Kemel keleşekke bastaityn halyq auyz ädebietı, onyŋ ışınde şeşendıktanu, pedagogika turaly söz qozǧalǧanda bügıngı ǧalymdardyŋ qatarynda respublikamyzǧa tanymal ǧalym, qoǧam qairatkerı, ūlt janaşyry Abat Qydyrşaevtyŋ esımı erekşe atalady.
Ömırden toqyǧany mol, tereŋ bılım men parasat iesı, Abat Satybaiūly özınıŋ aqköŋıl, baisaldy da, baiypty mınezımen, köpşıldıgımen äsırese student jastardy özıne baurap, Abai, Şäkärım taǧylymdary turaly äŋgıme aitudan bır tanǧan emes. Onyŋ boiyndaǧy bar asyl qasietter ata-anasynyŋ tärbiesımen, ülgı-önegesımen qatar, tuǧan jer, ösken ölkeden susyndap, onyŋ närın boiyna sıŋıre bıluden örbıgen. Abat Satybaiūly tabiǧaty janǧa jaily, qoŋyr jelı köŋılıŋdı ärqaşan sergıtıp tūratyn Atyrau atyrabynyŋ Tailanbai auylynda tuyp östı.
Bolaşaq ǧalym studenttık şaqtan ǧylymi ızdenısterge imenbei aralasyp, ömırınıŋ maqsaty ülken ǧylymda ekendıgın tüsındı. Ǧylymmen ainalysu – ülken şydamdylyqty, qajyr-qairatty, üzdıksız ızdenudı qajet etedı. Onsyz eşkım beles tügılı, qarapaiym tabaldyryqtan attai almaidy. Eŋbek jolyn orta mektepte qazaq tılı mūǧalımınen bastaǧan Abat – bügınde elımızge tanymal ǧalym. Ol negızınen qazaq tılın oqytu ädıstemesı, şeşendık önerdı oqytu teoriiasy men praktikasy tūrǧysynda ǧylymi-zertteu jūmystaryn jüzege asyryp keledı.
Ras, ǧylymnyŋ nätijesı öte köp uaqytty, bırneşe jyldardy talap etedı. Ol temırdei berık tözımmen talmai ızdendı, qiyndyqtan eş qoryqpai, özın-özı aiamai tyŋnan jol tabu onyŋ ömır jolyndaǧy adastyrmas temırqazyǧyna ainaldy. Zertteu jūmysynda jüielılıktı jany süietın, asyǧys oi qorytudy, lepırme bos sözdılıktı ūnatpaityn kırpiiaz ǧalym prinsipşıldıgınen eşqaşan auytqyǧan emes. Qiynşylyqty ainalyp ötıp, ūrandatyp oiqastau onyŋ tabiǧatyna jat. Ol tıl tanu pedagogikasy men psihologiiasy, şeşendıktanu jäne ädebiettanu pedagogikasy baǧytynda 500-den astam ǧylymi eŋbek, 3 monografiia jäne bırneşe oqulyq pen oqu qūraldaryn jazdy. Alǧaş 1995 jyly akademik Nūrjamal Oralbaevanyŋ ǧylymi jetekşılıgımen «Ahmet Baitūrsynovtyŋ ädıstemelık mūrasy» taqyrybynda kandidattyq disertasiiany abyroimen qorǧady. Onyŋ tiianaqty teoriialyq oiy, qazaq tarihymen sabaqtasyp jatatyn saliqaly pıkırı, bügıngı jaŋaşyldyqty jariia etuı ǧylymnyŋ biık satysyna köterıluge jetelıp keledı.
Osyndai qasietterge ie bolu üşın tūlǧanyŋ tegı, bılımı, eŋbek etıp jürgen ortasy ülken maŋyzdy rol atqarady emes pe?! Osylarmen qatar, ǧylymda, ömırde öz ornyn taba bıluge dūrys baǧyt-baǧdar nūsqap otyratyn janaşyr ūstaz-jetekşınıŋ orny orasan zor.
Abattyŋ ǧylymda sara jol salyp, özın de, özgenı de jetıldıre bıletın kemel oily tūlǧaǧa ainaluyna ūstazdary Serıkqali Şarabasov, Qalimolla Myrzaǧaliev, Mätjan Tıleujanovtardyŋ erekşe yqpaly boldy. Ūly ūstazdary jaily, olardyŋ eŋbekterı, jasaǧan jaqsylyqtary turaly ol erekşe tebırenıspen aitady. Köp oqityn, tereŋnen qopara qazatyn ızdenımpaz ǧalym osyndai ruhani bai jandardan ülgı-önege alyp, ūlaǧatty ūstazdary sıltegen joldy meŋgere otyryp, ǧylym şyŋyn baǧyndyrdy. Osyndai, auqymdy da tereŋ maǧynaly ǧylymi-teoriialyq zertteu jūmystary Abat Satybaiūlyn elımızge tanymal ettı. Onyŋ pedagogikalyq baǧyttaǧy ǧylymi maqalalary, şet el basylymdarynda jaryq kördı.
Oi-örısı keŋ, ǧylymnyŋ köptegen salasynan ensiklopediialyq bılımı bar, jan-jaqty ǧalym – ädebiettı, jurnalistikany, tarihty, ūlttyq mädeniettı, salt-dästürdı jaqsy bıletın, önerdıŋ san salasyna oi jıberıp, jaqsy pıkırler aityp otyratyn ūlaǧat iesı. Ol memleket jäne qoǧam qairatkerı retındegı ǧylym men joǧary bılım salasyna sıŋırgen eŋbegı eskerusız qalǧan emes. Biyl «Eren eŋbegı üşın» medalmen marapattaldy. Sondai-aq «Astana patrioty», «Qazaqstannyŋ qūrmettı azamaty» atty qoǧamdyq tösbelgınıŋ iegerı. Ol sonymen qatar, tuǧan jerı «Qūrmanǧazy audanynyŋ qūrmettı azamaty». Aiauly jary Diamara Qabdenqyzy da ǧalym, auyl şaruaşylyǧy ǧylymdarynyŋ kandidaty. Ekeuı – «ūlyn ūiaǧa, qyzyn qiiaǧa» qondyrǧan ülgılı ata-ana.
El igılıgı üşın bılımın sarp etken ırı daryn iesı, bılımdılıgımen, ǧalymdyǧymen, jan-jaqtylyǧymen, erekşe eŋbeksüigıştıgımen halyqtyŋ qūrmetıne bölengen ǧalym pedagogikalyq ǧylymdaǧy ılgerı oidyŋ, barşa jaŋalyqtardyŋ bastauşysy bolyp keledı. Äsırese, şeşendık önerdı talmai därıptep kele jatqan ol, şeşendık tıl önerı ol – söileu mädenietınıŋ eŋ joǧarǧy satysy dep aitudan jalyqqan emes.
Adam bılımdı, sauatty bolǧan saiyn onyŋ dünietanymy keŋeiıp, kreativtı oilau jüiesı damyp, basqa adamdarmen qarym-qatynas jasap söilesu barysynda köp närse üirenuge jäne üiretuge mümkındıgı arta tüsedı emes pe?! Mıne, osy baǧytty berık ūstanǧan Abat Satybaiūly bügıngı jastardy bılım jolyna salyp, tüzu joldan taidyrmai, kele jatqan azamat.
– Bılımdı ūrpaq – elımızdıŋ bolaşaǧy, erteŋı. Täuelsız elımız qanatyn kere jaiyp, el mädenietı örkendegen qazırgı zamanda tek bılımdı de, tärbielı jastar ǧana ūltymyzdy asqaq, elımızdı kökke köteredı. Qoǧamnyŋ negızgı özegı – jastar. Sondyqtan elımızdıŋ bolaşaǧy jas buynnyŋ enşısınde ekenın eskersek, sol jastardyŋ sapaly bılım alyp, tärbielı, parasatty azamat bolyp qalyptasuyna är adamnyŋ yqpaly zor boluy tiıs, – deidı professor Abat Qadyrşaev bızben äŋgımesınde.
Jany jaisaŋ, jüregı jomart ǧalymnyŋ būl sözınıŋ astarynda ülken män-maǧyna jatyr. Onyŋ sonau jastyq şaǧynan bastalǧan qiial-armany men maqsaty bügınde qanatyn keŋge jaiyp, jarqyn künderdıŋ jaqsylyǧyna bastap keledı.
Maǧjan Sadyhanūly,
jurnalist, «Jaŋa Qazaqstan» respublikalyq qoǧamdyq bırlestıgınıŋ direktory, filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty
