Memlekettıŋ mülkı qalai basqarylady? Jekeşelendıru nemese jalǧa beru kezınde tamyr-tanystyqqa jol berıle me? Şeneunıkterden tärkılengen qymbat kölıkter men päterlerdı satudyŋ ädısı qandai? Osy jäne özge de mäseleler töŋıregınde Astana qalasy memlekettık mülık jäne jekeşelendıru departamentı basşysynyŋ orynbasary Erbolat Jaŋbyrbaevpen äŋgımelesken edık.
KÄSIPKERLERGE KÖMEGI KÖP
– Erbolat Seiıtkamalūly, qalalyq departament memlekettıŋ mülkın maqsatqa sai jäne tiımdı paidalanudy qamtamasyz etedı. Osy rette qandai jūmystar atqaryluda?
– Departament memlekettık basqaru organdarymen bırlesıp, zaŋdy tūlǧalarǧa bekıtılıp berılgen memlekettık mülıktı, olarǧa jüktelgen basqaru qyzmetın atqaruǧa arnalǧan aktivterdı paidalanuy turaly monitoring jäne baqylau jürgızıp otyrady. Sonyŋ nätijesınde artyq nemese paidalanylmaityn üi-jai, qūral-jabdyqtar tırkeuge alynady. Olar jeke jäne memlekettık emes zaŋdy tūlǧalarǧa jalǧa berıledı nemese elektrondyq sauda-sattyqqa şyǧarylady.
– Onyŋ tiımdı tūstary qandai?
– Bırınşıden, memlekettık mülıktı sauda-sattyqta satyp alǧan nemese jalǧa alǧan käsıpkerler öz şaruasyn odan ärı döŋgeletuge, käsıpterın damytuǧa, sondai-aq öz ısın jaŋadan bastaǧan käsıpkerlerdıŋ aiaqtan tık tūruyna kömegın tigızedı. Ekınşı jaǧynan, respublikalyq biudjetke tüsetın salyqtyq emes tüsımderdı arttyruǧa mümkındık mol.
– Memlekettıŋ mülkın jalǧa alǧan tūlǧalar ony qandai maqsatqa paidalanuda?
– Ärkım öz käsıbımen ainalysady. Jalǧa aluşylardyŋ bırı ashana, endı bırı şaştaraz, dämhana aşady. Gazet-jurnal jäne kıtap düŋgırşekterın aşumen ainalysatyndar bar. Keibırı temır jol, avia-biletter satudy qolǧa alsa, düken, şeberhana jäne taǧy basqa käsıpterın ūiymdastyratyndar köp. Osy şaralar respublikalyq biudjetke qosymşa salyqtyq emes tölemderdıŋ tüsuın qamtamasyz etıp qana qoimai, sonymen qatar, jalǧa aluşylar ūiymdastyrǧan jūmys oryndarynyŋ arqasynda halyqty jūmyspen qamtuǧa jäne jūmyssyzdyqty azaituǧa äserın tigızude. Mäselen, soŋǧy 15 jyldyŋ ışınde myŋnan astam käsıpkerge memleket balansyndaǧy tūrǧyn-jaiǧa jatpaityn üi-jailar jalǧa berılgen.
– Olai bolsa, jeke öz ısın aşqysy kelgen käsıpker bos jatqan üi-jailardy jalǧa alu mäselesımen departamentke jügınse bola ma?
– Ärine, zaŋnamada körsetılgen tärtıpte bolady. Elordada şaǧyn käsıpkerlıktı damytu üşın osyndai sūraqtarmen habarlasqan azamattarǧa aianbai barlyq kömegımızdı körsetemız. Bızde bärı aşyq jürgızıledı. Joǧaryda atap ötkendei respublikalyq memlekettık zaŋdy tūlǧalarǧa bekıtılıp berılgen memlekettık mülıktıŋ maqsatqa sai paidalanyluyn baqylau kezınde anyqtalǧan artyq jäne paidalanylmaityn jyljymaityn obektıler, qūral-jabdyqtar esepke alynyp, jeke jäne memlekettık emes zaŋdy tūlǧalarǧa jalǧa jäne senımgerlık basqaruǧa berıledı. Aita ketetın jait, qazırgı uaqytta, osy normativtık qūqyqtyq aktıde körsetılgendei balans ūstauşy atalmyş aqparatty beru kezınde boljamdy jalǧa aluşyny körsetpei ūsynady.
Al būryn, osy qaǧidanyŋ aldyndaǧy normativtık qūqyqtyq aktılerde memlekettık mülıktı jalǧa beru kezınde balans ūstauşynyŋ özı taŋdaǧan jalǧa aluşymen departament şart jasasatyn. Sol sebeptı, jalǧa aluşylar balans ūstauşylarǧa täueldı edı. Sonymen bırge, jalǧa beruge ūsynylǧan artyq jäne paidalanylmaityn obektıler turaly aqparat barlyq jeke jäne memlekettık emes zaŋdy tūlǧalarǧa qoljetımdı emes edı. Qazırgı qoldanystaǧy Memlekettık mülıktı mülıktık jaldauǧa beru qaǧidasyna säikes balans ūstauşy ūsynǧan aqparatty www.gosreestr.kz veb-portalyna ılemız. Eger osy jalǧa beru obektısıne bırınşı ötınım tüsken künnen bastap 15 künnıŋ ışınde osy portalǧa basqa ötınım tüspese, onda departament osy ötınım bergen tūlǧamen şart jasasady. Al eger veb-portalǧa osy 15 kün ışınde ekı jäne odan astam ötınım berılgen jaǧdaida tender ötkızıledı. Tender elektrondyq jüie boiynşa www.gosreestr.kz veb-portaly arqyly ötkızıletındıkten adam qatynasy müldem azaiǧan.
460 MİLLİON PAIDA TÜSTI
– Eger qūpiia bolmasa, jyl basynan berı mülıktı jalǧa beru arqyly qala qazynasyna qanşa qarjy qūiyldy?
– Jyl basynan berı respublikalyq memlekettık zaŋdy tūlǧalardyŋ mülıkterın jalǧa beru arqyly respublikalyq biudjetke 460 million teŋge şamasynda salyqtyq emes tüsımder tüstı. Bärımızge mälım, elordada jaŋadan salynyp, paidalanuǧa berılıp jatqan nysanalar sany artyp keledı. Sol sebeptı jyljymaityn mülıkterdı jalǧa beru sany jyl saiyn ūlǧaiuda. Jalǧa berılgen nysandardyŋ jalpy sany 600-ge jettı.
– Memlekettık mülıktı jalǧa nemese senımgerlık basqaruǧa berudıŋ paidasy bar ekenın bılemız. Jalpy, elordamyz Astananyŋ damuyna qandai septıgın tigızude jäne jeke käsıpkerlerge naqty qandai kömek bar?
– Memlekettık mülıktı elektrondyq sauda-sattyqta satu nemese jalǧa beru şaǧyn biznes subektısıne öndırıstık qyzmetın ūiymdastyruǧa jaǧdai tuǧyzady. Sonymen qatar, osy şaralar Astana qalasynda memlekettık mülıktı jalǧa jäne senımgerlık basqaruǧa aluşylar ūiymdastyrǧan jūmys oryndaryn saqtauǧa ärı olardyŋ köbeiuıne jaǧdai tuǧyzatyn bolady. Naqty bır mysal keltıreiın. Astana qalasy, Jetıgen köşesı, 27 meken-jaiynda 1987 jyly tūrǧyzylǧan ǧimarattar boldy. Olar 10 jylǧa juyq paidalanylmai keldı. 2013 jyly 11 aqpanda respublikalyq mülıktı keiınnen satyp alu qūqyǧymen üş jyl merzımge senımgerlık basqaruǧa beru jönınde tender ötkızıldı. Tenderdıŋ basty talaptary: senımgerlık basqarudaǧy nysanǧa kemınde 300,0 mln invistisiia salu, senımgerlık basqaru merzımınıŋ şegınde joǧary tehnologiialy önımderdı qūruǧa baǧyttalǧan öndırıstı ıske qosu jäne jaŋa jūmys oryndaryn qūru edı. Tenderdıŋ qortyndysy boiynşa «HOZU-AVTO» kompaniiasy jeŋımpaz boldy. Atalmyş kompaniia osy investisiialyq jobany ıske asyru barysynda obektıge öndırıstık qūral-jabdyqtar satyp alu, ornatu jäne ǧimarattarǧa kürdelı jūmys jürgızu şyǧynyŋ qosqanda 2 945,0 mln tenge investisiia saldy. Būl degenımız, şart boiynşa körsetılgen somadan 3,4 ese artyq. Sonymen bırge, Jekeşelendıru obektılerın satu qaǧidasyna säikes indeksteu ädısımen eseptegende el biudjetıne 90,2 million teŋge qarjy töledı. Komissiianyŋ oŋ şeşımıne säikes obektı «HOZU-AVTO» kompaniiasyna jeke menşıkke berıldı.
BÄSEKEGE BASTAITYN QADAM
– Jekeşelendıru obektılerın satu elektrondy saudaǧa köştı. Būrynǧy «balǧamen satu» ädısınen artyqşylyǧy nede?
– Jaqsy sūraq. 2013 jyly 31 mamyrda departament bastamasymen www.gosreestr.kz memlekettık mülık tızılımınıŋ veb-portalynda bırınşı ret onlain rejimde respublikalyq menşıktegı obektılerdı satu üşın elektrondyq auksion ötkızıldı. Ärine, elektrondyq aukson men «balǧamen satu» sauda-sattyǧynyŋ aiyrmaşylyǧy jer men köktei. Atap aitqanda, elektrondyq auksionǧa qatysu üşın kez kelgen qaladan qatysuǧa bolady. Jeke jäne zaŋdy tūlǧalarǧa barynşa jaǧdai jasalynyp, nätijesınde auksionǧa qatysuşylar sany artty, şynaiy bäsekelestık paida boldy. Oǧan säikes biudjetke tüsetın qarajat mol bolady. Ekınşıden, sauda-sattyqty jürgızu prosedurasy jaqsardy. Qazırgı kezde qatysuşylardy qabyldau jäne qaǧaz qūjattardy qabyldap tırkeudıŋ qajettılıgı joq. Üşınşıden, sauda-sattyq jürgızetın auksionşynyŋ qajettılıgı kerek bolmai qaldy. Būl degenımız, biudjettık qarajatty ünemdeu jäne auksion jürgızudı ūiymdastyru ısınde jeke adamdyq qatysudy joidy. Törtınşıden, auksion bolatyn künı komissiia müşelerın jinaudyŋ qajetı joq. Kezınde «balǧamen satu» sauda-sattyǧyn jürgızu kezınde auksiondy däl uaqytynda jürgızu qiyndyqtar tuǧyzatyn. Sebebı, vedomstvoaralyq komissiia müşelerı ärdaiym jekeşelendıru obektılerın satu komissiia otyrysyna uaqytyly kelmeitın. Besınşıden, auksionǧa qatysuşylardyŋ betpe-bet kezdesuı bolmaityndyqtan, olardyŋ bır-bırımen söz bailasuy tolyǧymen joiyldy. Elektrondyq auksiondar bäseelestıktı ekı ese arttyrdy jäne sol sebepten ortaşa satu qūny 70%-ǧa köbeidı.
– Halyqtyŋ auzynda jürgen aty-şuly qylmystyq ıster boiynşa sotpen tärkılengen mülıkter de osy ädıspen satyla ma?
– Ärine. Sottyŋ şeşımımen tärkılengen mülıktı normativtık qūqyqtyq aktılerge säikes, esepke alyp, onyŋ qūnyn anyqtaimyz. Satuǧa deiın veb-portal arqyly memelekttık zaŋdy tūlǧalarǧa, onyŋ ışınde äleumettık qyzmetterdıŋ subektılerıne olardyŋ teŋgerımıne beru üşın ūsynyluy tiıs. Eger memlekettık zaŋdy tūlǧalar ötınışterdı bermegen jaǧdaida ne bolmasa mülıktı memelekettık menşıkke berudıŋ ekonomikalyq orynsyzdyǧy baiqalsa, mülık sauda-sattyqqa qoiylady. Tärkelıngen mülıkterdı satu, aldynda aityp ketkendei, elektrondyq auksion boiynşa veb-portal arqyly ötkızıledı.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Gülmira Aimaǧanbet
