Sifrlandyru – damu tetıgı

Qazırgı taŋda IT salasy dünie jüzınde ülken sūranysqa ie. Ekonomikasy damyǧan, äleuetı joǧary örkeniettı elderdıŋ barlyǧy derlık sandyq jüiege köşıp, önerkäsıbınıŋ damuy men halqynyŋ äl-auqatyn jyldan-jylǧa jaqsartyp keledı. Eldı sifrlandyrudyŋ basty maqsaty – tūrǧyndardyŋ ömır sapasyn jaqsartu, sonymen qatar, ūlttyq ekonomikany sifrlandyru. Sifrly üderıs – ekonomika damuynyŋ körsetkışı. Endeşe osy salaǧa memleketımızdıŋ strategiialyq basymdyq beruı zaŋdy da.

Memleket basşysy qoiǧan mındet

Biylǧy Joldauynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev eldı sifrlandyrudyŋ maŋyzyna erekşe toqtaldy.

– Bızdıŋ maŋyzdy strategiia­lyq mındetımız – Qazaqstandy IT memleketke ainaldyru. Sifrlandyru ısınde naqty jetıstıkterımız de joq emes. Bız elektrondy ükımettı jäne fintehtı damytu indeksı boiyn­şa älem köşbasşylarynyŋ qatarynda tūrmyz. Byltyr­dyŋ özınde IT salasyndaǧy eksportymyz bes ese östı. Jyl soŋyna deiın būl körsetkış 500 million dollarǧa jetuı mümkın. Ärine, mūnymen şektelmeimız. 2026 jylǧa qarai IT qyzmetterınıŋ eksportyn bır milliard dollarǧa jetkızu – Ükımetke jükteletın jaŋa mındet. Şeteldıŋ ırı IT kompaniialarymen bırlesken käsıporyndar aşu būl ıske septıgın tigızerı sözsız. Ükımet osy mäselenı mūqiiat zerdelep, naqty ūsynystar engızuı kerek, – dedı Prezident biylǧy Joldauynda.

Sondyqtan qazır IT mamandyǧy eŋ sūranysqa ie, eŋ tabysty mamandyq sanalady. IT mamandardyŋ azdyǧy tek Qazaqstandy ǧana emes, bırqatar memlekettı alaŋdatyp otyr. Älemdık reiting boiynşa būl eŋ qajet mamandyqtar tızımıne kıredı. Jūmys beruşıler osy käsıp ielerıne degen sūranys pandemiiaǧa deiın de joǧary bolǧan deidı.

IT mamandardy bızge köptep oqytu kerek. Qazır jaŋa tehnologiialar, öndırıs, kölık syndy barlyq salaǧa yqpal etıp jatyr. Bügınde bızde bos oryndar bar. IT-dıŋ özı bırneşe türge bölınedı. Sonyŋ 21 mamandyǧy boiynşa mamandar qazır auadai qajet.

«Äsırese veb-dizainer, qosymşa jasauşy, baǧdarlamalau, marketing, SMM menedjer, injener-baǧdarlamaşy men jüie injenerıne sūranys köp» deidı jūmyspen qamtu ortalyǧynyŋ mamandary.

Qazırgı eŋbek naryǧynda elordamyzda būdan özge telekommunikasiialyq bailanys, densaulyq saqtau, bılım beru salasyna da bılıktı mamandar kerek-aq.

Jasandy intellekt järdemdese me?

Ükımet jasandy intellektını damytu ısıne basa nazar audaruǧa tiıs. Älemde aldaǧy bırneşe jylda osy salaǧa bır trillion dollardan astam inves­tisiia salynady degen boljam bar. Jasandy intellekt ony damyta bılgen elderdıŋ ışkı jalpy önımıne aitarlyqtai üles qosuy mümkın.

Mūny da Memleket basşysy erekşe atap aitty. Onyŋ aituynşa, jasandy intellektınıŋ mümkındıgın tolyq paidalansaq, bılım ekonomikasyna tyŋ serpın beremız. Jetekşı halyqaralyq kompaniialarmen yntymaqtastyq ornatu kerek. Bılıktı mamandar daiarlauymyz qajet. Kemınde üş belgılı joǧary oqu orny jasandy intellekt salasyna qajettı kadr daiarlaumen jäne zertteuler jürgızumen ainalysuy kerek.

Taiau arada jasandy aqyl-oi 300 mln adamdy näpaqasyz qaldyruy mümkın ekenı de aitylyp jür. Sondyqtan da jaŋa daǧdylardy mektepten bastap üiretu qajet

Sifrlandyrudaǧy negızgı maqsattyŋ bırı de bäsekege qabılettılıktı arttyru, oqu-tärbie prosesın jedeldetu jäne jeŋıldetu, balalarǧa, ūstazdarǧa, ata-analarǧa jüktemenı azaitu eken desek, osy oraida bılım beru sapasyn arttyru ekenı tüsınıktı. Bızdıŋ balalarymyz halyqaralyq deŋgeide ärtürlı salada, onyŋ ışınde jasandy intellekt jäne «auqymdy derekter» jasau salasynda bäsekege qabılettı boluy tiıs.

Būl rette Qazaqstan Res­publikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev bylai degen bolatyn.

– Būl salada jahandyq bäseke öte joǧary. Qazaqstan osy ürdısten tys qalmauy kerek. Būl – zaman talaby. Sondyqtan bız qazır ozyq tehnologiiany damytuǧa airyqşa nazar audaryp otyrmyz. Qazırgı mındet – elımızdegı IT mamandardyŋ, sarapşylardyŋ, ǧalymdardyŋ basyn qosyp, olardyŋ küş-­jıgerın tiımdı paidalanu, – dedı Memleket basşysy öz sözınde.

Juyrda Astanada ötken bır halyqaralyq seminar-treningte IT salasynyŋ mamany Meiırjan Äuelhanūly «Jurnalistikadaǧy jasandy intellekt» turaly täjıribesın ortaǧa saldy.

– Jasandy intellektpen jūmys ıstei alatyndar men ıstei almaityndar degen mäsele aldaǧy uaqytta jūmys beru­şılerdıŋ aldynan şyǧuy ǧajap emes. Sebebı zamannyŋ talaby sondai, jasandy intellekt ömırımızge endı, onyŋ igılıgın köruımız kerek, – dedı ol ärıptesterıne trening ötkızgen kezınde.

Jasandy intellektını üirenuge jastar yqylasty. Tıptı ülkender jaǧy da zamannyŋ trendıne ainalǧan tehnologiiany üirenuge kırısıp kettı. Endı tek internetımızdıŋ jedeldıgı dūrystalsa, IT salasyn egjei-tegjeilı meŋgeruge bolady.

Mūnda taǧy bır mäsele bar – jaŋalyqtarmen qosa jasandy intellekt adamzatqa igılık äkele me, älde qūrdymǧa ketıre me degen sūraqtardyŋ tuyn­dauyna da äser ettı. Ūjymdyq qauıpsızdık mäselesı ärdaiym baqylauda boluy kerek ekenın eskerttı, taiau arada jasandy aqyl-oi 300 mln adamdy näpaqasyz qaldyruy mümkın ekenı de aitylyp jür. Sondyqtan da jaŋa daǧdylardy mektepten bastap üiretu qajet. Būl bılım baǧdarlamasyna da özgerıster enedı degen söz.

Jaŋa tehnologiiany jüzege asyru üşın jyldam internet qajet. Osyǧan bailanysty Prezident 5G jelısın uaqytynan būryn ıske qosudy tapsyrdy. Iаǧni 2027 jyly emes, 2025 jyly barlyq oblys ortalyǧy ūialy bailanystyŋ jaŋa buynyna qosyluy qajet.

Ministr Baǧdat Musin būl jūmysqa äigılı İlon Masktyŋ SpaceX kompaniiasy kömektesetının aitty. Jarty jyldyŋ ışınde Qazaqstandaǧy 2 myŋ mektep Starlink jüiesı arqyly jyldam ǧalamtorǧa qosylady dep otyr.

Bolaşaq qadamdary

Qazır äzırlenıp jatqan zaŋ jobasynda da ekonomikamyzdy ǧylym men innovasiiaǧa süiene otyryp damytu logikasynyŋ körınıs tabuy öte maŋyzdy.

Biznes-inkubator, kommer­siialandyru ortalyǧy, tehnopark, qūrastyru biurosy siiaqty innovasiia infraqūrylymdaryn qūruǧa qatysty jeke bastamalarǧa söz jüzınde emes, naqty ıspen qoldau körsetetın pärmendı şaralar kerek. Şeteldıŋ ozyq täjıribesın paidalanǧan jön. Elımızdı innovasiia jolymen damytu üşın Astanada jäne Almatyda qajettı ekojüie qalyptastyruǧa män berılıp otyr. Bıraq mūnymen şekteluge bolmaidy.

Prezident aitqanyndai, aimaqtardaǧy daryndy ärı oiy ūşqyr, iaǧni kreativtı azamattardyŋ äleuetın tolyq aşuyna jaǧdai jasauymyz kerek. Aimaqtaǧy joǧary oqu oryndarynyŋ negızınde bırtūtas innovasiialyq ekojüie qūru qajet. Ony naqty sektormen tyǧyz yntymaqtasa otyryp jüzege asyrǧan jön. Būl jūmys­ty ärbır oblys ortalyǧynda jürgızu kerek. Astana habynyŋ täjıribesın keŋınen paidalanǧan jön.

Osyǧan qosa, el ışındegı öndırıstı jahandyq jaŋǧyrtu jäne sifrlandyru şeŋberınde toǧystyru kerek. Sonda ǧana Qazaqstan ekonomikasy damyǧan älem elderınıŋ köşıne ılesıp, aqparattyq salanyŋ tyŋ jetıstıgın paidalanady.