Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada qabyrǧaly jazuşy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty Änes Saraidyŋ «Edıl-Jaiyq» atty trilogiia kıtabynyŋ tanystyrylymy boldy.
Būl trilogiia – 1919-1920 jyldardy qamtyǧan qūjattyq-derektılık negızde jazylǧan tuyndy. Ol «Ūlu araly», «Edıl-Jaiyq» jäne «Mūz keşu» atty üş kıtaptan tūrady. Kezınde būl şyǧarma jeke-jeke roman bolyp jaryq körgen. 1992 jyly qalamgerge «Edıl-Jaiyq» romany üşın Memlekettık syilyq berıldı.
Trilogiiadaǧy basty keiıpkerler – ömırde bolǧan adamdar. Sol ötken ǧasyrdyŋ jiyrmasynşy jyldardyŋ basyndaǧy aq qaşyp, qyzyl quǧan kezeŋdegı oqiǧalar şyǧarmada barynşa nanymdy suretteledı. Äsırese, «Ūlu araly» atty romanynda sol qym-quyt hikaialardyŋ bel ortasynda jürgen Ahtan Mūhambediev, Izbasar Janekenov, Qajyǧali Jaqynbaevtardyŋ kürdelı taǧdyry söz bolady. Avtor būl şyǧarmasynda Oral şaiqasy turaly da tarihi derekterdı söiletedı.
Suretker öz sözınde: «Oqyrmandarymnan «osy romandaǧy qaharmandardyŋ taǧdyry nemen aiaqtalady?» degen bıraz hattar keldı. Sodan keiıpkerlerımnıŋ ömırın soŋǧy kezeŋge deiın jetkızudı oilap, üşınşı kıtapty jazdym. Mūnda azamat soǧysy jyldarynda batys ölkesınde bolǧan oqiǧalar baiandalǧan» dedı.
Tanystyrylymda belgılı jazuşy Tölen Äbdık avtordyŋ şyǧarmada tarihi jaǧdailardy būrmalamai, däl suretteitındıgın jetkızdı.
«Şyn mänınde, tarih ideologiia emes. Ötken tarihymyz arqyly jas ūrpaqty otansüigıştıkke tärbieleimız degen tarih emes, būl – ideologiia. Ekeuınıŋ maǧynasy ekı bölek. Tarih degen ömırde ne boldy – sol. Onyŋ ışınde kemşılıgımız de boluy mümkın. Tarihtan sabaq alu arqyly sol kemşılıktı qaitalamau qajet. Mıne, osy tūjyrym Änekeŋnıŋ romanynda bar» dedı T.Äbdık. Al Parlament Mäjılısınıŋ deputaty, qalamger Sauytbek Abdrahmanov ötken ǧasyrdyŋ 20-şy jyldaryndaǧy qazaqtyŋ basynan ötken auyr künderdıŋ bärı – Änes Saraidyŋ osy trilogiiasynda baiandalǧanyn atap öttı.
Bärınıŋ tarihi negızı bar. Rejisser Mäjit Begalinnıŋ «Otqa oranǧan Oral» körkem filmındegı oqiǧalardy osy kıtaptan oqisyz. Bas keiıpker Ahtan Mūhamediiarovtyŋ qily taǧdyry da oilandyrady. Eŋ bastysy, keŋes däuırınde jazylǧan būl romandy – sol zamannyŋ qarama-qaişylyǧyn batyl körsetıp, uaqyt synynan ötken tuyndy dep aituǧa bolady» dedı ol. Professer Serık Negimov ataqty Ormanbet bidıŋ: «Edıl – üidıŋ esıgı, Jaiyq – üidıŋ japsary, Türkıstan – törımız» degen naqylynan söz tartyp, jazuşynyŋ Edıl men Jaiyq boiyn mekendegen qazaqtardyŋ tarihyn şynaiy tolǧaǧan tuyndy ekendıgın baiandady.
Sondai-aq keş barysynda Qazaqstan Jazuşylar Odaǧynyŋ töraǧasy, aqyn Ūlyqbek Esdäulet, Sūltan Orazalin, Ǧadılbek Şalahmetov, Ǧarifolla Esım, Aldan Smaiyl, Quanyş Jienbai jäne taǧy basqa azamattar söz alyp, qazaq ädebietınıŋ asyl qazynasyna ainalǧan sübelı şyǧarma jaiynda parasatty oilaryn aitty.
