Qarjaubai SARTQOJAŪLY,
filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor
– Saiyn sahara Saryarqanyŋ tösınen, Esıldıŋ jaǧasynan qazaq ūltynyŋ täuelsızdıgınıŋ nyşany bolǧan äsem astananyŋ boi kötergenıne de 20 jyldan asty. Būl tarih üşın az ǧana uaqyt bolǧanmen, osy jiyrma jylda Arqa tösınen äsem qala saldyq. Endı ǧana täuelsızdık alyp, qat-qabat qiynşylyq jan-jaqtan qysyp tūrǧan kezde astanany köşırıp, qysqa ǧana uaqyt ışınde osyndai äsem qala salu – Qazaq elı üşın ülken jetıstık. Astanany Almatydan Aqmolaǧa köşırude Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev ülken parasattylyq baiqatty. Basynda köp adam qarsy boldy, bıraq būl saiasi tūrǧydan da, ekonomikalyq tūrǧydan da dūrys şeşım ekenın, mıne, uaqyt körsettı. Şynyn aitqanda, Almaty – eŋ äuelı qorǧanysqa qolaisyz, eldıŋ şetı. Ekınşıden, jaŋa qūrylystar salu üşın qyruar qarjy jūmsalady, halyq ta syimai ketetın edı. Türlı jaratylystyq apattardyŋ tuylu qaupı de küştı. Al qazırgı astanamyzdyŋ orny öte yŋǧaily. Jazyq jerden qanşa qala salsaŋ da tarlyq körmeisıŋ. Onyŋ üstıne būl qala – bükıl elımızdıŋ ortasy, qalany qaq jaryp özen aǧyp jatyr, şyǧys pen batysty, oŋtüstık pen soltüstıktı qosatyn qatynas toraby bar. Bylaişa aitqanda, Euraziia qūrlyǧynyŋ qaq ortasynda ornalasqan. Kezınde Qanyş Sätbaev ta Qazaq KSR-nıŋ astanasyn Qazaqstannyŋ geografiialyq ortalyǧy Qaraǧandyǧa ne Selinogradqa köşırudı ūsynypty. Ol kısı de respublikanyŋ astanasy eldıŋ tükpırınde bolmauy kerek degendı aitqan. Kök türık däuırınde Saryarqa alqaby Keŋörıs dep atalypty. Ol kezde būl alqapta köp el bolmaǧan. Endı, mıne, sol Keŋörıstıŋ alqabynda bızdıŋ astanamyz paida boldy.
Men astanaǧa 2001 jyly Moŋǧoliiadan köşıp keldım. Şynymdy aitaiyn, bır eldıŋ astanasyna emes, bır oblystyŋ ortalyǧyna da jetpeitın qalaǧa köşıp kelgendei küi keştım. Sebebı men kelgen kezdegı Selinograd pen bügıngı Nūr-Sūltandy mülde salystyruǧa kelmeidı. Eldıŋ ekonomikalyq quaty da naşar edı. Auyr jaǧdaida jūmys jürıp jatty, bıraq qarqyny baiau edı. Degenmen bırneşe jyldan keiın qala salu jūmysy ǧajap qarqyn aldy da, astana jyldan-jylǧa türlenıp, tolyqsi tüstı. Astananyŋ qūrylysyn saluǧa atsalysqan jūmysşylardyŋ arasynda Şymkent qazaqtary men Moŋǧoliiadan kelgen azamattar köp boldy. Demek, qalany da qazaqtar özı saldy dep aituǧa bolady.
Astananyŋ aua raiy da özgerdı. Ony özgertken basty sebep – elordanyŋ ainalasyndaǧy 100 myŋ gektarǧa juyq jasyl beldeu. Elordanyŋ qysy da būrynǧydai emes, juasydy. «Äkeŋnen mal qalǧanşa, tal qalsyn» deidı atamyz qazaq. Būl da bızdıŋ keler ūrpaqqa jasaǧan ülken syiymyz.
