Elordamyzdyŋ qūrylysy men säuletı – öte özektı mäsele. Qalanyŋ qarqyndy damyp kele jatqanyn esepke alsaq, onyŋ maŋyzy odan saiyn artady. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany odan ärı damytu jönınde jiyn ötkızgende soŋǧy jyldardaǧy jetıstıkterımen qatar, qala tırşılıgıne qatysty qordalanyp qalǧan, şūǧyl şeşudı qajet etetın ötkır mäseleler ortaǧa salyndy. Prezident elordada bıryŋǧai qala qūrylysynyŋ saiasaty joq ekenın atap öttı. Köşeler men ǧimarattardy bezendırude garmoniialyq stil joq ekenın aitqan Memleket basşysy qalanyŋ bıryŋǧai dizain-kodyn qūrudy tapsyrdy.
Joba äzırlenıp jatyr
Nūr-Sūltan qalasynyŋ Säulet, qala qūrylysy jäne jer qatynastary basqarmasynyŋ basşysy Nūrlan Uranhaevtyŋ mälımetınşe, bas qalada bırızdılık bolu üşın arnaiy dizain-kod äzırlenıp jatyr. Ony daiyndau üşın astanalyq säuletşıler dünie jüzı boiynşa köptegen qalalardyŋ halyqaralyq täjıribesıne süienedı. Iаǧni qalalyq dizaindy jaiau jürgınşıler men velosipedşıler üşın qaita beiımdeu jäne kedergısız, jaily qalalyq ortany qūru arqyly ömır sapasyn jaqsartuǧa baǧyttalǧan daniialyq säuletşı Iаn Geildıŋ qaǧidattary engızılude eken.
– Nūr-Sūltan qalasy dizain-kodynyŋ jobasy äzırlenu satysynda, ony 2019 jylǧy jeltoqsanda aiaqtau josparlanuda. Jobaǧa elordanyŋ sapaly estetikalyq säulet kelbetın, bıryŋǧai ortany qalyptastyru prinsipterın, talaptaryn, baǧyttaryn jäne täsılderın belgıleu, qalanyŋ körkemdık, bıryŋǧai ärı äsem beinesın jetıldıru jäne damytu jönındegı ūsynystar kıredı. Sonyŋ ışınde köşe-jol jelısın abattandyru, ǧimarattardyŋ koloristikasy men syrtqy türı, qalanyŋ aşyq tüstı ortasyn qalyptastyru, jarnama qūrylymdary men maŋdaişalardy räsımdeu jönındegı ūsynystar, kögaldandyru, jabyndar jäne ūsaq bölşek saudasy obektılerı boiynşa ūsynystar qarastyrylǧan. Dizain-kodtyŋ bekıtıluıne qarai jospardy jüzege asyru tūraqty negızde jürgızıledı, – dedı basqarma basşysy.
– Dizain-kod – qala örkendeuınıŋ negızgı bölşekterınıŋ bırı. Qarapaiym tılmen aitqanda, būl – qalany, qala köşelerın, oramdardy, qoǧamdyq aimaqtardy bezendırudıŋ bıryŋǧai säulettık stilı. Qazır elordamyzdyŋ da özınıŋ belgılı bır stilı bar. Men mūny şyǧys pen batystyŋ üilesımı dep atar edım. Nūr-Sūltan qalasynda batys säulet önerınıŋ soŋǧy ülgılerın taba alamyz. Astanamyzda Norman Foster sekıldı älemge äigılı köptegen säuletşıler jūmys ıstegenı belgılı. Qazırgı uaqytta dizain-kod boiynşa jūmys bastaldy, – dedı Nūr-Sūltan qalasy äkımınıŋ orynbasary Nūrlan Nūrkenov. Onyŋ aituynşa, jaqyn uaqytta, osy jyldyŋ törtınşı toqsanynda, kelesı jyldyŋ bırınşı toqsanynda bıryŋǧai säulet stilınıŋ üşınşı kezeŋın qalyptastyru jūmysy aiaqtalady. Osy uaqytqa deiın qūrylys saluşylar özderınıŋ daiyn eskizdık jobasyn äkeletın. Aldaǧy uaqytta äkımdık olarǧa daiyn dizain-kodtardy ūsynatyn bolady. Sol arqyly bıryŋǧai säulettık stil aiasynda qūrylys saluşy men säuletşı naqty bır audanda qandai stildı ūstanu kerektıgın tüsınedı.
Bas jospar – basty qūjat
Bügınde halyq sanynyŋ ösuıne bailanysty Ükımet tapsyrmasymen qalamyzdyŋ bas josparyna özgerıster engızılgen. Mūnda injenerlık infraqūrylymdy, joldardy damytu közdelgen. Biyl keşendı josparǧa Şet aimaqtardy damytu baǧdarlamasy da qosyldy.
Şet aimaqtarda 21 mlrd teŋgege tiıstı jūmystar jürgızılmek. Sonyŋ ışınde joldardy ortaşa jöndeu 7 mlrd teŋgege jasalmaq. Biyl jetı joba jüzege asyrylyp jatyr. Būl – jalpy ūzyndyǧy 32 şaqyrymdy qūraityn 57 köşe. Oǧan 6 mlrd teŋge bölındı. Osy qarjynyŋ 500 milliony Şet aimaqtardy damytu baǧdarlamasy boiynşa audaryldy. Būl qarjyǧa «Köktal-2» tūrǧyn alabynda jäne N.Tılendiev daŋǧylynan oŋtüstıkke qarai injenerlık jelıler men joldardy salu josparlandy. Sonymen qatar «İnternasionalnyi» jäne «Michurino» tūrǧyn alaptaryna su qūbyryn tartu jūmystary jürgızılıp jatyr. Qūbyrdyŋ jalpy ūzyndyǧy 11 şaqyrymdy qūraidy.
– «İnternasionalnyi», «Köktal-1» tūrǧyn alaptary men ontüstık-şyǧys aimaǧyndaǧy jobalarǧa tüzetu engızılıp jatyr. Saraptamalyq oŋ şeşımdı 2020 jyldyŋ 1 nauryzyna deiın alamyz dep josparlap otyrmyz. Tiıstı jūmystardy Şet aimaqtardy damytu baǧdarlamasy aiasynda kelesı köktemnen bastamaqpyz, – deidı qalalyq Kölık jäne jol-kölık infraqūrylymyn damytu basqarmasynyŋ basşysy Nūrlan Soltambekov sonymen qatar keibır köşelerde kölık aǧynyn azaitu boiynşa mäsele tuyndap jatqanyn jetkızdı.
Tūrǧyndarǧa jaily boluy kerek
Qazır bırınşı kezekte injenerlık infraqūrylymymen, jol infraqūrylymymen, äleumettık nysandarmen qamtamasyz etıluı tiıs 13 myŋ gektar anyqtalǧan. Äkımdık azamattyq qūrylysqa qaraǧanda injenerlık, jol infraqūrylymdary qūrylysyn bastapqy orynǧa qoiyp otyr. Sebebı osy künderı tūrǧyn alaptar qūrylysymen ainalysqan kezde injenerlık infraqūrylym mäselesı jiı aldan şyǧady. Sonymen qatar N.Nūrkenov bes qūrylys aimaǧy turaly aitty. Tarqatyp aitqanda, Myŋjyldyq alleiasy, Tūran daŋǧyly, «Telman» tūrǧyn alaby jäne özge de osy siiaqty audandar yqşamdy qūrylys aimaǧyna kıredı. Keşendı jospar yqşamdy qūrylys aimaǧymen ǧana şektelmeidı. Ol tūtas qalany qamtidy. «Qala tūrǧyny şahardyŋ qai aimaǧynda tūrsa da özın jaily sezınuı kerek. Bas josparda būl üşın poliortalyq degen ūǧym qarastyrylǧan. Iаǧni «Nūrjol» jelekjoly men Nūr-Sūltan qalasynyŋ Ortalyq alaŋynda ǧana emes, bükıl qalada adamdardy tartatyn oryndar bolady. Sol arqyly kez kelgen qala tūrǧyny özın jaily sezınetın bolady. Jūmysymyzdaǧy negızgı maqsat – osy» deidı N.Nūrkenov myrza.
Qala äkımdıgınde ötken qalany damytu keŋesınde Prezident Qasym-Jomart Toqaev otqa tözımsız qasbetter problemasyn da atap ötken bolatyn. Būl – būryn salynǧan, aliukobondpen qaptalǧan ǧimarattar. Problemany üş jyl ışınde şeşuge tapsyrma berıldı. Iаǧni osy merzımde otqa tözımsız qasbetterden qūtylu kerek. N.Nūrkenov «Tiıstı baǧdarlamany äzırlep jatyrmyz. Üş jylda būl mındettı oryndaimyz» dedı.
Jadyra MŪRATBEKOVA
