kompaniialarynyŋ filialdarynda jūmys ısteidı. Öitkenı elordada tamaqqa onlain-tapsyrys beretınderge qyzmet körsetetın, negızınen, osy kompaniialar. Taǧamdary da «qazır äzır» degen siiaqty tez daiyndalady. Būl endı bızge şetelden jetken ürdıs. Sosyn ol keşegı elımızde ındet örşıgen karantin kezınde sūranysqa köbırek ie boldy.
«Qazır üiınde qūrby-qūrdastar nemese baiyrǧy dostar bas qosa qalsa, dap-daiyn osy onlain-taǧamdarǧa tapsyrys beretınder jetıp artylady. Olarǧa sol kompaniiaǧa jazǧy demalysynda jūmysqa tūrǧan jasöspırımder velosiped, mopedıne otyryp alyp taǧamyn alyp, zymyrap jetıp barary sözsız. Ärı olar tapsyrysyn däl üiıne deiın jetkızıp berudı talap etedı. Jasyratyny joq, neşe türlı adam bolady. Keibıreuı ışımdık ışıp otyrady. Osy tūrǧyda ata-analardyŋ jasöspırımderdıŋ qauıpsızdıgıne alaŋdauşylyǧy zaŋdy emes pe?!» deidı elorda tūrǧyny Särsen Ermekūly.
Bız osy saualdy Glovo kompaniiasynyŋ äkımşılık qyzmetkerı Nina Pletnevaǧa qoidyq. Ol bylai dedı:
«Bız jetkınşekterdı jūmysqa ata-anasynyŋ kelısımımen 14 jastan bastap alamyz. Onda da tek er balalardy ǧana. Sosyn ūldardyŋ ynta-yqylasyna, pysyqtyǧyna qaraimyz. Rasy kerek, jaz mezgılınde onlain-taǧamǧa sūranys köp bolady. Onyŋ üstıne yldym-jyldym jetkızetın taǧamdarǧa osyndai jetkınşekter yŋǧaily. Qalany jaqsy bıledı, köpqabatty üidıŋ joǧarǧy qabatyna tez köterıledı. Al qauıpsızdık jaǧyna kelsek, bızde tapsyrys beruşınıŋ aty-jönı, mekenjaiy, telefony – barlyǧy tolyq jazylǧan. Sosyn qyzmetkerımızben ünemı bailanysyp otyramyz. Onlain-tapsyrysty alyp, tiıstı klientke jetkızgenşe barlyǧy bızdıŋ baqylauda bolady».
«Saqtyqta qorlyq joq» degen. Ata-ananyŋ da alaŋdauy oryndy. Öitkenı keibır meiramhana men dämhananyŋ alaqol ielerı ūl-qyzdardy eşqandai kelısımşartsyz bır ai jūmys ıstetıp, «sen synaq merzımınen ötpei qaldyŋ» dep eŋbekaqysyn bermei äure-sarsaŋǧa salatyn körınedı. Tıptı bar ynta-yqylasymen qyzmetın adal atqaryp jürgen jetkınşekterdıŋ de «jūmystan keşıktıŋ, erte ketuge qamdandyŋ nemese ydys-aiaq syndy» degen jeleumen eŋbekaqysynan aqşasynyŋ belgılı bır bölıgın ūstap qalatyndar da bar eken. Mıne, osynyŋ barlyǧy ömırdı jaŋa bastap, eŋbek etuge degen qūlşynysy bar jas örkenderdıŋ meselın qaitaratyn keleŋsız jailar ekenı sözsız.
«Mūndai jaǧdaidy ata-analar nazardan tys qaldyrmauy kerek. Meiramhana, dämhanaǧa daiaşy nemese onyŋ kömekşısı etıp jūmysqa alsa, uaqytşa bolsa da kelısımşart jasaudy talap etken jön. Olai bolmaǧan jaǧdaida, balanyŋ zaŋdy ökılderı aralasyp, män-jaidy anyqtaǧan dūrys» deidı Astana qalasynyŋ iuvenaldy polisiia qyzmetkerı Nūrǧanym İmaşeva.
P.S:Üş ai jazǧy kanikul kezınde balalardyŋ demalǧany da, eŋbekke aralasqany da dūrys. Bıraq qai kezde de qauıpsızdık şaralary qataŋ saqtaluy öte maŋyzdy.
