Kez kelgen adam otbasyn qūrǧannan keiın jeke baspanasy bolǧanyn qalaityny anyq. Äsırese, jastar üşın tūrǧyn üilı bolu – arman. Bıraq adamdardyŋ bärı bırdei baspana satyp aluǧa qaltasy kötere bermeidı. Üidıŋ baǧasy şaryqtap tūrǧan Astana sekıldı qalada būl tıpten kürdelı mäsele. Bıraq memleket jas otbasylardy baspanamen qamtamasyz etudıŋ joldaryn qarastyryp jatyr. Sonyŋ bırı – «Qoljetımdı baspana – 2020» baǧdarlamasy ekenı belgılı. Köptegen baǧytqa bölınetın baǧdarlamanyŋ «Jas otbasy» sanaty boiynşa qūjattar qabyldau elordada biyl 2-14 mausymda jürgızılıp, tiıstı komissiia barlyq talap üdesınen şyqqan 5 076 jas otbasyny baǧdarlamaǧa qatysuǧa jıberıp te qoidy.
Būl baǧdarlama basqalardan özgerek
Aldyŋǧy baǧdarlamadai emes, biyl memlekettık baǧdarlamaǧa bırqatar özgerıster engızılgenı belgılı. Būl tolyqtyrular «Jas otbasy» baǧyty boiynşa ötınış beruşılerge qoiylatyn talaptarǧa da qatysty. Aitalyq, būrynǧydai erlı-zaiyptylardyŋ ekeuı de 29 jastan aspauy kerektıgınen basqa, ötınış beru sätınde tırkelgen neke kezeŋı ekı jyldan kem bolmauy kerek. Al otbasynyŋ qūramyna erlı-zaiyptylardyŋ özderı, sondai-aq olardyŋ kämeletke tolmaǧan balalary men jūmysqa jaramsyz ata-analary kıredı. Būl ne üşın qajet? Sebebı, otbasy müşelerınıŋ sany bolaşaq päterdıŋ şarşy metrı kölemın anyqtaǧanda kerek bolady. Är otbasy müşesıne 15 şarşy metrden esepteletın bolady. Aitalyq, otbasynda 3 adam bolsa, olardyŋ tapsyrǧan päterınıŋ audany 45 şarşy metrden kem bolmauy tiıs.
Baǧdarlamaǧa qatysu üşın erlı-zaiyptylardyŋ atynda jyljymaityn mülık bolmauy jäne soŋǧy bes jylda atynda baspana tırkelmegen boluy qajet. Eger olarda qandai da bır jekemenşık päterı bolsa, onda baǧdarlamaǧa qatysa almaidy. Bıraq būl ata-anasynyŋ päterıne menşıktık qūqy bar jastarǧa qatysty emes. Jyljymaityn mülıkke ülestık menşıgı – baǧdarlamaǧa qatysuǧa kedergı keltırmeidı.
Sondai-aq, baǧdarlamaǧa qatysuşy otbasynyŋ jyl saiynǧy jiyntyq taza tabysy, zeinetaqy audarymdary, jeke tabys salyǧy jäne erlı-zaiyptylardyŋ soŋǧy alty aidaǧy şyǧyndary da esepke alyndy. Mıne, osyndai talaptarǧa sääkes kelgen astanalyq 5 myŋnan astam adam biylǧy baǧdarlamanyŋ qatysuşysy atanyp otyr.
Ūpaiy köpter üilı bolady
Baǧdarlamaǧa qatysuşylardy ırıkteu jinaqtaǧan ūpailary, iaǧni baldary boiynşa jürgızıletın bolady. Mūnda eŋ bırınşı jas otbasylardyŋ balalarynyŋ sany esepke alynady. Eŋ joǧarǧy ball da balaǧa berıledı. Bırınşı balaǧa – 20 ball. Odan keiıngı ekınşı, üşınşı balanyŋ ärqaisysyna 30 baldan esepteledı. Demek, kımnıŋ balasy köp, sol baspanaly boluy äbden mümkın.
Ekınşı, Qazaqstan Respublikasy Ükımetı bekıtken tızımge säikes, keibır sozylmaly aurulardyŋ auyr türınenzardap şekken nemese mügedek bolyp tabylatyn otbasynyŋ är müşesı üşın – 10 ball qosylady. Baǧdarlamanyŋ atalmyş baǧyty boiynşa būǧan deiın memlekettık baǧdarlamalarǧa qatysqan, bıraq päter almaǧan ümıtkerler (2007 jyldan bastaǧandar) qosymşa 5 ball aluǧa qūqyly.
Jetım-balalar jäne ata-anasynyŋ qamqorlyǧynsyz qalǧan balalar sanatyna jatatyn, 29 jasqa tolmaǧan, ata-anasynan kämelettık jasqa tolǧanǧa deiın airylǧan erlı-zaiyptylardyŋ ärqaisysy üşın – 10 ball.
Osylaişa, balynyŋ sany boiynşa basqalardan ozǧan ümıtkerler üilı bola alady.
Konkurstyŋ qorytyndysy tamyz aiynyŋ soŋyna josparlanyp otyr.
Aldymen jalǧa alasyz, sosyn satyp alasyz
Baǧdarlama aiasynda berıletın päterler aldymen jalǧa berıledı. Keiın tūrǧyn üidı satyp aluǧa bolady.
Endı qoljeımdı baspanany satyp alu mümkındıgımen satyp alu şarttaryna toqtala keteiık.
Satyp alu mümkındıgımen jalǧa alu merzımı – 15 jyl. Qonystanar aldynda üidı jalǧa aluşy bankte şot aşyp, oǧan mındettı kepıldık jarnany qūiuǧa tiıs. Onyŋ eŋ tömengı şegı – 28 620 tenge. Qonystanuşy alǧaşqy 8 jyl boiy osy qarjyny, oǧan qosymşa şyqqan kommunaldyq tölemderdı tölep otyrady. Segız jyl ötkennen keiın keiın nemese päter qūnynan 50 paiyzyn jinaqtaǧannan keiın baspana jalǧa aluşynyŋ menşıgıne ötedı. Üi qūnynyŋ qalǧan 50 paiyzy menşık iesıne 15 jylǧa 4 paiyzdyq syiaqy mölşerlemesımen berıletın bolady. Qazırgı esep boiynşa būl ai saiyn 18 900 teŋgege şyǧyp otyr.
Jalǧa aluşy mındettı jarnany ai saiyn uaqytyly töleuı kerek. Äitpese, aldyn-ala jasalǧan kelısımşartta körsetılgendei, päterdı bosatuǧa tura keledı.
Sonymen qatar, päter iesı qarjylyq jaǧdaiyna qarai audany ülken nemese kışı arendalyq baspanaǧa köşuge, 10 jyl ötken soŋ arendalyq baspanany qalǧan aqşasyn tölep satyp aluǧa, tabysy jetpegen jaǧdaida otbasy müşelerınıŋ tabysyn tartuǧa qūqyly.
P.S. Gazetımız qattalyp jatqanda, «Qoljetımdı baspana – 2020» baǧdarlamasynyŋ «Jas otbasy» baǧytyna qatysty jaqsy jaŋalyq jettı. Bügınge deiıngı talap boiynşa, baǧdarlamaǧa qatysuşylar tölem qabıletterın rastauǧa tiıs bolatyn. Endı būl talap alynyp tastaldy. Jastarǧa jeŋıldık jasaudy jön sanaǧan «Qazaqstannyŋ tūrǧyn üi qūrylys jinaq bankı» AQ osyndai şeşım qabyldapty. Tek päterdı jalǧa aluşy bankke ötınış bergenge deiın 6-12 ai ışınde jinaqtau salymdaryn ai saiyn uaqytyly salyp otyrsa bolǧany. Ol üşın ırıkteuden ötken azamattar aldyn ala bankten şot aşyp, qarajatyn jinaqtai beruı kerek. Mäselen, aumaǧy 60 ş.m, jailylyǧy 4-synypty ekı bölmelı päterdıŋ baǧasy 6 000 000 teŋge desek, oǧan Bank ūsynǧan ai saiynǧy mındettı salym – 31 800 teŋge. Eger 6 ai boiy būl soma tolyq ärı tūraqty salynyp otyrsa nemese merzımınen būryn tölense, onda baǧdarlamaǧa qatysuşyǧa tölem qabılettılıgın rastaudyŋ qajetttılıgı joq.
Qymbat TOQTAMŪRAT
