«…Bermeseŋ bermei-aq qoi baspanaŋdy, Sonda da tastamaimyn astanamdy» dep jyrlady aqyn Qasym Amanjolov. İä, baspana – qai kezde de basty mäsele. Elordalyqtar üşın de eŋ özektı mäselenıŋ bırı – osy. Būl tūrǧyda qandai jūmystar jürgızılıp jatyr? Memlekettık baǧdarlamalar pärmenı qandai?
«7-20-25»: myŋnan asa astanalyq päterlı boldy
İpotekalyq nesie nemese atynda üiı joq är qazaqstandyq «7-20-25» baǧdarlamasy boiynşa baspanaly boluǧa qūqyly. Bıraq tūraqty jalaqysy boluy şart. Qazırgı uaqytta 7 ırı bank osy baǧdarlama boiynşa qyzmet körsetedı eken. Olar – «Bank SentrKredit» AQ, «ATFBank» AQ, «Sesnabank» AQ, «Bank RBK» AQ, «Euraziialyq bank» AQ, «Halyq bankı» AQ jäne «Forte bank» AQ.
– Biylǧy 4 şıldeden bastap «7-20-25» tūrǧyn üi baǧdarlamasy resmi türde jūmysyn bastady. Qazır būl baǧdarlamaǧa tūrǧyndar tarapynan qyzyǧuşylyq öte joǧary. Ötınış beretınder men serıktester qatary kün saiyn arta tüsude. Bügınge deiın bankterge elımız boiynşa 4831 ötınış tüsse, sonyŋ 3140 ötınışı maqūldandy. Iаǧni bölıngen 57 milliard teŋgenıŋ 37 milliardtan astamy igerıldı. Maqūldanǧan ötınıştıŋ myŋnan astamy astanalyqtardyŋ enşısınde. Būl – jaqsy körsetkış. Jalpy, osy baǧdarlama arqyly baspanaly bolu jaǧynan Astana men Almaty jäne Maŋǧystau öŋırı köş bastap tūr, – deidı «Baspana» ipotekalyq ūiymy» AQ basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Darhan Baiquatov.
Onyŋ aituynşa, «7-20-25» baǧdarlamasy boiynşa tek jaŋadan salynǧan tūrǧyn üiler ǧana ūsynylatyndyqtan, öŋırlerde atalmyş baǧdarlamany jüzege asyru qiynǧa soǧuda. Öitkenı bırqatar öŋırlerde tūrǧyn üiler qūrylysy baiau jürgızılıp jatqan körınedı. Būl oraida aimaqtardaǧy tūrǧyn üi qūrylysyn damytu maqsatynda «Baspana» ipotekalyq ūiymy tarapynan 150 mlrd teŋge bölınıptı. Būl qarjy 30 myŋ päter saluǧa jetkılıktı eken. Mamandardyŋ sözınşe, «7-20-25» baǧdarlamasy boiynşa 15 mln teŋgenıŋ päterın alu üşın jalaqy 120 myŋ teŋgeden kem bolmauy kerek. Öitkenı ai saiynǧy ötemaqy 85 myŋ teŋgenı qūraityn bolady.
– Sondai-aq «Baspana» ipotekalyq ūiymy «Baspana hit» baǧdarlamasyn jüzege asyruda. Būl baǧdarlama arqyly baspanasy barlar da 11 paiyzdyq üstemeaqymen eskı nemese jaŋa üilerden päter aluǧa mümkındıgı bar. Al onyŋ bastapqy jarnasy – 30 paiyz. Iske qosylǧanyna bır ai endı boldy. Osy uaqyt ışınde bankterde 732 million teŋge bolatyn 80 ötınış qabyldanyp, 30-y maqūldandy. Onyŋ jartysy – astanalyqtar, – deidı basqarma töraǧasynyŋ orynbasary.
Üiı barlar kezekten şyǧarylady
Tūrǧyn üi qorynyŋ kezegınde tūrǧan baspanaǧa mūqtaj 45 myŋ astanalyqtyŋ 4 myŋy kezekten alynyp tastalmaq. Būl turaly Astana qalasy Tūrǧyn üi qorynyŋ direktory Nūrsūlu Qojahmetova mälımdedı.
– Biylǧy tamyz-qaraşa ailarynda kezektıŋ jartysyna tekseru jürgızıldı. Nätijesınde 4111 adam tızımnen alynyp tastalatyn boldy. Baspanaǧa mūqtaj bolmaǧandyqtan, olardyŋ kezekte tūruǧa da qūqyǧy joq. Kezek tızımınen alu mäselesı tūrǧyn üi komissiiasynyŋ otyrysynda şeşıledı. Sonymen qatar tūrǧyn üi qory arqyly baspanaly bolǧandardyŋ päterlerde özderınıŋ tūryp jatqandyǧy da tekserılıp, kün saiyn monitoring jasalady. Eger päterdı jalǧa bergenı anyqtalsa, olardyŋ ısı sotqa jıberılıp, baspanaǧa mūqtaj basqa adamdarǧa berıluı tiıs. Tamyz aiynan berı 76 päter iesı osyndai eskertu aldy. Onyŋ üşeuı sotta qaralyp jatyr, – deidı Tūrǧyn üi qorynyŋ direktory.
Onyŋ aituynşa, Astanada mūqtaj retınde baspanaly bolǧan azamattardyŋ keibırı päterdıŋ jaldau aqysyn uaqtyly tölemeidı. Būl jaǧynan astanalyqtardyŋ qaryzy 5 mln teŋgege jetıptı. Monitoring boiynşa tölemaqyny uaqytynda tölemegen päter iesıne aldymen eskertu jasalady. Eger eskertuden nätije şyqpasa, tūrǧyn üi qorynyŋ mamandary üidı bosatu turaly sotqa jügınedı. Bügınde elorda boiynşa 65 päter iesı jaldau aqysyn uaqtyly tölemegenı üşın eskertu alypty.
Aldaǧy jyly 1825 päter paidalanuǧa berıledı
Al «Tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankı» AQ Astana qalalyq filialynyŋ direktory Jansūltan Mataevtyŋ mälımetınşe, biyl «Nūrly jer» baǧdarlamasy boiynşa elordada 620 päter tapsyrylǧan. Būdan bölek taǧy 364 päterge konkurs ötkızılıptı. «Nūrly jer» baǧdarlamasynyŋ şarty boiynşa päterlerdıŋ 50 paiyzy tūrǧyn üi kezegınde tūrǧandarǧa, qalǧan 50 paiyzy «Tūrǧyn üi qūrylysy jinaq bankı» salymşylaryna ülestırıledı.
– Qazırgı künı qalanyŋ üş bölıgınde 2018-2019 jyldarǧa arnalǧan üş nysannyŋ qūrylysy jürgızılıp jatyr. Keler jyly «Nūrly jer» baǧdarlamasy boiynşa 17 tūrǧyn üi, iaǧni 1825 päter paidalanuǧa berıledı. Baspana qūny – baǧdarlamada belgılengendei, 1 şarşy metrıne 180 myŋ teŋge, – deidı ol.
