Ömır adamǧa bır-aq ret berıledı. Osy qamşynyŋ sabyndai qysqa ǧana ǧūmyrda adamdar bır-bırımen tatu-tättı yntymaqta tırşılık keşkenge ne jetsın?! Alaida keide pende bolǧan soŋ kelıspeuşılıkter tuyndap, dau-janjal şyǧyp, soŋy sotqa jetıp jatatyn jailar bolady.
Mıne, osyndai kezde ekı jaqty bıtımgerşılıkke şaqyryp, tatulastyruǧa tura kelıp jatady. Būǧan jol aşqan – 2011 jyly qabyldanǧan «Mediasiia turaly» zaŋ. Elımızdıŋ sottarynda 2017 jyldan bastap «Tatulastyruşy sudia» qanatqaqty jobasy da qolǧa alyndy. Būl joba alǧaşqy kezdıŋ özınde-aq qoǧamǧa qajettılıgın däleldedı. Tatulastyruşy sudiaǧa qatysty halyqtyŋ oŋ közqarasynyŋ ornyǧuyna eŋ aldymen taraptardyŋ sudiaǧa degen senımınıŋ artuy aitarlyqtai yqpal ettı. Jaŋa bastama köpşılık tarapynan qoldau tabuy üşın tatulastyruşy sudialyqqa mediasiiada joǧary nätijelerge qol jetkızgen, taraptardy sözıne ūiyta alatyn, ortaq kelısımge keltıruge qabılettı, täjıribelı sudialar ırıkteldı. Tatulastyruşy sudia – taraptar arasyndaǧy daudy (janjaldy) retteitın tūlǧa. Ol sot öndırısıne kelıp tüsken ısterdı, talap qoiu aryzdaryn qabyldai otyryp, daudyŋ qai sotqa vedomstvolyq baǧynyştylyǧyn, talap qoiu aryzynyŋ sottylyǧy jäne talap qoiuşynyŋ daudy sottan tys jäne sotqa deiın retteudı saqtau mäselesın şeşedı. Osylaişa tatulastyruşy sudia talap qoiu aryzyn sotqa kelıp tüsken künnen bastap bes jūmys künı ışınde qabyldaudan bas tartu nemese qaitaru turaly ūiǧarym şyǧarady. Eger talap qoiu aryzyn qabyldauǧa negız bolsa, sudia taraptarǧa bıtımgerlık räsımıne qatysu üşın on jūmys künı ışınde şaqyru jıberedı. Sonymen bırge, tuyndaǧan daular boiynşa taraptarmen aldyn ala äŋgımelesu ötkızedı. Qajet bolǧan jaǧdaida, daudy tatulasu räsımımen aiaqtau üşın taraptarmen jeke-jeke äŋgımelesuge de qūzyry bar. Bıtımgerlık räsımge qatysuǧa kelısken taraptar sotqa balama räsımnıŋ türın derbes taŋdap, ony ötınışınde körsetedı. Ötınışhattan keiın sudia bıtımgerlık räsımın jürgızedı. Mediasiialyq kelısımder jasaǧan kezde, sudia tatulastyruşy taraptarǧa qoiylǧan talaptardyŋ şegınen şyǧu qūqyǧyn, jauapkerdıŋ qarsy şarttar qoiuǧa mümkındıgı baryn tüsındıredı. Eger taraptar tatulasu kelısımıne toqtalsa, ony sotqa bekıtuge ūsynady. Tatulasu kelısımın bekıtu kezınde sudia olardyŋ şarttaryn tekserıp, qarau nätijelerı boiynşa jäne ıs jürgızudı toqtatu ne tatulasu kelısımın bekıtuden bas tartu turaly ūiǧarym şyǧarady. Taraptar sotta mediasiiaǧa toqtalsa, sudia mediatordyŋ järdemdesuımen mediasiia tärtıbımen retteu turaly ötınışhatty mälımdeuge qūqyly. Osy jerde dau-janjaldy sotqa deiın, sotta retteude tatulastyruşy sudiaǧa jükteletın jauapkerşılık te, qyzmet te zor. Būl tatulastyruşy sudialardan şeberlıktı, şeşendıktı talap etedı. Sonymen bırge, sudia ekı taraptyŋ da tılın tauyp, oiyndaǧysyn aitqyzbai tüsınetındei sūŋǧyla ärı psiholog bola bıluı kerek. Bügıngı tatulastyruşy sudialar osy talapqa sai jūmys ısteude.
Qamajai ÖMIROVA,
Astana qalasy qylmystyq ıster jönındegı mamandandyrylǧan audanaralyq sotynyŋ keŋse meŋgeruşısı
