Keşe QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda elımızdıŋ bas basylymy – «Egemen Qazaqstan» gazetı jobalarynyŋ tanystyrylymy öttı. Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ memleketımızdı üşınşı jaŋǧyruǧa bastaǧan Joldauynda aitylatyn tapsyrmasyna säikes, Sifrlyq industriiany damytuǧa baǧyttalǧan üş jobada zaman köşıne laiyq jaŋaşyldyqtar qamtylǧan.
Bır ǧasyrǧa juyqtap qalǧan tarihynda basylym bırneşe ataumen şyǧyp tūrdy. 1919 jyldyŋ 17 jeltoqsanynda «Ūşqyn» atymen şyqqan gazet keiınnen «Eŋbek tuy», «Eŋbekşıl qazaq», «Eŋbekşı qazaq», «Sosialdy Qazaqstan», «Sosialistık Qazaqstan», «Egemendı Qazaqstan» bolyp atalyp, 1993 jyldan bastap «Egemen Qazaqstan» atymen jaryq körıp keledı. Alǧaşqy joba – gazettıŋ arhivtegı barlyq nömırın tügendep, tügeldei sifrlyq nūsqaǧa köşıruge, iaǧni sifrly mūraǧatty jasauǧa baǧyttalǧan.
«Egemennıŋ» bai fotomūraǧatynda el tarihynan, täuelsızdıktıŋ syndarly sätterı men jarqyn jetıstıkterınen syr şertetın fotosuretter, Elbasy men körnektı tūlǧalardyŋ, Qazaqstan qalalary men körıktı mekenderınıŋ sirek kezdesetın körınısterı jinaqtalǧan. «Sifrly Qazaqstan: Mäŋgılık el mūralary» atalatyn ekınşı joba arqyly qūndy fotosuretterdı ǧalamtor keŋıstıgıne şyǧaru josparlanǧan.
Al üşınşı joba zaman talabyna sai soŋǧy multimediialyq mümkındıkterdı eskere otyryp äzırlengen gazettıŋ jaŋarǧan portaly bolyp otyr.
«El gazetınen bızdıŋ 100 jyldyq tarihymyzdy aiqyn köruge bolady. Zūlmat jyldardyŋ elesı, şejırelı kezeŋnıŋ barlyq körınısı gazet betıne hattalǧan. Aşarşylyq, repressiia, Ekınşı düniejüzılık soǧys, tyŋ igeru siiaqty halqymyzdyŋ basynan ötken auyrtpalyqtar basylymda sairap tūr. Osynyŋ bärı sifrlyq nūsqada körınıs tabady. Gazet nömırlerın tolyqtai sifrly formatqa köşıru kelesı jyly aiaqtalady. PDF nūsqasynyŋ aiy men künın teretın bolsaŋyzdar, sol kezeŋnıŋ jaŋalyqtaryn oqi alasyzdar. Mysal retınde jaqynda 90 jastyŋ törıne şyǧatyn ädebietımızdıŋ abyzy Serık Qirabaevtyŋ «Jas aqynnyŋ tūŋǧyş jinaǧy» atty alǧaşqy maqalasy «Sosialistık Qazaqstan» gazetınıŋ betıne basylǧan» dedı «Egemen Qazaqstan» RG» AQ basqarma töraǧasy Darhan Qydyrälı.
Memleket jäne qoǧam qairatkerı Myrzatai Joldasbekov 1962 jyly gazetke tūŋǧyş maqalasy basylǧannan berı basylymmen bailanysyn jalǧastyryp keledı. «Ol kezde Jeken Jūmahanov deitın aǧamyz gazettıŋ «Ädebiet jäne iskusstvo» bölımın basqaratyn. Men Başqūrtstannyŋ astanasy Ufaǧa baryp, «Qozy körpeş-Baian sūlu» jyryna arnalǧan odaqtyq mäjılıste baiandama jasadym. Menıŋ baiandamama riza bolǧan başqūrt ädebietınıŋ klassigı Säifi Qūdaş maŋdaiymnan iıskep, qasyna otyrǧyzdy. Sol kısı maǧan «Jastyq şaqtyŋ ızderımen» atty qazaq turaly mälımetı köp şaǧyn kıtap syilady. Sonda 1913 jyly qazaqtyŋ sany 7 million bolǧan degen derektı keltıredı. Sony jastyqtyŋ buymen maqalaǧa qosqanmyn. Jeken aǧamyz «Myrzatai, myna sifrdy baiqauymyz kerek» dep syzyp tastady» dedı Myrzatai Joldasbekov.
Qoǧam jäne memleket qairatkerı gazetke bırneşe taqyrypty da ūsyndy. «Astana» velokluby – eldıŋ namysyna ainaldy. Osy klub turaly jaqsylap tūryp jazu kerek» dedı ol. Aitqandai, biyl M.Joldasbekov seksennıŋ seŋgırıne şyǧady. Osyǧan orai «Egemen Qazaqstanda» onyŋ kündelıkterı jariialana bastaidy.
«Egemen» tarihy – el tarihy» degen qoǧam jäne memleket qairatkerı Sūltan Orazaly gazettıŋ sifrlyq formatqa köşırıluı el tarihyn zertteuşılerge taptyrmas olja bolatynyn aityp, sözın naqty mysalmen ädıptedı. Kezınde gazette jūmys ıstegen jazuşy Ǧabdol Slanovtyŋ ömırın zerttegende 1928-1965 jyldary aralyǧynda şyqqan tıgındılerın qarap şyǧu üşın A.Puşkin atyndaǧy kıtaphanada otyruǧa tura kelgenın jetkızdı.
Gazettıŋ ǧasyrlyq mereitoiyna orai onyŋ tarihynan syr şertetın 10 tomdyq eŋbek jaryq körmek. Mūnymen qazır belgılı ǧalym Namazaly Omaşev ainalysyp jatyr. Biyl töte jazumen jäne latyn älıpbiımen şyqqan nömırlerın jinaqtap, tört tomyn şyǧaru josparlanǧanyn, al jūmys 2019 jyly aiaqtalatynyn aitqan ǧalym būl ıstıŋ özektılıgıne toqtaldy.
Gazettıŋ jaŋarǧan portalyna kelsek, ūlystyŋ ūly künı – äz-Nauryz merekesınde ıske qosylatyn portal beine jäne audiojazbalarmen tolyǧady. Sondai-aq, ondaǧy materialdar aǧylşyn jäne orys tılderınde berıletın bolady.
Qazır Qytaidaǧy qandastarymyz arasynda töte jazuǧa audarylǧan maqalalarǧa ülken sūranys tuyp otyrǧanyn aitqan Darhan Qydyrälı bolaşaqta şeteldegı basylymdarmen ärıptestık ornatu josparlanyp otyrǧanyn, ol jaqtarda menşıktı tılşılerdı ūstau da qarastyrylyp jatqanyn jetkızdı.
Amanǧali QALJANOV
