EKSPO körmesınıŋ tarihy tereŋge tartady. Al sol tarihqa kuäger qart äjenıŋ bırı jäne bıregeiı – Japoniiadan kelgen Tomiio Iаmada. Ol 1970 jyly Osakada ötken körmege qatysyp, bügınde «EKSPO-2017» körmesınıŋ elşısı atandy. Seksennıŋ seŋgırıne şyqsa da, sergek. Qimyldary şiraq. Aŋyz adammen kezdesuge barǧanda, qalaşyqta balaşa quanyp, büldırşındermen tyǧylmaq oinap jürgenın kördık. Osydan qart äjenıŋ mereilı jasqa kelıp, jastyǧy men sūlulyǧynyŋ syry nede ekenın ūǧynarsyz. Al bız EKSPO-äjemen pavilondardy aralai otyryp, äŋgımemızdı bastap kettık.
– EKSPO körmesıne qalai elşı atandyŋyz, aldymen osy jönınde baiandap berıŋızşı.
– Men osymen EKSPO körmesıne segızınşı märte qatysyp otyrmyn. 2005 jyly Şanhaidaǧy körmege Qytai tarapynan tegın biletter berıldı. Sol kezden bastap jūrt menı «EKSPO-äje» dep atai bastady. Al Qazaqstan jaily Milanda ötkızılgen körmede bıldım. Menıŋşe, körmedegı eŋ ädemı qazaq pavilony boldy. Qazaqtardyŋ qūmmen suret salyp, özınıŋ tarihy men mädenietımen tanystyrǧany ūnady. Pavilonda qazaq qyzdarynyŋ myŋ būralyp bilegenın körıp täntı boldym. Memleketke qyzyǧuşylyǧym oianyp, būl elge saparmen kelemın dep uäde berdım.
– EKSPO körmelerındegı nebır qyzyqtardy körıp, köŋılıŋızge toqyp jürsız. Osymen segızınşı märte qatysyp otyrǧan körmenı esepke alsaq, erekşe äser etkenı qaisy?
– Är elde ötkızıletın EKSPO körmesınıŋ taqyryby qaşan da bır-bırımen ündes. Mäselen, Osakadaǧy «Adamzattyŋ jasampazdyǧy men üilesımı üşın» taqyrybyn Şanhaidaǧy «Jaqsy qala – jaqsy ömır» atty körme jalǧady. Milandaǧy körme de erekşe äser ettı. Qoiyn albomǧa är elde tüsken suretterdı jinaqtap, estelıkterımdı kündelıkke jazyp qoiamyn. Jalpy, men qatysqan körmelerdıŋ ışınde Qazaqstandaǧy körme – eŋ tartymdy körme dep senımmen aitamyn.
– Al «EKSPO-2017» körmesınde eŋ ūnaǧan pavilon?
– Qazaqstandaǧy körmede qyzyqty pavilon dep «Nūr Älemdı» aitar edım. Būny tabanym qazaq jerıne tiıp tūrǧannan emes, körgen-bılgenıme süiene otyryp aityp tūrmyn. Memleketterıŋızde Mendeleevtıŋ barlyq kestesı bola tūra, balamaly quat közderın qaidan aluǧa bolady dep aldyn ala eskeruı, bolaşaq ūrpaqty oilap jatqany quantady.
– Qazaq elıne kelıp, ekı el arasyndaǧy tuysqandyq bailanysty baiqamadyŋyz ba?
– Ärine, qazaqtar men japondyqtardyŋ türlerı bırdei ekendıgı baiqalady. Ekı halyqqa tän bır qasiet: meiırımdılık. Aialdamada kütıp tūrǧan kezde, bır kısı kelıp: «Qazaq elıne qoş keldıŋız!» dep qonaqjailyq tanytty. Müldem tanymaityn adam yqylasyn bıldırıp jatqanda, ışıŋ jylidy. Bır qyzyǧy, bız ünemı qozǧalysta bolyp, asyǧyp jürsek, mūnda qazaqtarǧa ǧana tän baiyptylyqty aŋǧardym.
– Sızge qarap, adam süisınedı. Sarqylmaityn energiia ıspettısız. Küş-quatty qaidan alasyz?
– Şynymdy aitsam, būryndary köp auyratynmyn. Keiın jer şaryn aralap, EKSPO ūsynǧan taqyryptardyŋ maŋyzdylyǧyna män bere bastadym. Özıme türtıp alatyndai, ruh beretındei närselermen tanystym. Özge eldıŋ mädenietımen tanysyp, türlı qyzyqtarǧa tap bolsaŋyz, jas bolmaǧanda qaitesız?
Sūhbattasqan:
Güldana TALǦATQYZY
