Dın qairatkerı Saduaqas Ǧylmanidyŋ nasihat öleŋderı turaly bırer söz
Belgılı dın jäne qoǧam qairatkerı, aqyn, audarmaşy Saduaqas qajy Ǧylmanidyŋ artynda qalǧan öşpes mūralarynyŋ bırı – öleŋ-jyrlary. Sonyŋ ışınde nasihat öleŋderınıŋ («Qūrban ait», «Ügıt», «Hadis audarmasy», «Mäulıt aiy», «Münäjat», «Zeiın aşu bäiıtı» jäne t.b.) alatyn orny erekşe. Mäselen, dındar ǧūlama «Zeiın aşu bäiıtı» atty öleŋınde dın oquy men dünie oquyn bırdei ūstau mäselesın köteredı. Qazırgı kezde ekı türlı oqudy bırdei ūstau qiynǧa soǧyp tūr. Tıptı, qaraşa jūrt bırjaqty oqumen şektelıp jatqan joq pa degen saual da tuyndaidy. Mıne, būl taqyrypqa qatysty oiyn Saduaqas Ǧylmani atamyz öz öleŋderınde aşyq aitqan.
Ertedegı halyq tüsınıgı boiynşa, dındı jetık bılgen adam – sol kezdegı oqyǧan adamdardyŋ aldyŋǧy qatarynda tūrǧan. Bız bolsaq, dındı tek o düniege qatysty närse dep tüsınemız. Al, dın degenımız – adamnyŋ ekı düniedegı ömırın jaqsartu. Iаǧni, ekı dünielık mäselenı qozǧau. Būl tūrǧydan islam dını jalǧan düniege de, aqiretke de paidaly tärbie beredı. Mıne, S. Ǧylmani hazıret öz öleŋderınde osyny uaǧyzdaidy. Onyŋ tüsınıgınşe, dındar adam dünielık ǧylymdardan da habardar boluy kerek. Qazırgı kezde dın jolyna tüsken jandardan osy närse talap etıledı. Būl sözımızge dälel retınde dınge eş qatysy joq äigılı fizik İ. Niutondy mysalǧa alaiyq. Jerdıŋ tartylys küşı turaly (almanyŋ Niutonnyŋ basyna qūlauy) zaŋ – Jaratqannyŋ bar ekenıne dälel. Iаǧni, şariǧat pen dın degennıŋ özı – bılım, ǧylym degen maǧynany bıldıredı. İslam dınınıŋ basqa dınderden bır aiyrmaşylyǧy – dınge ǧylym dep qarauynda. Ūlyq paiǧambarymyzdyŋ: ≪özıne paidaly ılım alu, ony talap etu – ärbır mūsylman erkekke, mūsylman äielge paryz≫ degenı – osynyŋ dälelı.
Dıni qairatkerdıŋ nasihat öleŋderınde köterılgen taǧy bır mäsele – bılımnıŋ qai salasyn igergen abzal. Ärine, jalpy bılımnen habardar bolu, bır ǧylymnyŋ mamany bolu – ärkımge paryz. Är adam öz qabıletıne qarai igergen ǧylymynyŋ jemısın jeidı. ≪Qandai ǧylymdy taŋdau kerek?≫ degen sūraqqa ǧalymdar: ≪İl mul hal≫ dep jauap beredı Hal degenımız – jaǧdai.
Kez-kelgen jaǧdaiǧa bailanysty tuyndaityn ǧylymnan är mūsylmannyŋ habary boluy tiıs. Al, adamnyŋ ömırıne qajettı ǧylymdy igeru – paryz bolyp sanalady. Kez-kelgen ǧylymdy ia bolmasa jai bır närsenı bılımsız igeru – islamǧa qarsy. Mūndai pıkırdı ūstanǧan ūly häkım Abai: ≪Adam özı bılmegen närsesıne dūşpan bolady≫ dep jazǧan. Iаǧni, eŋ bastysy – paidaly ılım. Būl tūrǧyda, Allanyŋ elşısı, ūlyq paiǧambarymyz Mūhammed sallallahu ǧaläihi uä sällam bylai degen: ≪Kımde-kım dünienı oilasa – saudagerlık jasasyn, kımde-kım aqirettı oilasa – taqualyq jasasyn, al kımde-kım osy ekeuın de oilasa – ılım alsyn≫.
Sonymen qatar, aǧartuşy dındar öz eŋbekterınde ekı dünienı bır-bırımen bailanystyryp surettegen. Mysaly, būl dünie, iaǧni, ötkınşı dünienıŋ özı – aqiretke daiyndyq bolyp sanalady. Paiǧambarymyz sallalahu ǧaläihi uä sällamnyŋ būǧan bailanysty mynadai hadisı bar: ≪Äddüniia mäzrägätul – ahiret≫. Iаǧni, qazaqşa maǧynasy ≪Būl dünie – aqirettıŋ egın zary≫ nemese ≪Dünie – aqirettıŋ egıstık alqaby≫ degendı bıldıredı. ≪Egın zary≫ degen sözdı būl düniede bır närsenı eksek qana o düniege sandyǧymyz tolyp baryp, sol eŋbegımızdıŋ jemısın köremız dep tüsınuımız kerek. Sözdıŋ toqeterın aitqanda, düniesın de, aqiretın de oilaǧan adam şyn baqytqa keneledı dep oi tüiındeidı.
Aqmaral Raqymjanova, oquşy, Astana qalasy
