Juyrda: «Mektep oquşylarynyŋ 70 paiyzy 15 jasqa deiın jynystyq qatynasqa tüsedı» degen aqparat taraldy. Qazaqtıldı äleumettık jelılerdı qoldanuşylar būǧan bırden narazylyq tanytty. Ärıptesımız Bolat Mürsälım: «Eger joǧary synyptarda oqityn oquşylardyŋ 70 paiyzy sondai bolsa, bızdıŋ bolaşaǧymyz qandai bolady?» degen saual tastady qoǧamǧa.
Taǧy bır ūiym – Qoǧamdyq pıkırdı zertteu ortalyǧy jasöspırımderdıŋ reproduktivtı densaulyǧy jäne jynystyq ömırı turaly äleumettık zertteu qorytyndylaryn jariialady. Saualnamaǧa qatysqan 15-19 jas aralyǧyndaǧy 4360 qyzdyŋ 16,7 paiyzy jüktı bolǧanyn aitypty. Ortalyqtyŋ mälımetterdı taldau jäne öŋdeu bölımınıŋ jetekşısı Aijan Şäbdenova: «Köpşılıgı jüktılıkten keiın bala tuǧan. 22 respondent tüsık jasatqan, 16 paiyzynyŋ balasy tüsıp qalǧan. Jasöspırım qyzdardyŋ 2 paiyzy üiınde tüsık jasatqany anyqtaldy» degen aqparat taratty.
Ol jastardyŋ üşten bırınıŋ belsendı jynystyq qatynaspen ömır süretının aitady. Mynadai mälımetterdı oqyǧanda tıpten jaǧa ūstaisyŋ: jastar arasyndaǧy jynystyq qatynasqa alǧaş tüsetınderdıŋ ortaşa jasy – 16,5 jas. Zertteu körsetkendei, bozbala men boijetkenderdıŋ 21 (!) paiyzy 18 jasqa deiın jynystyq qatynastyŋ «dämın» tatady. Jynystyq qatynas kezınde ärbır besınşı bozbala müşeqap qoldanbaǧan. Qoş delık.
Sonda mūndai sūryqsyz statistikany körgen ata-ana balasyn mektepke qalai jıberedı? Būǧan aitar bırer uäjımız bar. Bırınşıden, statistikaǧa senımımız azaidy. Onyŋ qalai ädıl, şynaiy jürgızıletının eşkım bılmeidı. Ekınşıden, saualnamaǧa 15-17 jastaǧy bozbala men boijetkenderdı ǧana qatystyru qajet. Sebebı, 18-19 jas – kämelettık jas, iaǧni, tūrmysqa şyǧuǧa rūqsat berıledı. Üşınşıden, beiresmi zertteulerdı bız resmi qūjattarmen salystyra bermeimız. Mysaly, Ūlttyq ekonomika ministrlıgı şyǧarǧan «Qazaqstannyŋ erlerı men äielderı» atty baiandamada 2017 jyly elımızde 15 jasqa deiıngı – 16, 15-18 jas aralyǧyndaǧy – 1418 jasöspırım tüsık jasatqany jazylǧan. Būl – resmi medisinalyq mekemeler bergen mälımet. Bıraq, joǧary synyp oquşylarynyŋ bärı «tösekqūmar», «moraldan jūrdai» dep küstanalap otyrǧan joq. Jalǧan statistikanyŋ özı jasöspırımderdı būzyluǧa ündeidı. «Mektep oquşylary būzylǧan» dep kün saiyn qaqsai bersek, arsyzdyqqa özımız itermeleimeimız be? Ötkende «Elımızde 16 jastan bastap qyzdarǧa ata-anasynyŋ kelısımınsız tüsık jasatuǧa rūqsat bereiık» degen öte tūrpaiy, aqylǧa qonymsyz ūsynys aityldy. Dauasyz derttıŋ emı bıreu ǧana, ol – ūlttyq tärbienı küşeitu.
