Keşe elorda maŋyndaǧy su qoimalaryna asyl tūqymdy balyq türlerı jıberıldı. Atap aitqanda, onyŋ 70 myŋǧa juyǧy Qoiandy su qoimasyna, 117 myŋy Viacheslav su qoimasyna, al 3 jarym myŋǧa juyǧy Qarasu özenınıŋ eskı arnasyna qosyldy.
Şaraǧa Astana qalasy äkımdıgı «Jasnūr» öndırıstık-şaruaşylyq käsıporny tabiǧatty qorǧau bölımınıŋ basşysy Jarylqasyn Äbdıkerımov, Qoiandy auyldyq okrugı äkımınıŋ orynbasary Asqar Şympeev, Aqmola oblystyq orman şaruaşylyǧy jäne januarlar älemı aumaqtyq inspeksiiasynyŋ bas mamany Azamat Qabdyǧaliev jäne ekolog mamandar men balyq şaruaşylyǧynyŋ mamandary qatysty. Jūmys toby aldymen balyq jıberu üderısın Qoiandy su arnasynan bastady.
Qarmaq salu üşın rūqsat kerek
Qoiandy su qoimasy 410 gektar alqaptan tūrady. Kölemı ötken jyldyŋ qyrküiegındegı esep boiynşa 7 mln tekşenı qūraidy. Tereŋdıgı – 15 metr. Mūnda şabaq, kökserke, kökşūbar, alabūǧa siiaqty balyqtyŋ jalpy 9 türı bar. Endı oǧan möŋke, aq amur, tūqy balyqtary qosyldy. Būl su qoimada bırneşe qoryqşy men balyqşylar tūraqty jūmyspen qamtylǧan. Qaiyq-tar men qystyŋ künderı qarda jüretın kölıkter (snegohod) jūmysşylarǧa berılgen. Jarylqasyn Äbdıkerımovtıŋ aituynşa, atalmyş su qoimasy Qoiandy auyldyq okrugı men jaqyn maŋdaǧy saiajai alqaptaryn sumen qamtamasyz etıp otyr eken.
– Basqa jaqtardan äkelınetın balyqtardyŋ tūqymdaryn jıberu – su qoimasynyŋ biologiialyq jäne ekologiialyq jaǧdaiyn jaqsartu üşın jyl saiyn jasalatyn şara. Eger kez kelgen sudyŋ ışınde tırşılık iesı bolmasa, onda ol sudyŋ lailanatyny belgılı. Būl jūmystar, sonymen qatar, balyqtyŋ ösımın molaitu üşın, tabiǧi sapaly önımderdı halyqqa tömen baǧamen ūsynu üşın ūdaiy jürgızılıp otyrady, – degen J.Äbdıkerımov. – Būl jerde balyq aulauǧa būryn 8-9 balyqşyǧa ǧana rūqsat berıletın. Qazırgı uaqytta balyqtyŋ sany molaiǧan saiyn balyqşylar da köbeie tüsude. Bügıngı künde mūnda şamamen 1-2 myŋ balyqşy näpaqasyn tabuda. Jalpy, qarmaq salu üşın olar arnaiy rūqsat qaǧazyn alady. Rūqsat beru kezınde olarǧa 5 kelıden artyq aulauǧa bolmaidy degen siiaqty basqa da talaptar qoiylady. Sodan soŋ keibır balyq türlerın aulauǧa qataŋ tyiym salynady. Eger osy erejelerge baǧynbaǧan jaǧdaida, zaŋ aldynda jauap beretın bolady, – deidı.
Jaŋa jaǧajailar salynady
Tabiǧatty qorǧau bölımı basşysynyŋ aituynşa, qazırgı uaqytta Astana qalasynyŋ maŋynda 15 jaǧajaidyŋ tek üşeuı ǧana zaŋdastyrylǧan eken. Tabiǧi resurstar jäne tabiǧatty paidalanudy retteu basqarmasynyŋ tapsyrmasy boiynşa keler jyly jaǧajailar men su qoimalaryn salu josparlanyp otyrǧan körınedı. Sol siiaqty Qoiandy su qoimasynyŋ maŋyna da jaǧajai salynbaq. Äitpese osy uaqytqa deiın būl jerde demaluşylar su qoimasynyŋ maŋaiyn lastap ketedı eken. Al qoryqşylar lastanǧan aumaqqa öz küşterımen tazalyq jūmystaryn jürgızuge mäjbür. Mamandardyŋ sözıne süiensek, mamyr, mausym ailarynda balyq aulauǧa qataŋ tyiym salynady eken. Qys tüsken soŋ aqpannyŋ ortasynan nauryzdyŋ soŋyna deiın sudyŋ betın oiyp, aua jıberu üderısı (aerasiia) jasalyp tūrady. Öitkenı sudyŋ betıne mūz qatqan kezde ottegınıŋ jetıspeuınen balyqtyŋ qyrylyp qaluyna qauıp tönedı. Būl tūrǧyda balyq aulauşylardyŋ özdıgınen sudyŋ betındegı mūzdy oiuy balyq üşın paidaly bolmaq. Al balyqty jaŋa jerge köşıru köktem, küz mezgılderınde ǧana jüzege asyrylady. Sebebı künnıŋ ystyq-suyq kezderınde balyq aua temperaturasyna şydamaidy eken. Sudyŋ temperaturasy 12-14 gradus jyly boluy qajet. Qazırgı uaqytta sudyŋ temperaturasy tura osyndai bolyp tūrǧan körınedı. Osylaişa, su tasityn kölıkpen äkelıngen aq amur, möŋke, tūqy balyqtarynyŋ tūqymdary jaŋa mekenderıne qonystandy.
– Jetkızuşıler bızge 1500 balyqty artyǧymen berdı. Öitkenı balyqty köşıru kezınde keibırıne ottegı jetıspegendıkten, endı bırı qatty jerlerge soǧylǧandyqtan belgılı mölşerde qyrylyp qaluy mümkın. Bıraq qazır ısımız sätımen jüzege asyp, 50 myŋ balyqtan 4-5-euı ǧana şyǧyn boldy. Jalpy, balyqtar 24-48 saǧatqa deiın jol jüruge qauqarly. Ol üşın sudyŋ qūramynda qajettı ottegı boluy kerek, – deidı balyq ösıruşı Quat Lūqpanov jūmys barysynda.
Atalmyş balyq tūqymdarynyŋ salmaǧy – 50-60, 180-200 gramdy qūraidy. Mamandardyŋ aituynşa, keler jyly būlardyŋ salmaǧy 1 kelıge deiın jetetın körınedı.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
