Älemde COVID-19 kün sanap, qaita örşıp keledı. Bügınde 215 elde KVİ jūqtyrǧandar sany 41 594 543 adamǧa jetıp, ösım 1,1 paiyzdy qūrady. Şeteldegı jaǧdaidy baqylap otyrǧan Qazaqstan biyl 6 qazannan bastap memlekettık şekaralarynda sanitarlyq-karantindık baqylau jūmystaryn küşeittı. Işkı daiyndyǧyn da pysyqtap otyr. Soǧan qaramastan osy aptada elımızdıŋ 12 öŋırınde virus jūqtyru ösımı 1,2 esege artty. Sonyŋ ışınde nauqastardyŋ eŋ köbı – Nūr-Sūltanda. Odan keiıngı oryndarda ŞQO, Almaty qalasy, Pavlodar, SQO, Qaraǧandy, Atyrau oblystary tūr. Būl jalpy syrqattanudyŋ 74 paiyzyn qūrady. Jaŋa oqu jyly bastalǧaly 250 baladan auru infeksiiasy anyqtaldy.
Qazaqstanǧa eŋ alǧaş koronavirus şetelden kelgen azamattar arqyly tarady. Sol sebeptı şekaradaǧy sanitarlyq-karantindık baqylau küşeitıldı. Sodan berı avtomobil joldary arqyly memlekettık şekaradan 73 591 şeteldık jäne el azamaty ötken. Solardyŋ ışınen PTR-anyqtamasy joq 5967 azamat ekı kündık karantinge jatqyzyldy, al test tapsyrǧannan keiın olardyŋ 122-nen virus tabylǧan. Halyqaralyq aviareister arqyly elge 34 myŋnan astam adam kelse, sonyŋ 6 myŋǧa juyǧy test anyqtamasy bolmaǧasyn, tekseruge alynyp, sonyŋ barysynda 19 adamǧa dert jūqqany belgılı bolǧan. Osylaişa elımızde auru jūqtyrǧandar sany 109 907 nauqasqa jettı. Onyŋ ışınde 105 385 nauqas jazyldy, 2 662 adam emdelude, 1796 adam dertten köz jūmdy. Şetelge şyǧatyn qazaqstandyqtar arasynda aurudy negızınen Türkiia, BAÄ jäne Egipetke barǧan saparlarynan jūqtyryp keletınder köp.
RESEIDE ŞEKTEU KÜŞEIDI
Epidemiia bastalǧaly Reseide koronavirus infeksiiasyn 1 463 306 adam jūqtyrdy, sonyŋ 25,2 myŋy qaitys boldy, 1,1 mln adam jazyldy. 21 qazanda bır täulıkte elde pandemiia kezındegı adam ölımı boiynşa eŋ ülken körsetkış – 317 adam köz jūmdy. Aurular men ölım sanynyŋ köptıgı jaǧynan el astanasy – Mäskeu bırınşı orynda. Älemde adam ölımı eŋ köp elderdıŋ köş basynda AQŞ, Braziliia, Ündıstan, Meksika, Ūlybritaniia tūr. Būl tızımde Resei – 13-orynda. Būǧan deiın Mäskeu merı Sergei Sobianin qalada jan saqtau bölımıne tüsetın auyr nauqastar ǧana emes, dertten köz jūmǧandar da köbeiıp bara jatqanyn aitqan edı. Söitıp 28 qyrküiekten bastap qosymşa şekteu şaralaryn engızgen. Sol şekteuler aiasynda Mäskeudegı kompaniialar men käsıporyndardy 5-28 qazan aralyǧynda qyzmetkerlerınıŋ 30 paiyzy men 65 jastan asqan jäne sozylmaly aurulary bar jūmyskerlerın qaşyqtan jūmys ıstetuge köşıruın mındettegen. Sonymen qatar 6-11 synyp oquşylaryn da qaşyqtan oqytuǧa köşırgen. Egde jastaǧylarǧa mümkındıgınşe üiden şyqpaulary eskertılgen. Soǧan qosa barlar, tüngı klubtar men bi keşterınde tün jarymynan taŋǧy 6-ǧa deiın jūmys ısteitınder öz jūmystaryna tek QR-kod nemese sms boiynşa ūialy bailanys nömırlerın tırketkende ǧana kele alatyn etken.
Reseide biyl mamyr aiynan bastap qoǧamdyq kölıkter men sauda oryndarynda mındettı maska taǧu rejimı qataŋ saqtalady.
NARAZYLAR QARA KÖRSETTI
Europanyŋ köptegen elındegı dert jūqtyrǧandardyŋ rekordtyq körsetkışterı bilıktı şekteu şaralaryn küşeituge mäjbürleude. Mäselen, Sloveniiada osy aptadan bastap 30 kün boiyna epidemiia rejimı engızılude. İtaliiada bar, restorandar jūmysyna şekteu qoiylyp, qalalar merlerı komendanttyq saǧatty özderı engıze alatyn boldy. Al Şveisariiada osy düisenbıden bastap barlyq jerde 15 adamnan artyq jinaluǧa tyiym salynyp, kafelerge barudyŋ jaŋa erejelerı jasaldy.
Alaida būl şekteulerge narazylar da joq emes. Mysaly, Pragada futbol fanattarynyŋ şeruı polisiiamen qaqtyǧysqa ūlasty. Futbol janküierlerı aiaqdop jarysynyŋ bolmai qalǧanyna narazylyq bıldırdı. Olardy toqtatu üşın polisiia su atqyştar men köz jasauratatyn gaz qoldanuǧa mäjbür bolǧan.
Tura osyndai aksiia Slovakiiada da ötıp, onyŋ soŋy da däl solai aiaqtaldy. Būl elde şeruge qatysuşylar ükımettıŋ tötenşe jaǧdai rejimın engızgenıne qarsy şyqty. Polisiiaǧa şabuyl jasaǧandar 25 jylǧa deiın bas bostandyǧynan airyluy mümkın. Al Abhaziiada koronaviruspen küreske Reseiden 100 orynǧa eseptelgen mobildı äskeri gospital kömekke keldı. Ony Suhumide ornalastyru közdelude.
Ukrainalyqtar bolsa, koronavirusqa qarsy Reseidıŋ vaksinasyn satyp almauǧa naqty jäne soŋǧy şeşımın şyǧardy. Būl turaly Ukrainanyŋ densaulyq saqtau ministrı amerikalyq diplomatiialyq ükımet basşysymen kezdesuınen keiın AQŞ elşılıgınıŋ saitynda jariialandy.
Euroodaqqa müşe elder arasynda KVİ jūqtyrǧan azamattarynyŋ sany millionnan asqan alǧaşqy el – İspaniia. Bilık qazır elde derttıŋ örşuınen tūtastai qalalaryn jabuǧa mäjbür. Sonyŋ ışınde Madrid te bar. Navarra jäne Rioha öŋırlerındegı şekaralar ekı aptaǧa jabyldy. Kataloniiada täulık boiy ısteitın dükender men barlar jūmysy toqtatyldy. Eldıŋ oqşaulandyrylǧan tūrǧyndarynyŋ jalpy sany 5 millionnan asady. Soŋǧy täulıktıŋ özınde elde 17 myŋ adamnan virus anyqtalǧan. Fransiiada da COVID-19 jūqtyruşylar sany million adamǧa taiap qaldy. Därıgerler eldegı auruhanalardaǧy jüktemenıŋ köptıgın aityp dabyl qaǧuda.
Ūlybritaniiada senbıden bastap bır jarym mln adam tūratyn Oŋtüstık Iorkşir graftyǧy karantinge jabylady. Mūnda qonaqqa baruǧa, ǧimarattar ışınde ıs-şaralar ötkızuge tyiym salyndy. Al köşede 6 adamnan artyq jinaluǧa şekteu qoiyldy. Sonymen qatar kafeler men oiyn-sauyq oryndary da jabylmaq. Jaǧdaiy osyndai halge tüsken Eurokeŋes tötenşe sammitın şaqyryp, infeksiiamen küres boiynşa ūjymdyq şaralardy talqylamaq. Sammit kelesı aptada beine konferensiia formatynda ötkızıledı.
QYTAIDA QOBALJU JOQ
Älem täjvirustyŋ ekınşı tolqynynan äbıgerge tüsıp jatqanda, auru oşaǧy bolǧan Qytaida jaibaraqat tırlık ornaǧan. Būl köptıŋ köŋılıne kümän ūialatyp, eldegı jaǧdaidyŋ şynymen jaqsy ekenıne eşkım sene qoimaǧan. Degenmen ony arnaiy zertteuge köşkender qataŋ tärtıp pen ūjymdyq jauapkerşılıgı artqan Qytaidaǧy epidemiologiialyq ahual rasynda tūraqty ekenıne köz jetkızdı. Tıptı būl elde qazır öz ışınde auru müldem taramaityn bolǧan. Kelse tek şetelge baryp kelgenderden bırge ere keluı mümkın. QHR densaulyq saqtau jäne gigiena jönındegı memkomitetınıŋ mälımetınşe, 6 qazanda tek 12 virus jūqtyru jaǧdaiy tırkelse, sonyŋ bärı de şetelden kelgen. Elde köpten berı dertten qaitys bolatyndar tırkelmedı. Qazır Qytaida dertpen auyryp jatqan barlyǧy 200-den astam adam ǧana bar. Şekteulerdıŋ bärı alynyp, el qalypty tırşılıgıne oralǧan. Degenmen metrolar men qoǧamdyq kölıkterde jäne memlekettık mekemelerde maskasyz jüruge bolmaidy, būl tärtıpke bärı baǧynady. Qazır Qytaida jergılıktı CanSino Biologics, Sinovac Biotech i Sinopharm kompaniialarynyŋ dertke qarsy vaksinasyn klinikalyq synaqtan ötkızudıŋ üşınşı kezeŋı bastaldy. Şıldenıŋ aiaǧynan bastap ömırlık maŋyzdy käsıporyndardyŋ 100 myŋdaǧan jūmysşysyna vaksina salyndy. Jalpyǧa ortaq vaksina taiau künderı medisinalyq mekemelerge tüsedı.
VAKSİNA JYRY BITPEDI
Älem halqy bar nazaryn salyp, qauıpsızdıgı men koronavirusty jeŋetınıne ümıttenıp otyrǧan jäne synaqtyŋ bastapqy kezeŋderınen ötıp qoiǧan bırneşe vaksina bar. Solardyŋ bırı ūlybritaniialyq AstraZeneca kompaniiasy men Oksford universitetı öndırgen vaksinadan bır erıktı köz jūmdy degen aqparat tarady. Mūny Braziliianyŋ densaulyq saqtau salasyndaǧy Anvisa ūlttyq qadaǧalau agenttıgı mälımdedı. Braziliialyq 28 jastaǧy därıger şılde aiynda synaqtan ötıp, qyrküiekte auyryp, qazan aiynda qaitys boldy. Ol Rio-de-Janeirodaǧy jeke klinikada koronaviruspen auyratyn nauqastarmen jan saqtau bölımınde jūmys ıstegen. Degenmen Oksford universitetı vaksinanyŋ qauıpsız ekenın aityp otyr. Qazır vaksinalardy synaudyŋ halyqaralyq qauıpsızdıgın baǧalau komitetı oqiǧaǧa qatysty tergeu jürgızıp jatyr. Artynşa braziliialyq BAQ «halyqaralyq zertteuge bailanysy bar derekközderge» sılteme jasap, COVID-19 asqynuynan qaitys bolǧan erıktı plasebo qabyldaǧanyn habarlady. Plasebo degenımız – preparat türınde daiyndalǧan, bıraq emdık qasietterı joq zat. Iаǧni, ol synaq kezınde vaksina emes, plasebo qabyldaǧan. Oksfordta vaksinanyŋ qauıpsız ekenı aitylyp, ony synaqtan ötkızu jalǧasyp jatyr.
Al 23 qyrküiekte koronavirusqa qarsy vaksina synaǧynyŋ üşınşı kezeŋın bastaǧan amerikalyq Johnson & Johnson kompaniiasy taiauda vaksina synaǧy uaqytşa toqtatylǧanyn habarlady. Sebebı erıktılerdıŋ bırınde belgısız auru paida bolǧan. Kompaniia vaksinanyŋ alǧaşqy partiiasy kelesı jyldyŋ basynda bolady dep kütken edı. Qazır därıgerler nauqastyŋ jaǧdaiyn tekserıp jatyr.
Reseidıŋ «Sputnik-V» vaksinasyna qatysty britandyq jäne italiialyq ǧalymdar kümändansa da, Qazaqstan körşı elde jasalǧan sol vaksinany taŋdap otyr. QR Densaulyq saqtau bırınşı vise-ministrı Marat Şoranovtyŋ aituynşa, «SQ-Farmasiia» kompaniiasy jäne Resei Federasiiasynyŋ Tıkelei investisiialar qory arasynda jasalǧan memorandumda klinikalyq zertteulerdıŋ barlyq satysynan ötken jaǧdaida ǧana atalǧan reseilık vaksinany basym türde jetkızu turaly aitylǧan. Iаǧni memorandum – naqty kelısımşart emes. Ol klinikalyq zertteulerdıŋ barlyq satysynan ötken jaǧdaida ǧana, vaksinalardy taldau kezınde atalǧan vaksinaǧa basymdyq bere otyryp, qarastyruǧa kepıldık beredı.
Osylaişa senımdı vaksina şyǧaruda älem elderınen äzırge ümıt azdau. Vaksinany qaşan, qalai jetkıze alatyn memleketter bary turaly naqty mälımet joq. Köbı halyqtyŋ 20 paiyzyn vaksinamen qamtu mümkındıkterı baryn alǧa tartyp, ärı vaksinanyŋ tiımdılıgı rastalmastan aldyn ala aqy sūraidy. Sondyqtan öz vaksinamyzǧa senım artu tiımdırek sekıldı. Bügınde otandyq vaksinany synaqtan ötkızudıŋ bırınşı jäne ekınşı klinikalyq satylary soŋyna taiap keledı. Būl rette elımızdıŋ Bılım jäne ǧylym ministrlıgı men Densaulyq saqtau ministrlıgı bırlese auqymdy jūmystar jürgızude. DSM vaksina mäselesın keŋınen zerttep, älemdegı barlyq klinikalyq zertteulerdı zerdeleitın arnaiy jūmys tobyn qūrǧan. Baqylau nätijesınde äzırge belgılı bolǧany – negızgı ümıtker bolyp tūrǧan vaksinalardy zertteudıŋ üşınşı satysy 2021 jyldyŋ alǧaşqy toqsanynda ǧana aiaqtalady.
