Qazaqstandaǧy estradanyŋ alǧaşqy şamyn jaqqan «Dosmūqasan» ansamblınıŋ qūrylǧanyna 50 jyl tolady.
BAIаNAUYLDAN TÜLEP ŪŞQAN TOP
Öner atauly adam balasyn tek ızgılıkke tärbieleidı. Menıŋşe, önerdıŋ eŋ qadırlısı, eŋ qasiettısı – muzyka. Muzyka – adam janyn qaiǧy-qasıretten aryltyp, jürekke möp-möldır şuaǧyn taratyp, jan dünienı ädemılıkke, sūlulyqqa, mahabbatqa böleitın siqyrly da qūdırettı küş.
Dosmūqasandyqtar 1967 jyly Almatydaǧy Qazaq politehnikalyq institutynyŋ studentterı bola jürıp, tehnika salasynda oqysa da, önerge endı ene bastaǧan elektrondy aspaptardy igerıp, ansambl qūryp, teŋdesı joq şeberlık deŋgeiıne köterıldı.
Ol uaqytta kommunistık partiia saiasatymen joǧary oqu oryndarynyŋ studentterı qūrylys jasaqtarynyŋ qūramynda jer-jerge baryp, tūrǧyn üilerdı, äleumettık nysandardy salatyn. Pavlodar oblysynyŋ Baianauyl audanynda 1967 jyldyŋ 1 tamyzynda qūrylysşylardyŋ käsıbi merekesıne orai ötken konsertte Iаnoş esımdı ūlty vengr student «azan şaqyryp» ansambldıŋ atyn «Dosmūqasan» dep qoiady. Būl atau ansambl müşelerı esımderınıŋ bastapqy buyndarynan (Dos-Dosym, Mū-Mūrat, Qa-Qamit, San-Sania) qūralǧan.
Baianauyl – qazaqqa qanşama ǧūlamalardy bergen qasiettı jer. Demek, «Dosmūqacan» tarihynyŋ osy öŋırden bastau alǧany tegın bolmasa kerek.
Osy jarty ǧasyrdaǧy ansambldıŋ ömırı men önerı tūtas bır däuır desek te bolady.
QAZAQ RUHYN SERPILTTI
Ansambldıŋ özı tarihi kezeŋde qūryldy. Ötken ǧasyrdyŋ 60-70 jyldary ūlttyq müdde eskerılmei, ūlt mäselesın aşyq aituǧa jol berılmedı. Osy tūsta dosmūqasandyq talanttardyŋ belsendılıgı, önerge degen qūlşynysy, ūltjandylyǧy, qajymas qairaty men jankeştı eŋbegı, el-jūrt sanasynda sılkınıs tudyryp, oiǧa qozǧau salyp, qazaq ruhyn serpılttı. Mūny bügınderı bärı moiyndap otyr. Elektrondy aspaptarmen qazaq änderın ruhtana şyrqap, muzyka tılı arqyly ūlt tabiǧatyn, batyrlyǧyn, eldıgın tanytty. Qazaqtyŋ halyq änderın ırıktep, öŋdep, tūŋǧyş ret jaŋaşa sipatta ūsyndy.
Tıptı, «Dosmūqasannyŋ» ömırge keluı Qazaqstanda ǧana emes, bükıl Ortalyq Aziiada jaŋalyq bolǧanyn aita ketken jön. 1971 jyly Taşkentte tehnikalyq joǧary oqu oryndary arasynda ötken bükılodaqtyq konkursta «Dosmūqasan» ansamblı bırınşı oryndy jeŋıp aldy. Konkurstyŋ bas qazysy, ataqty änşı Batyr Zakirov türkı tektes ūlttar ışındegı «Dosmūqasan» tūŋǧyş ansambl ekenın aityp, bas jüldenı tapsyrdy.
1973 jyly Minskıde keŋes änderın oryndaityn käsıpqoi oryndauşylardyŋ bükılodaqtyq konkursynda «Pesniary» – bırınşı, «Dosmūqasan» ekınşı oryndy ielenıp, Berlinde ötetın älemdık festivalge joldamanyŋ bırın jeŋıp aldy. Qazaq ansamblıne Sovet änderın «Asa üzdık öŋdegenı» üşın atty arnaiy syilyqty qazylar alqasynyŋ töraiymy, ataqty kompozitor Aleksandra Pahmutova tapsyrǧan edı. Al Berlinde « Dosmūqasan» KSRO-nyŋ namysyn qorǧap, altyn medalge ie boldy.
ÄMIRENIŊ JOLYN JALǦADY
Ämıre Qaşaubaev Europaǧa, onyŋ ışınde Fransiiaǧa qazaq änı «Aǧaş aiaqty» paş etse, 1977 jyly «Dosmūqasan» KSRO-daǧy 15 respublika ışınen tūŋǧyş estradalyq ansamblı retınde qazaq äuenın Amerikaǧa aparyp, ony sol jūrtqa tanytyp, jer betınde qazaq degen ūlt bar ekenın jariia ettı.
«Dosmūqasan» täuelsızdıgımızdıŋ jarşysy dese de bolady. Halqymyzdyŋ azattyqqa degen alǧaşqy qūlşynysyn «Dosmūqasan» änderı tūtatty desek te artyq bolmas. Ansambl müşesı, belgılı änşı, marqūm Baqytjan Jūmadılov «Amerikaǧa da, Türkiiaǧa da jol aşqan alǧaşqy «Kolumbtar» – bızbız» degen äzılınıŋ astarynda ülken şyndyq jatyr.
«Dosmūqasan» öz önerın qazaqtyŋ töl önerımen, ūly dalasymen, tabiǧatymen ündestırıp, şerı men mūŋyn, quanyşy men saltanatyn paş etıp, erkındıkke batyl qadam jasady. Zaman yrǧaǧyn ūlttyq mentalitetımen ündestıre bıldı. Osy jarty ǧasyrda «Dosmūqasan» muzyka degen qūdırettı küş arqyly ruh pen namysty, tıl men dıldı oiatty.
Keibır änderde kezdesetın sözbūzarlar men änbūzarlar şalqyp otyrǧan köŋılıŋdı bır sätte byt-şyt qylatyny ökınıştı-aq. Al «Dosmūqasanda» baltalasaŋ da būzylmaityn ana tılındegı aişyqty tırkester, ädemı äuezder näzık lirizmge qarai jeteleidı. Halyq olardy sol üşın qatty qadırleidı.
«Dosmūqasanmen» elu jyl boiy bırge bolyp, bıte qainasyp ketken, qazaq estradasyna jaŋalyqtyŋ lebın äkelgen ansambldıŋ beldı müşesı ärı körkemdık jetekşısı – Mūrat Qūsaiynov. Halyq arasyna onyŋ änderı, «Nauryz» küiı, rok-klassika stilınde jazylǧan «Pır dastan» küiı, qazaq muzyka älemındegı tūŋǧyş kürdelı şyǧarmalar – «Betpaqdala», «Mūhit pen saiahat» rok-kompozisiialary keŋ tarap kettı.
ARYNNYŊ AZAMATTYǦY
Toptyŋ tarauyna jol bermegen osyndai öner ielerı qūrmettıŋ qandaiyna bolsa da laiyq. «Jaqsynyŋ jaqsylyǧyn ait, nūry tasysyn» degendei, 2000 jyldardyŋ ortasynda Pavlodarda S.Toraiǧyrov atyndaǧy memlekettık universitetınıŋ rektory bolǧan qazaqtyŋ bırtuar azamaty Erlan Aryn «Dosmūqasanǧa» universitet qabyrǧasynda muzei aşyp, oqu orny janynan müsındık kompozisiiasyn qondyrdy. Osyndai jandy nege qazaqtyŋ naǧyz patrioty dep aitpasqa?!
Osy tūsta dosmūqasandyqtar «Ruhani äke» sanaǧan Sälıbaev Tūrsyn Omarūlynyŋ esımın aitpasqa bolmas. Būl kısı – Qazaqstannyŋ Halyq ärtısı, ataqty änşı Jamal Omarovanyŋ tuǧan bauyry.
Dosmūqasandyqtarmen tonnyŋ ışkı bauyndai aralasqan, qamqorşysy bolǧan naǧyz ūltjandy, ruhy biık jan bolatyn. Topyraǧy torqa bolǧyr azamat, ätteŋ, ömırden erteleu kettı…
Sözımızdıŋ soŋynda ansambldıŋ 50 jyldyq mereitoiynyŋ qūrmetıne Almatynyŋ Köktöbesındegı «Bitlz» tobynyŋ müsınınıŋ maŋaiyna «Dosmūqasannyŋ» eskertkışın qoiu, öz önerın törtkül älemge paş etken ataqty ansambldıŋ ömırı men önerı, jürıp ötken joly, asu-asu belderı turaly kino tüsırıp, kıtabyn şyǧaru el bolyp ısteitın ısımız boluy tiıs dep aitqym keledı.
Düisenälı MŪSAŪLY
