Keşe «Astana» konsert zalynda Astana qalasynyŋ äkımı Baqyt Sūltanovtyŋ halyqqa esep beru kezdesuı öttı. Dästürlı şarany Premer-ministrdıŋ bırınşı orynbasary Asqar Mamin aşty.
BES JYLDYQ JOSPAR MEJESI
– Elbasynyŋ tapsyrmasymen Ükımet Astana qalasynyŋ damuyna baǧyttalǧan bes jyldyq keşendı jospardy äzırlep, bekıttı. Būl jospar äleumettık-ekonomikalyq mäselelerdıŋ jüielı türde şeşıluın qamtamasyz etedı. Josparǧa säikes qalanyŋ äleumettık, kölık jäne injenerlık infraqūrylymyn damytu, tūrǧyn üiler salu arqyly azamattardyŋ tūrmys sapasyn köteru maqsattary jüzege asady. Jaŋa jūmys oryndary qūrylyp, qala maŋyndaǧy aimaqtar damidy, – degen A.Mamin qazırgı kezde Ükımet äleumettık salany jaŋǧyrtuǧa jäne halyqtyŋ az qamtylǧan tobyna jatatyn adamdardy qoldauǧa baǧyttalǧan keşendı şaralardy äzırlep jatqanyn, sonyŋ ışınde azamattardyŋ tabysyn arttyru, tūrmys sapasyn jaqsartu, köpbalaly otbasylardy qoldau şaralaryn küşeitu qamtylǧanyn aitty.
NEGIZGI MINDETTER AIQYN
Sözınıŋ basynda ötken jyl elımız üşın de, elordamyz üşın de tolaiym tabystarǧa toly bolǧanyn, byltyr el bolyp Astananyŋ 20 jyldyq mereitoiyn atap ötkenımızdı aitqan qala basşysy osy uaqyt aralyǧynda elorda älemdegı äsem qalalardyŋ bırıne ainalǧanyn aita kettı. Şahardyŋ ösıp-örkendeuıne eŋ aldymen qala tūrǧyndarynyŋ ölşeusız üles qosqanyn basa aitty.
Bılım beru, densaulyq saqtau, jūmyspen qamtu, tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧyn jaŋartu, qoljetımdı baspanamen qamtamasyz etu mäselelerı şahar üşın asa maŋyzdy bolyp otyrǧanyn, mūnyŋ arǧy jaǧynda halyqtyŋ densaulyǧy men bılımınıŋ sapasy, ruhaniiaty men mädenietınıŋ mänı, tūrmysy men tynysynyŋ sänı jatqanyn aitqan äkım aldaǧy mındetterge toqtaldy.
– Bügıngı taŋda bız üşın basty mındet – qalamyzdyŋ ışkı tūrmys-tırşılıgın tügendep, onyŋ äleuetın asyru jäne qalypty ömırın qamtamasyz etu bolyp sanalady. Astanamyzda qandai basty özgerıster oryn alady? Negızgı resurstardy qai baǧytqa jäne ne üşın jūmyldyramyz? Sız ben bızdı alaŋdatyp otyrǧan basty mäseleler qandai? Bügın sızdermen osy töŋırekte pıkır almasyp, saualdarǧa jauap beremın, – degen B.Sūltanov köpşılıktı alaŋdatyp otyrǧan baspana mäselesın şeşudıŋ mehanizmderıne toqtaldy.
KÖPBALALY ANALARǦA BASPANA BERILEDI
Äkımnıŋ aituynşa, köpbalaly analarǧa päterler jalǧa berılıp, bırte-bırte satyp alynuyna mümkındıkter jasalady. Iаǧni, köpbalaly otbasy ai saiynǧy tabysyn päter iesınıŋ qaltasyna emes, tübınde menşıgıne ötetın öz şaŋyraǧyna qūiady. Qala basşysy osy ıs qalai jüzege asyrylatynyn tüsındırıp öttı.
– Qazırgı taŋda qaladaǧy eskı üiler sürılıp jatyr. Olardyŋ ornyna zamanaui talapqa sai keletın köpqabatty biık üiler salynuda. Būl tūrǧyn üilerdıŋ ainalasynda mektepter men balabaqşalar, emhanalar men därıhanalar, halyqqa kerek basqa da nysandar boi köteredı. Iаǧni, barlyq infraqūrylymy qamtylady. Sol arqyly köpbalaly analardy baspanamen ǧana qamtyp qoimai, bügıngı künnıŋ talaptaryna sai keletın jaǧdailarmen qamtamasyz etemız, – dedı Astana äkımı.
ATAULY ÄLEUMETTIK KÖMEK ALATYN OTBASYLAR SANY ARTADY
Bügınderı qalada tūratyn 10 myŋ köpbalaly otbasydan atauly äleumettık kömektı 434 otbasy nemese olardyŋ 4 paiyzy ǧana alady. Būl jaǧdai tiıstı esepteulerdı jürgızu erekşelıkterı sebebınen oryn alǧan. Şaharda tırkeude tūrǧan osyndai barlyq otbasy atalǧan kömek türın alu kerektıgın, tırkeude tūrmaǧandar nazarǧa alynuǧa tiıstıgın aitqan B.Sūltanov qala äkımdıgı būl mäselenı şeşudı aldaryna basty mındet etıp qoiǧanyn jetkızdı.
Būǧan qosa, tabysy üş künkörıs deŋgeiınen aspaityn köpbalaly otbasylardan şyqqan balalarǧa Astananyŋ joǧary oqu oryndarynda bılım aluǧa jeke granttar bölınetının, būǧan qosymşa 25 mln teŋge qarastyrylǧanyn aitty.
Qala basşysynyŋ aituynşa, ükımettık emes ūiymdar da köpbalaly analardy qoldau boiynşa bastamalar köterıp jatyr. Sonyŋ ışınde, olardy oqytu mäselelerımen ainalyspaq. Analardyŋ äleumettık jaǧdaiyn köteruıne jäne jeke tūlǧa retınde ösuıne de kömek bermek. Äielderdıŋ arasynda skandinaviialyq jürudı taratyp, olardyŋ aǧzalaryn sauyqtyratyn tanymal sport qylmaq. «Būl taraptaǧy käsıpkerlerdıŋ bastamalaryn belsendı qoldaimyz» dedı B.Sūltanov.
– Adamdardy äleumettık qoldau – bızdıŋ eŋ bırınşı mındetımız. Tiıstı jūmystar köpbalaly nemese tabysy az otbasylarǧa qatysty ǧana emes, mümkındıgı şekteulı adamdar, zeinetkerler, Ūly Otan soǧysyna qatysuşylar, taǧy basqa osy sekıldı sanattarǧa jatatyn tūrǧyndardy qamtyp jürgızıledı, – dedı qala äkımı.
KERI BAILANYS KÖP MÄSELENI ŞEŞEDI
Halyqtyŋ ömır sapasy men äl-auqatyn arttyru maqsatynda Astanany damytudyŋ 2050 jylǧa deiıngı strategiiasy men qalany damytudyŋ master-josparyn äzırleu bastalǧanyn aitqan qala basşysy būl ıs nätijelı boluy üşın bilık pen halyq arasynda kerı bailanys ornatudyŋ maŋyzyna toqtaldy.
B.Sūltanovtyŋ sözınşe, jyl basynan berı audan äkımderı men qala äkımınıŋ orynbasarlary 33 eseptık kezdesu ötkızdı. Kerı bailanysty küşeitu üşın ötken jyly äkımdık janynan iKomek monitoring jäne jedel äreket etu ortalyǧy qūrylǧanyn aitqan Astana äkımı tūrǧyndar 109 nömırıne habarlasyp, kez kelgen mäsele boiynşa ötınışterın jetkıze alatynyna toqtaldy. Byltyr atalmyş ortalyqqa 1 millionnan astam ötınış kelıp tüsken. Olardyŋ 100-ge juyq paiyzy şeşıldı.
Qala basşysy audan äkımdıkterı men qala basqarmalarynda ötken «Aşyq esık» künderıne kelgen, iKomek arqyly mäselelerın jetkızgen, äleumettık jelıler arqyly syn aityp jatqan tūrǧyndarǧa alǧysyn aita kele, barlyq köterılgen mäseleler özıne jetıp jatqanyn, olar ret-retımen şeşıletının atap öttı.
TŪRǦYN ÜIDIŊ QOLJETIMDILIGI – BASYMDYQ
Elorda äkımı Baqyt Sūltanov öz sözınde tūrǧyn üidıŋ qoljetımdılıgı äkımdık jūmysynyŋ basymdyq berılgen baǧyttarynyŋ bırı bolyp qala beretının mälımdedı. Öitken sebebı, halqynyŋ sany tez ösıp kele jatqan elorda tūrǧyndary üşın asa maŋyzdy mäselenıŋ bırı de, bıregeiı de – baspana. Äkım Astana elımız boiynşa tūrǧyn üiler saludan köş basynda kele jatqanyn jetkızdı. 2018 jyly qalada 23 päterlık 2,3 mln şarşy metr (QR-daǧy ülesı – 19 paiyz, ösım 100,8 paiyz) tūrǧyn üi salyndy. Bır ǧana «Nūrly jer» memlekettık baǧdarlamasy boiynşa 1 419 päterdıŋ qūrylysy aiaqtaldy. Būl – 110 myŋ şarşy metr tūrǧyn üiler paidalanuǧa berılgenınıŋ dälelı.
«Qazırgı taŋda kölemı 4,5 myŋ päterdı qūraityn 15 tūrǧyn üi keşenınıŋ qūrylysy jürgızılıp jatyr. Sonyŋ ışınde, 3106 päter biyl paidalanuǧa berıledı. Taratyp aitar bolsaq, 903 päter – «Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankı» salymşylaryna arnalǧan nesielık tūrǧyn üiler, 731 päter – jalǧa berıletın üiler jäne 1 472 päter – Astana qalasyndaǧy apatty üilerdı būzu boiynşa qanatqaqty jobanyŋ aiasynda paidalanuǧa berıletın baspana» dep jalǧady sözın Baqyt Tūrlyhanūly. Onyŋ aituynşa, apatty üilerdı būzu baǧytynda qyruar ıs tyndyryldy. Būl jobanyŋ alǧaşqy kezeŋınde 228 apatty üiler būzylyp, 3,5 myŋǧa juyq otbasy jaŋadan salynǧan jaily päterlerge qonystanǧan.
Qala basşysy qarapaiym tūrǧyndarǧa baspana mäselesın şeşuge öte qolaily jaǧdailar tuǧyzylyp otyrǧanyna jeke toqtaldy. «Bügınge deiın «7-20-25» baǧdarlamasy boiynşa Astana qalasynda ekınşı deŋgeidegı bankter 27 mlrd teŋgenıŋ nesie qarajatyn maqūldady. Būl – 1875 otbasy öz baspanasyna qol jetkızedı degen söz. Baǧdarlamanyŋ qoljetımdılıgın odan ärı arttyru maqsatynda jergılıktı biudjetten äleumettık kömek esebınde 100 mln teŋge böldık. Būl qarajat bılım beru, densaulyq saqtau salasynyŋ jäne polisiia qyzmetkerlerıne tūrǧyn üi sertifikaty retınde berıledı. Qūny 1 mln teŋgelık alǧaşqy 100 järdemaqşany 2018 jyldyŋ soŋynda berdık. Biyl taǧy 2000 sertifikat berudı josparlap otyrmyz» dep tüsındırdı B.Sūltanov.
Astanalyqtardy alaŋdatyp kelgen tüitkıldı mäselenıŋ bırı – üleskerler mäselesı. Qala äkımı būl mäselenıŋ qalai şeşılıp jatqanyn tüsındırıp berdı. «Ülestık qūrylys mäselesı qaşan tolyǧymen şeşıledı degenge bas qatyratyndar köp. Būl mäsele – tıkelei özımnıŋ baqylauymda. Tüitkıldı mäselenı oŋ şeşu üşın, vedomstvoaralyq komissiianyŋ aiasynda bız aldanǧan üleskerlermen tūraqty türde kezdesuler ötkızemız. Bügınge dein qolǧa alynǧan ıs-şaralardyŋ arqasynda «saqaldy» qūrylystardyŋ sany 68-den 29-ǧa deiın qysqardy (10344 ülesker). Bız barlyq problemalyq nysandardyŋ qūrylysyn tüpkılıktı aiaqtau üşın Jol kartasyn äzırledık» dedı äkım.
Äkım Jol kartasynyŋ naqty ekonomikalyq esep-qisaptarǧa negızdelıp jasalǧanyn qadap aitty. Iаǧni, būl jerdegı äŋgıme memlekettık baǧdarlama jäne qaitarymdy nesie jönınde bolyp otyrǧanyna toqtaldy. Demek, kez kelgen jekemenşık ūiymnan nesie alǧan siiaqty, belgılı bır räsımderden ötu kerek. Mūndai qadam tūrǧyn üi keşenderınıŋ tiımdılıgı men ötımdılıgın, jūmsalǧan qarajattyŋ qaitarymdylyǧyn anyqtau üşın qajet. Sol sebepten atalǧan Jol kartasyn jüzege asyru merzımı 2022 jylǧa deiın belgılengen.
Elordalyq studentterdı jataqhanamen qamtamasyz etu mäselesı de nazardan tys qalmaǧan. Qala basşysy studenttık jataqhanalar salu maqsatymen 15 jer uchaskesı anyqtalǧanyn mälım ettı. Statistikalyq mälımetke jügınsek, qazır Astanada bılım alatyn 88 myŋ studenttıŋ 14 myŋy 32 jataqhanada tūrady. Joǧary oqu oryndarynyŋ studentterınıŋ qosymşa qajettılıgı 11 myŋ oryndy qūraidy. Aita keterlık jait, kolledj studentterı üşın jataqhana mäselesı tolyǧymen şeşılgen. Olar jergılıktı biudjetten bölıngen qarajatqa (ai saiyn 19 mln teŋge) memlekettık tapsyrys arqyly hostelderge ornalastyrylǧan. Mūndai qadam jataqhanalar qūrylysyna jūmsalatyn şyǧyndardy qysqartuǧa jäne daiyn infraqūrylymdy tiımdı paidalanuǧa mümkındık berıp otyr.
İNFRAQŪRYLYM – ÖMIR SÜRU SAPASYNYŊ MAŊYZDY KÖRSETKIŞI
Bas qalada infraqūrylymdy damytuǧa erekşe köŋıl bölınıp otyr. Öitkenı jyl saiyn myŋdaǧan adam öz jūmysymen elordaǧa keledı. Är adam kölıkten tüsıp, aialdamaǧa jetkende, qoǧamdyq kölıkke mıngende, balabaqşaǧa nemese mektepke barar jolda, qalalyq ortanyŋ qanşalyqty jaily, qauıpsız ekenıne köz jetkızedı. Äkımnıŋ aituynşa, «eger elordaǧa kelgen är adamǧa bır jaisyzdyq, qolaisyzdyq sezılse, ol onyŋ köŋıl-küiıne jaǧymsyz jaǧynan äser etetını sözsız». Sol sebepten qala basşylyǧy abattandyru mäselelerıne erekşe nazar audaryp, astanalyqtardyŋ problemalaryn şeşudı baqylauda ūstaitynyn jetkızdı.
Baqyt Sūltanov 20 jyl ışınde Astana aituly jetıstıkterge qol jetkızgenıne toqtaldy. Iаǧni, mejelı merzımde äleumettık-ekonomikalyq körsetkışter ǧana emes, qala aumaǧy da tez östı. Qalany tiımdı basqaru üşın 2019-2023 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasynyŋ yŋǧaily qūrylysyn jürgızudıŋ keşendı jospary qabyldanǧanyn tılge tiek ettı. Alaida aldaǧy 5 jylda elordanyŋ aumaǧyn keŋeituge emes, kerısınşe salynǧan qala ortasyn sapaly damytuǧa köŋıl bölınetının mälım ettı. Atap aitqanda, qoǧamdyq kölık, jol qūrylysy, nöser kanalizasiiasy siiaqty kezek küttırmeitın jūmystardyŋ jüielı, tiımdı jüzege asyrylatynyna uäde ettı.
Qala basşysy azamattardyŋ tez ärı yŋǧaily jürıp-tūruy üşın tiımdı logistikalyq tūjyrymdama engızıletının habarlady. «Ötken jyly jaŋadan aşylǧan 4 baǧytpen qosa bız 11 eskı tızbelerdı jetıldırdık, qoǧamdyq kölık qozǧalysynyŋ ara qaşyqtyǧyn 30 paiyzǧa qysqarttyq. Elorda «şetkı aumaǧy joq qala» qaǧidatymen damuda. Juyrda taǧy 80 gazben jüretın avtobus satyp alamyz, qanatqaqty joba aiasynda elektrobus ıske qosyldy» dedı ol. Baqyt Tūrlyhanūly jyly aialdamalar sany (ötken jyly ornatylǧany – 74) artatynyn jetkızdı. Aitpaqşy, qoǧamdyq kölıkte kölık kartasynyŋ engızıluı köleŋkelı ainalymdaǧy qarajattyŋ 30 paiyzyn jaryqqa şyǧarǧan, qazır joluaşylardyŋ 96 paiyzy osy kartalardy paidalanady. Äkım kartalardy toltyruǧa qatysty mäselenıŋ oŋ şeşılgenın aitty.
Amanǧali QALJANOV,
Tölen TILEUBAI,
Aian ÄBDUÄLİ
