Qazaq elı Täuelsızdıgın jariialaǧannan bergı uaqyttyŋ ışınde talai qiyn belesterdı artqa tastap, damudyŋ daŋǧyl jolyna tüstı. El bolyp eŋse tüzegen de bır abyroi eken, elordamyzda qanşama ret älemdık deŋgeidegı şaralar öttı. Älemnıŋ müiızı qaraǧaidai aituly tūlǧalary arnaiy at basyn būryp, märtebelı meimanymyz boldy. Tūǧyrly täuelsızdıgımızdıŋ arqasynda älem elderı Qazaqstan degen keŋ-baitaq otanymyzdy tani bastady. Kün sanap asqaqtaǧan abyroi-bedelımız aqyry bızge «Expo-2017» siiaqty halyqaralyq bıregei körme ötkızuge qolymyzdy jetkızdı. Bıle bılgenge būl da ülken baqyt!
Būǧan deiın mūndai körme Aziianyŋ soltüstık şyǧysynda, Europa men Soltüstık Amerikada ötkızılıp kelgen eken. Körmenı ötkızu märtebesıne äleuetı zor, köşbasşy därejesıne köterılgen şaharlar ie boldy. Osydan-aq körmenıŋ märtebesın sezınu qiynǧa tüspeitın siiaqty.
«EXPO körmesın ötkızu arqyly Qazaqstan «jasyl ekonomikany» damytuǧa tıkelei septıgın tigızetın jaŋa tehnologiia men innovasiia-ny igeredı» degen edı Elbasy Astana qalasynda «EXPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǧan körmesın ūiymdastyru jäne ötkızu mäselelerı jönındegı Memlekettık komissiianyŋ otyrysynda söilegen sözınde. İä, elımız būl körmege «Bolaşaqtyŋ energiiasy» taqyrybyn ūsynuynyŋ özındık syry bar. Öitkenı, qazırgı älem damudyŋ jaŋa, ekologiialyq tūrǧydan qauıpsız joldaryn qajetsınedı. Qazaqstan osy körmenı ötkızu arqyly älemnıŋ qajettılıgın öteudı basty orynǧa qoiyp otyr. Mıne, sondyqtan da Qazaqstan «jasyl ekonomikaǧa» bet būrdy. Ekınşıden, elımızdıŋ geografiialyq ornalasu jaǧdaiy, jel jäne kün energiiasyn paidalanu mümkındıgı, sondai-aq, mūnai jäne gaz resurstarynyŋ energetikalyq äleuetı de älemnıŋ balamaly quat közderıne degen sūranysyn öteuge tolyqtai jol aşyp tūrǧandai. Qazır qūrylysy qarqyndy jürıp jatqan «EXPO-2017» körme qalaşyǧy tolyqtai balamaly energiia közderı arqyly jūmys ısteuge yŋǧaily jaǧdaida salynyp jatyr. Mūnyŋ bärın körıp-bılıp otyrǧan sarapşy mamandar elımızdıŋ mümkındıkterı men artyqşylyqtaryna joǧary baǧasyn berdı. Körmenı laiyqty därejede ötkızetınımızge senımderı zor. Sol sebeptı köptegen elder Qazaq elınıŋ balamaly energiia taqyrybyna degen qyzyǧuşylyǧyn qyzu qoldaidy. Būǧan qosa, elımızdegı saiasi tūraqtylyq, erkındık siiaqty basty qūndylyqtarymyzǧa da älem elderı airyqşa män beredı, joǧary baǧalaidy. «Älemnıŋ bıregei körmesı Qazaqstanda ötuı tiıs» dep kezınde öz dauystaryn bızdıŋ elımızge beruı de sondyqtan bolsa kerek.
Joǧaryda aityp ötkenımızdei, düniejüzılık maŋyzy zor körme būǧan deiın Şyǧystyŋ jäne Batystyŋ joǧary deŋgeide damyǧan qalalarynda ötıp kelgen edı. Endı Şyǧys pen Batystyŋ arasyndaǧy altyn köpır ıspettes jaŋa da, äsem qala, bolaşaqtyŋ qalasy – Astanada ötkelı tūr. Būiyrsa, Şyǧys pen Batystyŋ üzdık älemdık ürdısterı, joǧary deŋgeide damyǧan tehnologiiasy, innovasiialyq jetıstıkterı Astana törınde toǧysady.
Elımız älem jūrtşylyǧynyŋ nazaryn «Bolaşaqtyŋ energiiasyna» būdan būryn da audaryp kelgen. Mäselen, 2012 jyldyŋ mausymynda Astanada ötken «Bolaşaq energiiasy» halyqaralyq simpoziumy bükıl älemnıŋ nazaryna qaita jaŋartylatyn energiia közderın küşeitu mäselelerın ūsynǧan edı. Būl taqyryp aituly körmede jaŋa, tolyqqan qyrynan körınıs tabady. Künnen künge damyp jatqan zamanaui tehnologiialardy tiımdı paidalanudy odan ärı jetıldıru arqyly bızdıŋ dästürlı energiia közderıne täueldılıgımızdı aitarlyqtai tömendetu mümkındıkterı paş etıledı. Osylaişa bız qorşaǧan ortany ziiandy qaldyqtardan qorǧap qana qoimai, köptegen jūmys ornyn qūryp, satyp alu qabılettılıgın arttyra alatynymyz däleldenedı. Būl aituǧa oŋai bolǧanymen, jüzege asyru üşın ülken küş, myqty innovasiialyq bılım qajet. Bır aita keterlıgı, elımızdıŋ ondai mümkındıgı joǧary. Bızdıŋ täuelsız jas memleketımız üşın «EXPO-2017» körmesınıŋ eŋ basty maŋyzy da osynda.
Astana – armandar oryndalatyn qala ǧoi, jasyl jelegı mol jas şahardyŋ jany da jaŋalyqqa qūmar. Sondyqtan EXPO-2017-nıŋ ükılı ümıtın Euraziia törınen aqtauǧa, taŋdap alǧan taqyrybyn, iaǧni, özınıŋ arman-tılegın oryndauǧa Astana jastyq jıgerımen, jalyndy quatymen ūmtylady. «EXPO-2017» körmesı – tek Astana üşın ǧana emes, bükıl elımız üşın ekonomikalyq damudyŋ jaŋa qadamy bolady» degen Elbasymyzdyŋ sözı sanamyzda senımnıŋ şoǧyn mazdatyp, keleşekke baǧyt alǧan ükılı ümıtımızdı eselei tüsetındei. İä, eŋ bırınşı, būl körme bızge taza energiia türlerınıŋ äzırlemelerı men engızıluı salasynda innovasiialyq serpılıs äkeluge mümkındık beredı. Elbasymyz osy mındet üdesınen şyǧu üşın barlyq öŋırlerdı, ūlttyq holdingterdı, zertteu instituttary men otandyq, şeteldık äleuettı investorlardy qamtityndai bolaşaq energiiasyn damytudyŋ 2013-2017 jyldarǧa arnalǧan keşendı josparyn jasaudy tapsyrǧan bolatyn. Qazır būl baǧyttaǧy jūmystar qarqyndy jürude. Bolaşaq energiiasyn damytudyŋ naqty tetıkterı qolǧa alynyp, jüielı jūmystar bırınen soŋ bırı jalǧasyn tauyp keledı.
Qarap otyrsaq, osy EKSPO-nyŋ bastaluyna da jyldan säl asatyn uaqyt qaldy. Bızge berılgen mälımetke qaraǧanda, qazırgı uaqytta Esıl audanyndaǧy Qabanbai batyr, Husein ben Talal, Orynbor jäne Rysqūlov köşelerı arasynda 173,4 gektar jalpy alaŋǧa körmelık pavilonnyŋ qūrylysy qarqyndy jürgızılude. Al onyŋ ainalasynda sauda-oiyn-sauyq ortalyqtary, tūrǧyn üi keşenderı, äleumettık-mädeni nysandaǧy obektılerı, bılım jäne de densaulyq saqtau oryndary, tamaşa saiabaqtary, ädemı gülzarlary bar tym erekşe EXPO qalaşyqtyŋ qūrylysy boi köterıp keledı. Körmenıŋ köz tartatyn özınıŋ airyqşa simvoly – 120 metr diametrlık şar pışındı ǧimaratynyŋ da negızı qalanǧan. Mūnda Qazaqstannyŋ ortalyq pavilony ornalasady eken. Ony halyqaralyq jäne korporativtık pavilondar ainala qorşap tūrady.
Bolaşaq körme alaŋynda qyzu jūmys jasap jatqan kompaniialardyŋ bırı – «BI Group» holdingı. Kompaniia körme aumaǧyndaǧy tūrǧyn üilerdı «jasyl» tehnologiia-syn jan-jaqty qoldanyp, tūrǧyzyp jatyr. Jüzdegen myŋ päterlık tūrǧyn üiler paidalanuǧa berılgende tūraqty damudyŋ keremet ülgısı körınıs bermek. Ärı tūrǧyn üiler sapasy halyqaralyq ülgıge tolyq säikes bolady.
– «EXPO-2017» halyqaralyq körmesınıŋ naqty aimaǧyndaǧy bızdıŋ kompaniia tek qana körmelık pavilondardy emes, sonymen qatar tūrǧyn üi ǧimarattaryn da salyp jatyr. Bügıngı taŋda onyŋ sanyn köbeituge bailanysty kelıssözder jürgızılude, qosymşa myŋǧa jaqyn päter salu josparlanyp otyr, – deidı BI Group holdingın damytu boiynşa basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Tasbolat Abdullin.
Onyŋ aituynşa, tūrǧyn üi keşenderı «BreeamLux» ǧimaratynyŋ ekologiialyq tiımdılıgın baǧalau ülgılerıne säikes keluı tiıs. Üilerdıŋ qūrylysyn salǧan kezde ekınşı därejede jasalǧan materialdar paidalanylady. Tūrǧyn üi ǧimarattary öte biık bolmaidy, 6-8 qabatqa deiın salu josparlanǧan. Sonymen qatar, örnekteu materialdary tabiǧi tastardan qūralmaq. Qūrylys kezınde «jasyl tehnologiia» qoldanylatyn barlyq tūrǧyn üiler qoqysty joiu vakuumdyq jüiesımen, sudy qaitalap paidalanuǧa tolyqtai mümkındık beretın jaryq beru qūrylǧylarymen jäne taǧy basqa sony tehnologiialarmen qamtamasyz etıledı eken. Tūrǧyn üi ǧimarattaryn paidalanuǧa beru aldaǧy 2016 jyldyŋ ortasynan-aq jüzege asyryla bastamaq. Al, 2017 jyly päterlerdı tapsyru tolyqtai aiaqtalady. Körme aiaqtalǧannan keiın qonaqtarǧa berılgen tūrǧyn jailardy elımızdıŋ kez kelgen azamaty ielenıp, älemdık ozyq ülgıdegı, joǧary standarttaǧy tūrǧyn üidıŋ qyzyǧyn köre alady.
Ärine, mūndai ǧajaiyp keremetterdıŋ bärı elımızdıŋ Täuelsızdıgı arqasynda oryndalyp jatqan igı ıster. Baiandy eldıŋ baǧy men baqytyna bırge kenelıp, barşamyzǧa beibıt aspan astynda ǧibratty ǧūmyr keşuge jazsyn, aǧaiyn!
Meŋdolla ŞAMŪRATOV
