Būl künde käsıbi şeberlıktıŋ şyŋyna şyqqan, sondai-aq öz elımızge de, Europa memleketterıne de eren eŋbegımen tanylǧan akademik, medisina ǧylymynyŋ doktory, professor, QR Densaulyq saqtau ısınıŋ üzdıgı, Vena Halyqaralyq universitetınıŋ qūrmettı professory, halyqaralyq «Sokrat» atyndaǧy jäne Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ halyqaralyq «Qūrmet belgısı» ordenderınıŋ iegerı ärı örelı käsıpker Jasan Zekeiūly ötken ǧasyrdyŋ toqsanynşy jyldarynyŋ bas kezınde Qytaidaǧy qandastarymyzdyŋ arasynan suyrylyp şyǧyp, tüpkı otanyna aŋsary auyp oralǧan bolatyn. Şetelde tibet medisinasy boiynşa alǧan tereŋ bılımın barynşa jetıldıre tüsıp, endı ony otandastarynyŋ igılıgıne jaratuǧa bılek sybana kırısken edı.
Odan berı talai zaman ötıp, köp dünie özgerdı. Egemendıktıŋ eleŋ-alaŋyndaǧy auyrtpaşylyqtardyŋ bärı artta qalyp, elımız küllı älemge tanylyp, damudyŋ dara jolyna tüstı. Sol jolda aianbai eŋbek etıp, şipager Jasan da özınıŋ o basta nysanaǧa alǧan arman-belesterın bırtındep baǧyndyra bastady. Ol aldymen Almaty qalasynda şyǧys-tibet medisinalyq ortalyǧyn aşty. Özı basqaratyn sol ortalyqtyŋ qol jetkızgen tabystary turaly şipager bylai deidı: «Bırlesken nätijelı eŋbektıŋ arqasynda 80 myŋ el azamatyn auruynan aiyqtyrdyq. On bes myŋ nauqasty tegın emdedık, 5000 otbasyna bala süiu baqytyna ie bolu mümkındıgın syiladyq. 7 myŋdai balany sal (DSP) dertınen qūlan-taza aiyqtyrdyq. 4 myŋnan asa insultten qūlaǧan nauqastardy aiaq üstıne tūrǧyzdyq. 3000 belınen şoiyrylǧan nauqasty, bel omyrtqa jaryǧyn otasyz emdep qalpyna keltırdık». Būl käsıbi maman-şipager baǧyndyrǧan aişyqty beles bolatyn. Būl – bırınşıden.
Ekınşıden, bılgır ǧalym baǧyndyrǧan jäne bır beles būryn-soŋdy qazaq medisinasynda bolmaǧan jaŋalyq dese de artyq etpeidı. Ol jönınde ǧalym bylai tebırenedı: «Medisinany qazaq tılınde söiletuge täuelsızdık bar mümkındıktı tuǧyzdy. Būl oraida soŋǧy segız jylǧa juyq uaqyt ışınde medisinalyq-aqparattyq «Jas-Ai» jurnaly bes myŋ dana taralymmen qazaq tılınde üzbei jaryq körıp keledı jäne älemdegı özge de paidaly medisinalyq aqparatty halyqqa ünemı jetkızıp keledı». Alaida būl baǧdarlamanyŋ ekınşı qyry bar ekenın de ūmytpaǧan jön. «Jas-Ai» jurnaly qazaq medisina salasynyŋ myŋdaǧan töl terminderınıŋ qalyptasuyna da orasan zor üles qosyp otyr.
Üşınşıden, «Jas-Ai» şyǧys-tibet medisinalyq ortalyǧy respublika deŋgeiınde ötkerılgen köptegen qaiyrymdylyq şaralarǧa, atap aitqanda, «Mektepke barar jol», «Türkı halyqtarynyŋ mädeni qory», «Kiokuşinkai karate-do Qazaqstan chempionaty», «Ūly Otan soǧysy jäne Auǧan soǧysy ardagerler ūiymy jäne mügedekter men äleumettık jaǧdaiy tömen otbasylarǧa», Baian-batyr Qasabolatūlynyŋ jäne Er Jänıbektıŋ eskertkışterınıŋ aşyluyna, sol siiaqty özge de mädeni şaralarǧa belsene atsalysyp, demeuşılık körsettı.
Törtınşıden, atalmyş medisinalyq ortalyqtyŋ mamandary nauqas adamnyŋ diagnozyn tamyr ūstap anyqtauǧa öte şeber. Tek ol ǧana emes, būl ortalyq halyqty emdeuden bölek ruhani jaqtan sauyqtyruǧa ülken män beredı. «Auyryp em ızdegenşe, auyrmaityn jol ızde» degen qūndylyqty öte nanymdy medisinalyq derekter arqyly şeber därıpteidı. Būl tūrǧydan kelgende, joǧaryda söz bolǧan «Jas-Ai» medisinalyq-aqparattyq jurnalynyŋ qyzmetı atap aituǧa tūrarlyq.
Besınşıden, atalǧan şyǧys-tibet medisinalyq ortalyǧyndaǧy em jasaudyŋ negızgı täsılı – ine şanşu, iaǧni ine terapiiasy, uqalau, sylau (massaj), bulau jäne därılık qasietı bar şöptermen, tabiǧi ösımdıkterden jasalǧan därı-därmek, tabiǧi tastarmen qyzdyru, türlı şipaly mailarmen sylau, jüike, jürek-qan tamyr, asqazan-ışek, nesep-jynys, ginekologiia, buyn, terı, köz, endokrinologiialyq dertter, estu qabıletınıŋ tömendeuı, bel omyrtqa jaryǧyn otasyz emdeu, insultten keiıngı saldanu, tıl-auyz kürmelu, er adamdardyŋ belsızdıgı, äiel adamdardaǧy bedeulıktıŋ aldyn alu, qant diabetı, tynys joldary aurulary, balalardyŋ meşel auruy (DSP), şyjyŋ, sonymen qatar halqymyzdyŋ dästürlı medisinasyndaǧy türlı ūlttyq taǧamdar arqyly em jasau da nazardan tys qalmaǧan.
Altynşydan, el täuelsızdıgınıŋ 25 jyldyǧyna orai, «Jas-Ai» ortalyǧynyŋ filialy Astana qalasynda da aşylyp, el sūranysyn qanaǧattandyryp otyr.
Jetınşıden, üstımızdegı jyly medisinalyq ortalyqtyŋ jäne bır filialy halqymyzdyŋ eŋ tyǧyz ornalasqan oŋtüstık öŋırlerın qamtu üşın Şymkent qalasynda aşylyp, öz qyzmetın belsendı bastap kettı.
Segızınşıden, «Jas-Ai» ortalyǧynyŋ negızın qalauşy, akademik Jasan Zekeiūly medisina salasyndaǧy şipagerlıktıŋ älemdık ozyq ülgılerımen tanysa otyryp, Qytai, Japoniia, Türkiia, t.b. elderde ötetın halyqaralyq forumdarǧa da jiı qatysyp, özınıŋ ǧylymi jäne teoriialyq täjıribesın ünemı ūştap otyrady.
Toǧyzynşydan, juyq arada Astanada, atap aitqanda, 13 mausym künı «Duman» keşenınde ondaǧan eldıŋ medisina salasynyŋ bılıktı mamandarynyŋ qatysuymen ötetın auqymdy halyqaralyq forumnyŋ qūryltaişysy da «Jas-Ai» ortalyǧy bolyp otyr. Būl faktor – atalmyş ortalyqtyŋ abyroi-ataǧynyŋ halyqaralyq deŋgeide tanylyp otyrǧanynyŋ aiqyn belgısı. Ärı būl şara elordada medisinalyq turizm salasyn jandandyruǧa üles qosady degen ümıttemız.
Būl maqalany men atalǧan medisinalyq ortalyqta bırneşe märte emdelıp, aiyǧyp şyqqan, şipasynyŋ sapaly ekenıne közı jetken jäne ondaǧy qyzmet körsetetın küllı mamandardyŋ adami qasietterınıŋ joǧary deŋgeiıne täntı bolǧan azamat retınde jazyp otyrmyn. Endeşe, medisinalyq ortalyqtyŋ jetekşısı – akademik Jasai Zekeiūly men qatardaǧy mamandaryna «bärekeldı!» deuden basqa aitar söz joq, öitkenı olardyŋ barlyǧy da kısılıgı men kışılıgı jäne jürek jyluy mol jandar.
Ädıl AHMETOV,
Qazaqstannyŋ eŋbek
sıŋırgen qairatkerı, akademik
