Ruhaniiat

El qamyn jegen Edıge



Ūlttyq akademiialyq kıtap­hanada ataqty Edıge batyr­dyŋ tuǧanyna 600 jyl toluyna bailanysty sirek kıtaptar körmesı boldy.

Būl kıtap körmesıne 1905 jyly köne slavian qarpınde Sankt-Peterburg baspasynan jaryq körgen Şoqan Uälihanovtyŋ qoljazbasy, arab qarpındegı «Qazaq epos» tuyndysy (Taşkent, 1922), latyn qarpınde basylǧan S.Mūqanovtyŋ «Batyrlar» kıtaby (Almaty, 1939) men V.M.Jirmunskiidıŋ «Tiurkskii geroicheskii epos» jinaǧy (Leningrad, 1947) jäne V.V.Radlovtyŋ «Altyn sandyq» (Almaty, 1993) atty şyǧarmalary qoiyldy.
Şara barysynda alaştanuşy-ǧalym, qalamger Tūrsyn Jūrtbai Edıge turaly jyrdyŋ 40-tan astam türı bar ekendıgın aityp, on­daǧy oqiǧalar naqty şyn­dyq­pen baiandalǧanyn söz ettı. Al L.Gu­milev atyndaǧy Euraziia ūlttyq uni­ver­sitetınıŋ professory Bolat Qorǧanbekov alyp tūlǧa turaly baiandama oqydy.
«Edıge batyr» jyry – epikalyq dästürdıŋ qalyptasuyna äser etken tuyndy. Būl şyǧarma hatqa 1820 jyly tüsırıldı. Aldaǧy jyly jyrdyŋ hatqa tüskenıne 200 jyl tolady. Edıge batyrdyŋ ömırı men erlıkterı turaly jyrlar men aŋyzdar qazaq qana emes, tatar, noǧai, qyrǧyz, qaraqalpaq, başqūrt, qyrym tatarlary, qūmyq, türıkmen jäne t.b. halyqtar arasynda köp kezdesedı. Jyrdyŋ Türkiia, Rumyniia öŋırıne taraǧan nūsqalary da bar» dedı ǧalym.
Aita keteiık, el qamyn jegen er Edıge – Ämır Temır zamanynda ömır sürgen körnektı memleket qairatkerı, ärı ädıl bilıgımen esımı aŋyzǧa ainalǧan. Altyn orda handarynyŋ aqylşysy boldy. Qazır ǧalymdar «Qarǧa tamyrly qazaq» degen ūǧym Edıge batyr zamanynan kele jatqan söz ekendıgın aitady.

 




Taǧyda

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button