Kinoteatrdan «Gudbai, moi bai!» degen qazaq kinogerlerınıŋ tuyndysyn körıp qaittyq. Kinoda eptegen ezu tartar tūstary bolmasa, anau aitqan şedevr degenge kelmeidı. Bügıngı körermenderdıŋ psihologiiasyn meŋgerıp alyp, taza solardyŋ sūranysyna sai film jasap şyqqan. Bır sözben aitqanda rejisser körermenderdıŋ jetegınde ketken.
Al körkem tuyndy kıtap bolsa – oqyrmanyn, kino bolsa – körermenın soŋynan tartuy tiıs edı. Ekınşı, kädımgı şala qazaqtarǧa arnalǧan. Bır sözı qazaqşa, ekı-üş söilemı orysşa. «Balam», «ainalaiyn» degen siiaqty sözderdı qazaqşa aityp qoiady. Dübäralarǧa laiyq düregei film. Atynyŋ özı üş ūlttyŋ sözınen tūrady: «gudbai» – aǧylşyn, «moi» – orys, «bai» – qazaqşa. Tıptı, keide, köşenıŋ tılıne tüsıp ketetın tūstary bar. Küieuınen ajyrasyp jatqan äielder, äielınen aiyrylyp jatqan erler… Eptegen oi aitpaqşy bolady, onysy – būlyŋǧyr. Soŋy «Kod da Vinchidıŋ» körınısın saiqymazaq türde qaitalaǧan – plagiat.
Bızdıŋ kinogerler tym qūrymaǧanda özbek pen qyrǧyzdar siiaqty deŋgeide qaşan körkem film tüsıredı eken degen oida qaittyq. Toq eterı, arnaiy effektılerı, tehnika men tehnologiialary damyǧanymen, tolyqqandy körermendı tūşyndyratyn örelerı damymaǧan.
Osyndai öner tuyndylarynyŋ saldarynan körermen talǧamy da qūnsyzdana beretınıne qarnyn aşady. Ūlttyq naqyştan alşaq körınıster özı dübära bolǧan qalalyq jastardyŋ «e-e, bızdıkı dūrys eken ǧoi» degen oiyn bekıtıp, odan saiyn etnostyq mädeniet pen ölşemnen jūrdai ete beredı. Bız tektılık kodyn saqtaǧan bırtūtas ūlt qalyptastyru jolyndamyz. Būl tūrǧyda ssenarist, rejisserler oilanbaityn bolsa kerek. Osy tuyndydan aŋǧarylyp tūrǧanyndai, olardyŋ oilaityny – kassadan neǧūrlym mol aqşa jinaityn kommersiialyq müdde. Sondyqtan arzan ömırge atüstı qaraityn tipterdı körermen nazaryna ūsynady.
Baiqasaq, osyndai filmder köbeiıp barady… Nege?
Ädılbek YBYRAIYMŪLY
