Biyl Qazaqstannyŋ jinaqtauşy zeinetaqy jüiesıne 20 jyl toldy. Basqa kez kelgen jüiedegı sekıldı būl jüienıŋ de qalyptasu, damu jäne jaŋǧyru kezeŋderı bar. Säikesınşe är kezeŋnıŋ maqsattary men mındetterı bolady. Al däl qazırgı kezeŋde qol jetkızılgen jetıstıkterdıŋ barlyǧyn saqtap, ony ärı qarai jetıldıru qajet.
Qazaqstan halqynyŋ barlyǧy derlık zeinetaqymen qamsyzdandyru jüiesımen qamtylsa ǧana «ol joǧary därejede tiımdı jūmys ıstep jatyr, körsetıletın qyzmetterdıŋ sapasy joǧary jäne barlyq sanattaǧy tūrǧyndarǧa qoljetımdı» dep aituǧa bolady. Qazaqstannyŋ ärbır azamaty zeinetaqy jinaqtary – zeinet jasynda laiyqty ömır süruge arnalǧan menşıktı kapital ekendıgın tüsınuı qajet.
Al qazaqstandyqtar zeinetaqy jarnalaryn audarudyŋ maŋyzdylyǧy men qajettılıgın tolyq ūǧynuy üşın, eŋ aldymen, zeinetaqy jüiesı qūrylymynyŋ qandai ekendıgın, onyŋ qalai jūmys ısteitındıgın bılulerı kerek. Jüienı tüsınu jäne ol turaly qajettı mälımetterdı alyp tūru jüiege degen senımnıŋ negızı bolyp tabylady. Sondyqtan BJZQ aldynda tūrǧan maŋyzdy mındetterdıŋ bırı – zeinetaqymen qamsyzdandyru salasynda halyqtyŋ qarjylyq sauattylyǧyn arttyru.
BJZQ ärbır azamattyŋ jinaqtauşy zeinetaqy jüiesıne qatysuy kerektıgı turaly halyq arasynda keŋ kölemdı aqparat beru-tüsındıru jūmystaryn jürgızıp keledı. Respublikalyq jäne öŋırlık basylymdarda tūraqty negızde materialdar jariialanyp jatyr. Ol zeinetaqy jüiesınıŋ erekşelıkterın aşuǧa baǧyttalǧan. Öz salymşylaryna körsetetın qyzmetterı men ūsynatyn mümkındıkterı turaly jan-jaqty aqparat beru üşın Qor basşylyǧy ai saiyn baspasöz brifingın ötkızıp tūrady. Al barlyq filialdarda üş ai saiyn Aşyq esık künderı jäne käsıporyndar men ūiymdarda tūraqty türde köşpelı tanystyrylymdyq şaralar ötkızıledı.
BJZQ aǧa buynmen qatar, öskeleŋ ūrpaq – mektep oquşylary jäne studenttermen de jūmys ıstei bastady. Qor basşylyǧy respublikanyŋ aldyŋǧy qatarly joǧary oqu oryndarynyŋ studentterımen kezdesu ötkızdı. Onyŋ barysynda jinaqtauşy zeinetaqy jüiesınıŋ negızgı qaǧidalary jäne alǧaşqy jūmys künınen bastap zeinetaqy jarnalaryn töleu kerektıgı qarapaiym tılmen tüsındırıldı.
BJZQ aldynda tūrǧan taǧy bır maŋyzdy mındet – özın-özı jūmyspen qamtuşylardy jüiege tartu. Özın-özı jūmyspen qamtuşylar degen kımder? Būlar – özgege emes, özıne jūmys ısteitın jeke tūlǧalar. Olardyŋ qatarynda jeke käsıpkerler, jūmys beruşıler, dizainerler, bala baǧuşylar, jürgızuşıler, tūrmystyq tehnikany jöndeitın mamandar, repetitorlar jäne basqa da qyzmet ielerı bar. Būl azamattar resmi türde jūmys ıstemeidı, säikesınşe äleumettık audarymdar men salyqtardy tölemeidı. Sondyqtan olar, ökınışke qarai, äleumettık qamsyzdandyru jäne jinaqtauşy zeinetaqy jüiesınen tys qalyp jatady.
Aǧymdaǧy jyldyŋ aqpan aiynan bastap şotyna bırneşe jyldan berı eşqandai jarna tüspegen salymşylarmen jūmys jürgızılıp jatyr. Qor mamandary mūndai salymşylarǧa telefon arqyly habarlasqanda nemese kezdeskende zeinetaqy jarnalarynyŋ ne üşın tüspei jatqandyǧyn anyqtap, Qazaqstan Respublikasynyŋ zeinetaqy jüiesınde bolyp jatqan özgerıster turaly äŋgımeleidı. Al jūmyssyz qalǧandarǧa jūmyspen qamtu ortalyǧyna jügınuge keŋes beredı. Jūmyssyzdarǧa jūmys tabuǧa, al eŋbek şartynsyz jürgenderge ony zaŋdastyruǧa kömektesu öte maŋyzdy. Halyqty jūmyspen qamtu ortalyǧy tırkeuge alynǧandarǧa jūmyssyzdyq jönınde järdemaqy töleidı, jūmysqa ornalastyrady jäne sūranysqa ie mamandar boiynşa käsıpkerlerdıŋ «Damu» öŋırlık palatasynyŋ filialyna oqytuǧa jıberedı. Būl filialdar «Bastau Biznes» jobasy boiynşa käsıpkerlık negızderın üiretedı. Oqytuǧa qatysuşylar – jūmyssyzdar (halyqty jūmyspen qamtu tırkelgenderıne qaramastan), käsıpkerlık äleuetke ie özın-özı jūmyspen qamtuşylar jäne audan ortalyqtary men auyldyq jerlerde tūratyn azamattar. Odan basqa, ötınış bıldırgenderge qalalar men auyldarda şaǧyn nesieler, al mal şaruaşylyǧy men ösımdık şaruaşylyǧymen ainalysatyndarǧa memlekettık kömekqarjy berıledı.
2018 jyldyŋ aqpan-qaraşa ailary arasynda BJZQ filialdarynyŋ qyzmetkerlerı 496 myŋnan astam adammen bailanys ornatty. Nätijesınde 96 myŋdai adam zeinetaqy jarnalaryn tölei bastady. 9 ai ışınde olardyŋ şotyna barlyǧy şamamen 1,5 milliard teŋge aqşa audaryldy. Jalpy zeinetaqymen qamsyzdandyru äleumettık qamsyzdandyru salasynyŋ bır bölıgı bolyp tabylady.
Jüie ädılettı boluy üşın onymen bükıl halyqty qamtu qajet.
2019 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap özın-özı jūmyspen qamtuşylar üşın bıryŋǧai jiyntyq tölem engızıledı. Sebebı köpşılıgı, ökınışke qarai, zeinetaqy, äleumettık jäne medisinalyq qamsyzdandyru jüiesınen tys qalyp otyr. Sondyqtan QR Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgı bıryŋǧai jiyntyq tölemdı (BJT) engızu turaly bastama köterdı. BJT mölşerı: respublikalyq jäne oblystyq maŋyzǧa ie qalalardyŋ tūrǧyndary üşın – 1 ailyq eseptık körsetkış (AEK), al auyl tūrǧyndary üşın – 0,5 AEK. Jeke tūlǧalar BJT-ny «Azamattarǧa arnalǧan ükımet» memlekettık korporasiiasyna ekınşı deŋgeidegı bankter nemese terminaldar arqyly töleidı. Ärı qarai memlekettık korporasiia tölemdı tört baǧyt boiynşa: jeke tabys salyǧyna, äleumettık audarym retınde memlekettık äleumettık saqtandyru qoryna, mındettı zeinetaqy jarnalary retınde Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qoryna jäne äleumettık audarym retınde Mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru qoryna audarady.
Bıryŋǧai jiyntyq tölemnıŋ qandai paidasy bar? Bıryŋǧai jiyntyq tölem özın-özı jūmyspen qamtuşy jeke tūlǧalar üşın öte tiımdı. Olar BJT-ny töleu arqyly özınıŋ beiresmi qyzmetın tırkep qana qoimaidy, sonymen qatar:
1) jinaqtauşy zeinetaqy jüiesıne qatysady jäne memlekettık bazalyq zeinetaqyny joǧary mölşerde aluǧa ümıt arta alady;
2) mındettı äleumettık medisinalyq saqtandyru jüiesı aiasynda medisinalyq qyzmetterge tolyq kölemde qol jetkızedı, iaǧni körsetıletın medisinalyq qyzmetterdıŋ baǧasy men türı boiynşa şek qoiylmaidy;
3) jūmystan, eŋbekke qabılettılıgınen, asyrauşysynan aiyrylǧan jaǧdaida, sondai-aq, jüktılık, bala tuu jäne bala bır jasqa tolǧanǧa deiın onyŋ kütımıne bailanysty memlekettık äleumettık saqtandyru qorynan äleumettık tölemder alady.
Sonymen qatar BJT töleudıŋ arqasynda özın-özı jūmyspen qamtuşy jeke tūlǧalardyŋ tölem qabıletı arta tüsedı. Būl är türlı memlekettık baǧdarlamalarǧa qatysuǧa mümkındık beredı. Iаǧni, özın-özı jūmyspen qamtuşy azamat bankten nesie aluǧa qol jetkızedı. Halyqty jinaqtauşy zeinetaqy jüiesımen tolyǧymen qamtu – Qor aldynda tūrǧan özektı mäsele. Qoǧamdaǧy tūraqtylyq, halyqtyŋ äleumettık jaǧynan osal toptaryn jūmyspen qamtu jäne barlyq azamattardy äleumettık jaǧynan qamsyzdandyru osy mäselenıŋ qalai şeşıletındıgıne tıkelei bailanysty.
Qazaqstannyŋ jinaqtauşy zeinetaqy jüiesınıŋ odan ärı damu boiynşa äleuetı joǧary. Iаǧni, BJZQ ärbır azamatqa özınıŋ zeinetaqy kapitalyn qalyptastyruǧa kömektesuge är kez daiyn.
