Kün men tün teŋelip, külli älem jaŋaryp, jer betine şattyq ornaityn mezgil de kelip jetti. Jan-januarlar töldep, eskiniŋ jaŋaryp, jaqsylyqtyŋ, şattyqtyŋ bastau alatyn būl qasietti künin, iaǧni Nauryz merekesin astanalyq Almagül Beisembaeva da jyl saiyn erekşe yqylaspen qarsy alady.
Jan jadyratar kögildir köktemdi özimen erte keletin dästürli merekeni asyǧa kütuiniŋ syry da joq emes. Öitkeni, ol sol bir zamanda äjesiniŋ tyǧylyp namaz oqyǧanyn, eşkimge bildirtpei oraza tūtqanyn közimen körip östi. Qaraǧandy oblysynyŋ Aǧadyr audanynda düniege kelip, sol tūstyŋ talabymen orta mektepti orysşa oqydy. Qaraǧandydaǧy medisinalyq istitutty da sol tilde tämamdady. Jaŋadan aşylǧan köpsalaly auruhanaǧa jūmysqa ornalasqannan keiin ūzaq jyl boiy özge ūlt ökilderimen aralasyp, qyzmettes boldy. Soǧan qaramastan, keibireuler sekildi orystanyp ketpedi.
Äli esinde, «Ūlys küni qazan tolsa, ol jyly aq mol bolady» dep otyratyn äjesi nauryz köje pisiretin. Syily qonaǧynyŋ auzyna bar jyly-jūmsaǧyn tosu – qazaqtyŋ qanyna siŋgen ädeti ǧoi. Sol bala kün-derinde äjesinen körgenderin qaitalap, özinşe dastarhanyn ūlttyq taǧamdarǧa toltyryp, bauyrsaq, qaimaq, süt, sök, süzbe, aqtardy köp qoiyp, olardy jai ydystarǧa emes, aǧaş ydystarǧa salyp, üi ielerin qūrmettei kelgen qadirli qonaqtarǧa tostaǧanmen as ūsynudy, qūdaiy körşilerin şaqyryp, syilyqtar berudi ädetke ainaldyrǧaly qaşan?!
– Nege ekenin bilmeimin, äiteuir äjem qysta tobyq etin ūnnyŋ arasyna tastaityn. Köktem şyǧa sürlengen etti qazanǧa salyp qainatatyn. Men de solai, büginde äjemniŋ resepti boiynşa nauryz köje daiyndaimyn. Onyŋ sorpasyna tary, bidai, arpa, jügeri, sūly sekildi jerde ösken ösimdikterdi ärqaisynan bir şai keseden salamyn. Suyǧan soŋ süt ne airan, qūrt qosamyn. Qūrt qosqannan keiin köjemiz qymyzǧa da ūqsap, qyşqyldau däm beredi. Etti kişkene etip turap, sorpaǧa qosyp jiberuge de bolady. Maiy betinde qalqyp jüretin, al dämi til üiiretin būl köjeni bala-şaǧa süisinip işedi, – dedi Almagül Töleubaiqyzy.
Mamandyǧy boiynşa ol – joǧary bilikti, täjiribeli däriger. Däriger bolǧanda da jai ǧana däriger emes, otaşy (hirurg) däriger. Onyŋ üstine qazaqtyŋ birtuar perzenti, şertpe küidiŋ şeberi, ataqty Janǧali Jüzbaevtyŋ jūbaiy.
Jäkeŋ bolsa Şymkent oblysynyŋ Sozaq audanynda tuyp össe de, ömiriniŋ derlik şaǧy Jezqazǧanda ötken eken. Astanaǧa atbasyn būrǧanyna on jylǧa juyqtapty. Onda da mūnda älem ärtisi, professor Aiman Mūsaqojaevanyŋ şaqyrtuymen elordaǧa kelgen edi. Qazir Astanada ūlttyq öner akademiiasynda dombyra kafedrasynyŋ meŋgeruşisi bolyp qyzmet atqaryp jürgen J.Jüzbaev büginde «Qazaqtyŋ şertpe küileri», «Şertpe küidiŋ tört mektebi» atty zertteu eŋbekteriniŋ, «Ūstazdyŋ pedagogikalyq repertuary» atty arnauly orta bilim beretin oqu oryndaryna arnalǧan ädistemelik nota kitabynyŋ avtory. Sügirmen qatar Qyzdarbek, Sembek, İtaiaq, Begimsal, Däuletbek syndy halyq kompozitorlary küileriniŋ oryndauşysy, Sügirdiŋ, Yqylastyŋ, Jappastyŋ, Tölegenniŋ, Generaldyŋ biraz küilerin qaita jazdyrtqan.
Joldasyna erip, qyzmet babymen Astanaǧa kelgeli beri är Nauryz saiyn Almagül taŋmen talasa tūryp, taŋ namazyn oqidy. Täŋirden elimizdiŋ amandyǧyn, jūrtymyzdyŋ tynyştyǧyn, halqymyzǧa yntymaq, elimizge molşylyq, al är şaŋyraqqa baqyt pen şattyq tileidi. Dästür boiynşa, būl küni adamdardyŋ bir-birine degen renişi keşirilip, är adam Nauryz qarsaŋynda üilerin qalypqa keltirip, meiramǧa orai aǧaş otyrǧyzyp, gül ekse, qyzdar jaǧy bastaryna ükili taqiialaryn kiip, şolpy-monşaq-taryn taǧynyp, jelbireuikti köilegi jarasyp, ärkim öz qadir-qasietine qarai sän-saltanatyn asyrsa, qandai jarasymdy dep oilaidy. Äsirese, ata dästürdi syilauǧa, ülkenderge iltipat körsetip, önegeli ortadan tälim aluǧa üiretken babalar tärbiesine moiynsūnady. Nemerelerimen qonaqqa kelip alyp, taza orysşa da emes, qoiyrtpaqtap söilep otyratyn egde äielderdi körgende köŋili qūlazidy. Aq-kökpen şaşyn boiap alǧandardy mülde suqany süimeidi.
«Bastaryna kişkentai bolsa da kosynka bailai salsa, qandai jarasymdy! Boiaudyŋ ornyna şaşyn hnamen jusa, onyŋ ösuine, qataiuyna da jaqsy. Al, özderi appaq, közderi botadai qazaq qyzdary nege özge ūlt ökilderine ūqsauǧa tyrysady?» Ol osy mäseleler töŋireginde köp oilanady.
Tüptep kelgende, mūnyŋ bärin joiu üşin qaimaǧy būzylmaǧan qazaqy qalpymyzdan tanbauymyz kerektigin janymen tüisinedi. Astanalyq qarapaiym däriger Almagül Beisembaeva, mine, osyndai.
Gülbarşyn ÖKEŞQYZY
