Elımız elordaǧa qarap boi tüzeidı

Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany damytu jönınde keŋes ötkızıp, barlyq mäselenı jan-jaqty oilastyryp şeşudıŋ maŋyzdylyǧyn atap aitty. «Ol üşın «Astananyŋ märtebesı turaly» zaŋǧa şūǧyl türde tiıstı özgerıster engızu qajet. Zaŋ arqyly äkımdıktıŋ qūzyretı men jauapkerşılıgın küşeitu kerek. Astana tūraqty damu üşın ony tiımdı ärı sapaly basqaru qajet. Jalpy, Astanany örkendetu üşın eŋ aldymen, äkımdık, käsıpkerler jäne tūrǧyndar arasynda senımdı serıktestık ornatu kerek. Basty mındet – ärbır azamattyŋ tūrmys sapasyn jaqsartu. Osyny dūrys tüsıngen jön» dedı Prezident.

Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev elordany damytu mäselelerı jönınde keŋes ötkızdı. Onda qalanyŋ bügıngı tynys-tırşılıgıne, bolaşaq damuyna qatysty köptegen özektı, ötkır mäseleler ortaǧa salynyp, ony şūǧyl şeşudıŋ joldary qarastyryldy. «Astana bas qala degen atauǧa laiyq boluǧa tiıs. Astana körkeise, bükıl elımızdıŋ eŋsesı biık bolady. Astana Ädılettı Qazaqstan qūru jolynda tübegeilı özgerısterge ūiytqy boluy kerek. Jalpy, qalanyŋ kündelıktı tynys-tırşılıgı ūdaiy nazarda boluǧa tiıs» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

Bas josparda halyq ösımı eskerılmegen

«Elorda kün sanap ūlǧaiyp keledı. Tūrǧyndar sany aitarlyqtai köbeidı. Aldaǧy jyldary qala halqy 1,5 millionǧa jetedı degen boljam bar. Būdan da köp boluy äbden mümkın. Bıraq qalanyŋ bas josparynda būl jaǧdai tolyq eskerılmegen. Ärine, qalanyŋ qarqyndy damyǧany jaqsy. Degenmen qazır osy ürdıs äleu­mettık infraqūrylymǧa zor salmaq tüsırıp otyr. Älı künge deiın şeşımın tappai kele jatqan mäseleler bar. Mūny jūrt bılıp otyr. Sondyqtan Ükımet te, äkımdık te sonyŋ bärın şeşu üşın jūmyla jūmys ısteuı kerek. Būl jūmysqa qoǧam ökılderın tartu qajet. Astanany körkeitu, tūrmys sapasyn jaqsartu – bärımızge ortaq mındet» dedı Qasym-­Jomart Toqaev.

Memleket basşysynyŋ aituynşa, megapolis – elımızdıŋ ıskerlık, saiasi jäne mädeni ortalyǧy. Elımızdıŋ barlyq aimaǧy elordaǧa qarap boi tüzeidı, damidy. Astana köptegen salada, sonyŋ ışınde azamattardyŋ ömır süru sapasy boiynşa da basqa qalalarǧa ülgı körsetedı. Sondyqtan qalanyŋ tūraqty damuyna kedergı bolyp jatqan tüitkılderdı şeşu üşın memlekettık organdar tiianaqty jūmys ısteuı qajet.

İnfraqūrylym tapşylyǧy tuyndady

Memleket basşysy ötken jylytu mausymynda qalada jylu quatynyŋ tapşylyǧy qatty sezılgenın, qys jyly bolǧandyqtan, apattan aman qalǧanymyzdy qadap aitty.

«Al qala basşylyǧy qalypty jylumen qamtamasyz etuge daiyn bolmasa da, milliondaǧan şarşy metr tūrǧyn üi saludy qoldap keledı. Qaladaǧy injenerlık infraqūrylymnyŋ damuy köbıne kommunaldyq käsıporyndardy basqaratyn lauazymdy tūlǧalardyŋ käsıbilıgıne de bailanysty. Jeŋıs Mahmūdūly, jyl basynda sızge qaladaǧy kommunaldyq mekemelerdıŋ basşylyq qūramyna taldau jürgızu tapsyryldy. Baiqauymşa, äzırge būl tapsyr­ma tolyq oryndalǧan joq. Elordanyŋ jylu elektr stansasyn zaŋger, Astana aimaqtyq elektr jelılık kompaniiasyn baǧalauşy, «Astana jylu tranzitın» agronom, qalalyq su arnasy mekemesın zootehnik basqarady. Ärkım özı jetık bıletın ıspen ainalysuy kerek dep oilaimyn. Äitpese, jūmystyŋ nätijesı tiıstı deŋgeide bolmaidy. Qala basşylyǧynyŋ taiaz oilauy jäne äreketsızdıgı saldarynan jaŋa jylu közderın, su qūbyryn, kärız suyn tazartu nysandaryn «tötenşe» rejimde saluǧa mäjbür bolyp otyrmyz» dedı Prezident.

Memleket basşysy elordadaǧy infraqūrylym nysandarynyŋ qūrylysy öte baiau jürgızılıp jatqanyn synǧa aldy. Qasym-Jomart Toqaev bır ai merzımde №3 jylu-elektr ortalyǧynyŋ ekınşı kezeŋı men №3 gaz qazandyǧynyŋ qūrylysyna qatysty bırjaqty şeşımge kelu jönınde tapsyrma berdı. Negızgı mındet – Astanany kemınde aldaǧy 10 jylda senımdı jylu jüiesımen qamtamasyz etu.

«Ükımet barlyq aimaqtaǧy jylu mausymyna daiyndyq jūmystaryn qataŋ baqylau­da ūstauy kerek. 30 gradus aiazda jylusyz qalǧan Ekıbastūz tūrǧyndarynyŋ oqiǧasyna qaita jol bermeuımız qajet. Jazdyŋ da teŋ jartysy öttı, alda uaqyt köp emes. Sondyqtan qaladaǧy barlyq tiıstı qyzmetter qysqy mausymǧa saqadai sai boluy qajet. Kün suytqanşa bükıl eldegı jylu közderı men kommunaldyq jelılerdıŋ daiyndyǧyn pysyqtau üşın barlyq qajettı şaralardy qabyldaǧan jön. Būl üşın ortalyq jäne jergılıktı atqaruşy organdar tiımdı jäne üilesımdı jūmys ısteuı qajet. Sondai-aq jylu stansalarynyŋ menşık ielerı men merdıgerler öz mındetterıne jauapkerşılıkpen qarauy kerek» dedı Memleket basşysy.

Qasym-Jomart Toqaev elordadaǧy negızgı özektı mäseleler qalanyŋ damuyna qatysty tiıstı jospardyŋ, iaǧni dūrys josparlau jūmysynyŋ joqtyǧynan tuyndap otyrǧanyn mälım ettı. «Mūny aşyq aituymyz kerek. Baqylausyz jürgızılıp jatqan qūrylys, sapadan görı sanǧa män beru jäne jan-jaqty oilastyrylmaǧan şeşımder qaladaǧy ömırlık maŋyzy bar infraqūrylymnyŋ tapşylyǧyna alyp keldı. Jaǧdaidyŋ sonşalyqty müşkıl boluyna jauapty basşylardyŋ bılıksızdıgı nemese bas paidasyn oilaǧandyǧy sebep boldy. Qala basşylyǧy qūrylys kompaniialarynyŋ paidasyn emes, memleket pen azamattardyŋ müddesın bärınen biık qoiuǧa tiıs.

Jauaptylar jūmysyn adal atqarmaǧan

Memleket basşysy qalanyŋ injenerlık infraqūrylymyn damytuǧa jauapty adamdardyŋ qasaqana ziian keltırgenınen kürdelı ahual qalyptasqanyn aşyq aitty.

«Jazdyŋ basynda su tap­şylyǧy qatty sezıldı. Būǧan tūrǧyndar narazylyq bıldırgenın bılesızder. Tıptı, joldardy bögep, mitingke şyqty. Būl – elorda ömırınde bolyp jatqan keleŋsız oqiǧalar. Aşyǧyn aitsaq, qalanyŋ injenerlık infraqūrylymyn damytuǧa jauapty adamdar jūmysyn adal atqarmaǧan. Būl – naǧyz salǧyrttyq, sonyŋ saldarynan osyndai kürdelı ahual qalyptas­ty. Mūny, tıptı, jūmysqa selqos qarau emes, qasaqana ziian keltıru deuge bolady. Sebebı su, jylu, jaryq – kündelıktı tūrmystaǧy asa maŋyzdy qajettılıkter. Būl salada qatelıkke müldem jol beruge bolmaidy. Sondyqtan, kınälı adamdar tiıstı jazasyn aluy kerek» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

Prezident qazır elorda Astana su qoimasyna tolyq täueldı bolyp otyrǧanyn, su alatyn basqa jer joqtyǧyn atap aitty. «Būl – öte qauıptı. Kez kelgen sätte oqys oqiǧa bolsa, bükıl qalaǧa qauıp tönuı mümkın. Tūrǧyndar sany köbeiıp, jaŋa nysandar paidalanuǧa berılıp jatyr. Sondyqtan, su qoimasynyŋ quaty aldaǧy bır-ekı jylda sarqylyp bıtetını anyq» dep sözın naqtylady Qasym-Jomart Toqaev.

Būǧan qosa, Memleket basşysy Astana su qoimasynyŋ lailanyp, lastanyp jatqanyn aityp, qūzyrly ministrlıkke, jauapty mekemelerge tapsyrma berdı. «Mūny qūzyrly ministr­lık bıluge tiıs. Qoimanyŋ tübın tazalap, ony tereŋdetu kerek. Astana su qoimasynyŋ bögetın tolyq tekserıp, nyǧaitu qajet. Oǧan Sätbaev kanalynan sudyŋ tūraqty kelıp tūruyn qamtamasyz etken jön. Osy şaralardy dereu qolǧa alu kerek. Qoimanyŋ tehnikalyq jaǧdaiyn şūǧyl retke keltıru qajet. Būl – öte maŋyzdy mäsele. Astanada būdan basqa su közı joq. Aşyǧyn aitsaq, mūndai ahual köpten berı jalǧasyp keledı, iaǧni būl bır künde paida bolǧan mäsele emes. Būǧan deiın Ekologiia ministrlıgıne qalany sumen qamtamasyz etu üşın keşendı jūmys jasau tapsyryldy. Bıraq, älı künge deiın naqty nätije joq. Tıptı, osy mäselenı şeşuge qatysty tiımdı ūsynystar da joq. Taǧy da qaitalap aitamyn: qūzyrly ministrlık naqty şaralar qabyldauǧa tiıs» dep eskerttı Prezident.

«Astanany auyz sumen qamtamasyz etu mäselesın keiınge qaldyra beruge bolmaidy. Tiıstı jūmys atqarylmasa, mūny astyrtyn qarsylyq bıldıru dep tüsınuge tura keledı. Ahualdy dereu tüzeu qajet. Bas qalany osyndai jaǧdaida qaldyrmaimyz. Ükımet äkımdıkpen bırlesıp, kelesı jyldan bastap Sätbaev kanalynan qalaǧa deiın qūbyr tartu jūmystaryn qolǧa aluǧa tiıs. Sonymen bırge, Ükımet äkımdıkpen bırge sumen qamtamasyz etudıŋ balamaly joldaryn qazırden bastap qarastyruy kerek» dep naqty tapsyrmalar jüktedı Qasym-Jomart Toqaev.

Qaldyq sudy tazartu – özektı mäsele

«Qazır tazartu qondyrǧylary arqyly aǧyzylatyn qaldyq su Esıl özenın lastauda. Mūndaiǧa jol beruge bolmaidy jäne ol öte qauıptı. Elordada ekologiia talaptary qataŋ saqtaluǧa tiıs» dep mälımdedı Memleket basşysy atalǧan jiynda.

«Äkımdıkke kelesı jyldyŋ soŋyna deiın qaldyq sudy jinaqtaityn Qarabidaiyq kölın keŋeitudı tapsyramyn. Qazır tazartu qondyrǧylary arqyly aǧyzylatyn qaldyq su Esıl özenın lastauda. Ükımet osy aǧyzylatyn qaldyq sudyŋ kölemın normativtık tūrǧydan retteuı qajet. Elordada ekologiia talaptary qataŋ saqtaluǧa tiıs. Sondai-aq jauyn-şaşyn bolǧanda köşelerdı su basyp ketedı. Būl da özektı mäsele bolyp otyr» dedı Qasym-Jomart Toqaev. Ol taǧy bır öte özektı mäsele – qaldyq sudy tazartuǧa erekşe nazar audardy. Qazır qalada bır ǧana kärız tazartu qondyr­ǧysy bar ekenın, iaǧni onyŋ jū­mys jüktemesı şamadan tys bolyp tūrǧanyn eskerttı.

«Bügınde täulıgıne qosymşa 140 myŋ tekşe metr sudy tazartu qajet. Osyndai ekınşı qondyrǧy üşınşı sorǧy-süzgı stansasymen qatar salynuǧa tiıs edı. Üşınşı sorǧy-süzgı stansasy paidalanuǧa berıleiın dep jatyr. Al kärız tazartudyŋ ekınşı qondyrǧysyn jobalau jūmystary älı bıtken joq. Jūmysty dūrys josparlamaudyŋ kesırınen tüitkılder qordalana beredı. Sondai-aq kelesı jyly törtınşı sorǧy-süzgı stansasyn saluǧa kırısu kerek. Telman eldı mekenındegı sorǧy stansasynan tehnikalyq su qūbyryn tartudyŋ ekınşı jelısınıŋ qūrylysyn da bastau qajet» dedı Prezident.

«Kärız jüiesı su aǧynyna tötep bere almaidy. Juyrdaǧy jaŋbyr kezınde osyǧan taǧy bır märte közımız jettı. Jaŋa nöser kärızınıŋ qūrylysy tolyq aiaqtalǧan joq. Äkımdık naqty şaralar qabyldauǧa tiıs. Jalpy, bas qalany sumen qamtamasyz etudıŋ jäne su tartudyŋ tiımdı jüiesın qalyptastyru öte maŋyzdy. Būl – tūrmys sapasyn jaqsartuǧa qajettı basty talaptardyŋ bırı» dep naqtylady oiyn Memleket basşysy.

Qūrylys qarqyny – joǧary, sapasy – naşar

Prezident tūrǧyn üi qūrylysy salasyn retteuge şaqyr­dy. Qazırgı taŋda Astanada 10 million şarşy metrge juyq tūrǧyn üi salynyp jatyr. Ökınışke qarai, qūrylys qarqyny joǧary bolǧanymen, sapaǧa köŋıl bölıne bermeidı. Būl salada olqylyqtar öte köp. Prezident solarǧa naqty mysaldar keltırdı.

«Qalany körkeitıp, jūrtqa qolaily jaǧdai jasau basty nazarda boluǧa tiıs. Alaida jekelegen qūrylys kompaniia­larynyŋ müddesı basym tüsıp jatady. Qalany damytu ısınde bırızdılık bolmaǧan soŋ, orynsyz qūrylys köbeiıp kettı. Äleumettık nysandar men qoǧamdyq oryndar boluǧa tiıs jerlerde tūrǧyn üi keşenderı salyndy» dedı Qasym-Jomart Toqaev. Memleket basşysy biznestı tekseruge salynǧan tyiymdy jeleu etıp, alaiaq qūrylys kompaniialary da paidaǧa kenelıp jatatynyna toqtaldy.

«Qūrylys – ekonomikanyŋ öte maŋyzdy salasy. Būǧan dau joq. Astanada qūrylys köp bolǧandyqtan, qomaqty qarjy bölınetını belgılı. Sondyqtan, adal käsıpkerlermen qatar, türlı alaiaqtar da paida körıp qaluǧa tyrysady. Keibır kompaniialar qūrylys jürgızuge rūqsat beretın qūjattary bolmasa da, jūmys ıstep jatyr. Biznestı tekseruge salynǧan tyiymdy, iaǧni moratoriidı jeleu etedı. Sondai-aq üleskerlerden zaŋsyz qarajat jinaidy. Būl – öte qauıptı ürdıs. Äkımdık qūqyq qorǧau organdarymen bırlesıp, būl ürdıske tosqauyl qoiuy kerek. Mūnyŋ bärı jaŋa problemalyq nysandardyŋ paida boluyna äkep soqtyrady. Äkımdık köz jūmyp otyra berse, būl mäsele uşyǧyp ketedı. Şeneunıkterdıŋ mūndai salǧyrttyǧy jäne jauap­syzdyǧy ūlttyq qauıpsızdıkke nūqsan keltıruı mümkın. Sondyqtan, barlyq salada, sonyŋ ışınde qūrylys salasynda zaŋ men tärtıp boluǧa tiıs. Men zaŋsyz qūrylysqa jol bermeu üşın baqylaudy küşeitıp, salany retteudı tapsyrdym» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

Prezident biyl üleskerlerı bar 16 üidıŋ qūrylysyn aiaqtau­dy tapsyrdy. Sonymen qatar eskı jäne apatty jaǧdaidaǧy üilerge qatysty problemaǧa toqtaldy. «Oŋ jaǧalaudy – qalanyŋ eskı bölıgın saqtauǧa jäne damytuǧa tiıstı deŋgeide köŋıl bölu qajet. Onyŋ öz harizmasy bar. Bız Astanany teŋ därejede damytuymyz kerek. İnvestorlar apatty jaǧdaidaǧy ǧimarattarmen ainalysuy qajet. Tūrǧyndardy basqa jaqqa köşırsın. Bosaǧan jerge jaŋa nysandar salsyn. Al äkımdık olarǧa qajettı jaǧdaidy jasasyn. İnjenerlık infraqūrylymdy damytsyn. Joldar, äleumettık nysandar salyp bersın. Osylai bırlesıp jūmys ıstegende ǧana, eskı jäne apatty jaǧdaidaǧy tūrǧyn üi mäselesı şeşımın tabady. Sonymen qatar qalanyŋ ortalyǧy men şet aimaqtar arasyndaǧy teŋsızdıktı joiady. Qalanyŋ eskı bölıgınıŋ syrtqy kelbetı jaqsarady. Elordanyŋ sol jaǧalauy ǧana emes, barlyq audany qolaily boluy kerek. Adamdardyŋ jaily tūrmysyn qamtamasyz etetın qūrylys salasyndaǧy ozyq şeşımder bas qalanyŋ barlyq aimaǧynda qoldanyluǧa tiıs. Aspanmen talasqan biık üiler, auqatty kvartaldar men kedei audandar, jartylai qiraǧan ǧimarattar – būl bızdıŋ jol emes. Jaǧdaidy «teŋestıru» kerek. Ädılettı qoǧam qūru osyndai ūstanymnan bastalady» dedı Prezident.

Säulettıŋ bıryŋǧai kelbetı joq

Qasym-Jomart Toqaev elorda säuletınıŋ bıryŋǧai kelbetın qalyptastyru üşın naqty ıs-şaralar qabyldau qajet ekenın atap öttı. Onyŋ aituynşa, salynyp jatqan nysandar bır-bırımen üilespeidı, ortaq stil joq, eklektika basym. Elordada bırkelkı ärı süreŋsız «qorap-ǧimarattar» qaptap kettı. Olardyŋ sapasy köbıne syn kötermeidı.

«Myŋjyldyq alleiasynyŋ qalai salynyp jatqanyn qaraŋyzdar. Ol äuelde oilaǧandai elordanyŋ körnektı jerlerınıŋ bırı boluǧa tiıs edı. Nätijesınde, üilerınıŋ qasbetterı talǧamsyz, alabajaq ekı jūpyny köşe paida boldy. Ainalasy las, egılgen aǧaştar şybyq küiınde qurap qalǧan, injenerlık infraqūrylymynyŋ problemasy şaş etekten. Būǧan qosa, osy alleiadaǧy jalǧyz şaǧyn saiabaqty üi salu üşın jekemenşık kompaniiaǧa berıp jıbergen. Būl – mülde şekten şyqqandyq. Bas josparda qarastyrylǧan şaǧyn saiabaqtardy qaitarudy jäne Myŋjyldyq alleiasyn jüielı damytu mäselesımen şūǧyl ainalysudy tapsyramyn. Men qalany kögaldandyruǧa, ony abattandyruǧa, saiabaqtardy damytuǧa airyqşa köŋıl bölemın. Būl Astanaǧa ǧana emes, barlyq oblys ortalyqtaryna jäne Almatyǧa da qatysty. Almaty sekıldı Astana da jasyl qalaǧa ainaluy kerek. Beibıtşılık jäne kelısım saraiynan jaŋa vokzalǧa deiın sozylyp jatqan elordanyŋ strategiialyq osı ülken ärı jaily, jasyl jelektı saiabaqqa ainaluǧa tiıs. Onyŋ maŋaiyndaǧy köşeler men aulalardyŋ bärın tiıstı deŋgeide abattandyru kerek. Jalpy, Jaǧalau şaǧyn audany men Tūran daŋǧylynyŋ batys jaǧyndaǧy qūrylys alaŋy sekıldı elordanyŋ jaŋa audandary müldem abattandyrylmaǧan. Köşeler jaryqtandyrylmaǧan, jaiau jürgınşıler joly joqtyŋ qasy, qoǧamdyq oryndar qaras­tyrylmaǧan. Al saiabaqtar men şaǧyn baqtar turaly aitpai-aq qoiaiyq. Ondai atymen joq» dep Memleket basşysy bırqatar tüitkıldı mäselelerge nazar audardy.

Prezidenttıŋ pıkırınşe, qalany kögaldandyrudyŋ maŋyzy zor. Elordany jappai kögaldandyru boiynşa alǧaşqy eleulı nätijege biyl qol jetkızuımız kerek. «Qalany kögaldandyru ülken maŋyzǧa ie, Astanada būl salada problemalar bar. Tıptı, Mäŋgılık el daŋǧylynda jasyl jelek jetıspeitındıkten, basqa köşeler turaly ne aituǧa bolady. Mausymdyq ösımdıkterdı otyrǧyzu täjıribesınen alşaqtap, köpjyldyq ösımdıkterdı belsendı otyrǧyzu kerek. Būl rette elordanyŋ qatal klimatyn eskeru, ǧylymi qoǧamdastyqtyŋ äleuetın jäne üzdık älemdık täjıribenı jūmyldyru maŋyzdy» dedı Prezident.

Qasym-Jomart Toqaev kögaldandyru qūrylys qarqynyna säikes jürgızıluı kerektıgın basa aitty. «Negızınde, Torontoda, Ottavada klimattyq aimaq Astanamen säikes keledı. Olar – jarasymdy körınetın jasyl qalalar. Kanada täjıribesın paidalanu kerek. Mūnda qūrylysşylardyŋ özın belsendı türde tartu kerek. Mysaly, Helsinkide qūrylysşylardy qūrylystan keiın bırden ırgeles aumaqtardy kögaldandyruǧa mındetteidı. Däl osy täjıribenı bız de qoldanuymyz kerek. Germaniiada tıptı «bır mezgılde» prinsipıne negızdelgen «Kögaldandyru kodeksı» qabyldanǧan. Iаǧni, qūrylysşy qūrylys alaŋyna teŋ jer uchaskesın kögaldandyruǧa mındettı. Mūndai täsıl jaqsy jūmys ısteidı» dedı Memleket basşysy.

Keptelısten qaşan qūtylamyz?

Keŋeste Prezident kölık infraqūrylymyn damytu mäselesıne airyqşa köŋıl böldı. «Irı qalada halyqtyŋ tūrmys sapasyna qoǧamdyq kölık pen jol keptelısı tıkelei äser etedı. Sondyqtan, kölık infraqūrylymyn damytudyŋ airyqşa mänı bar. Juyrda Almatyǧa saparym barysynda qoǧamdyq kölıktı jäne elektrondy bilet satu jüiesın basqaru ortalyǧynyŋ jūmysymen tanystym. Būl saladaǧy sifrlandyru ısı özınıŋ tiımdılıgı joǧary ekenın körsetıp otyr. Sondyqtan elorda äkımıne Almatynyŋ oŋ täjıribesın eskere otyryp, qoǧamdyq kölıktı dispetcherlık basqaru jüiesın qoldanysqa engızudı jäne damytudy tapsyramyn» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

Sondai-aq Memleket basşysy LRT-ǧa qatysty jobany der kezınde aiaqtaudy qadap aitty. «Men qaŋtarda LRT-ǧa qatysty jūmysty tezdetıp aiaqtaudy tapsyrdym. Naqty merzımder aiqyndaldy. Tūrǧyndarǧa uäde berıldı. Endı osy jobany der kezınde aiaqtau kerek. Būl jūmysqa bıraz qarajat bölındı. Bıraq, naqty nätije joq. Kölık mäselesın şeşudı soza bersek, qala keptelısten köz aşpaidy. Būl ülken daǧdarys tudyruy mümkın. Sondyqtan, mäselenı oŋtaily şeşu qajet. Äitpese, ekonomikalyq şyǧynǧa tap bolamyz. Adamdar uaqyt joǧaltady, qalaǧa ekologiialyq ziian keledı. Kölık salasyndaǧy jaǧdaidyŋ uşyǧuyna köşı-qon mäselesı de yqpal etıp otyr» dedı ol.

Köşı-qon üderısın retteitın kez keldı

Memleket basşysy elordadaǧy köşı-qon üderısın tiımdı retteu qajettıgın, iaǧni, pärmendı ıs-şaralar qabyldau kerektıgıne nazar audardy. «Jyl saiyn Astanaǧa 50-60 myŋ adam keledı. Būdan bölek, kün saiyn jaqyn maŋdaǧy eldı mekenderden 150 myŋ adam kelıp ketedı.  Mūnyŋ bärı injenerlık jäne äleumettık infraqūrylymǧa aitarlyqtai salmaq tüsıredı. Sol sebeptı, köşı-qon üderısın tiımdı retteu qajet, iaǧni, pärmendı ıs-şaralar qabyldau kerek. Negızınen, köp adam qalaǧa jaqyn jerlerden jūmys ısteuge keledı. Sondyqtan būl salany naqty rettep, baqylau küşeitıluge tiıs» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

Sondai-aq Ükımetke Astana qalasy, Aqmola jäne Qaraǧandy oblystarynyŋ äkımdıkterımen bırlesıp, elorda aglomerasiiasyn damytudy oilastyru jönınde tapsyrma berıldı. «Ükımet Astananyŋ, Aqmola jäne Qaraǧandy oblystarynyŋ äkımdıkterımen bırlesıp, elorda aglomerasiiasyn damytudy oilastyruy kerek. Arnaiy qūjat qabyldau qajet. Onda tūrǧyndardyŋ pıkırı jäne qalaǧa qatysty mäselenıŋ bärı eskerıluge tiıs. Sondai-aq Astananyŋ, jaqyn maŋdaǧy oblys­tardyŋ äkımdıkterı, mäslihattary jäne qoǧamdyq keŋesterı arasynda özara tiımdı qatynas ornatu maŋyzdy. Elorda jäne onyŋ töŋıregınde ornalasqan eldı mekender bırkelkı damuy kerek. Olardyŋ arasynda köp aiyrmaşylyq bolmauǧa tiıs. Sol üşın naqty şaralar qabyldaǧan jön. Būl, äsırese, äleu­mettık salaǧa qatysty mäsele. Bır sözben aitqanda, bas qala maŋyndaǧy eldı mekenderdı körkeitu qajet. Olar ömır süruge barynşa qolaily boluǧa tiıs» dedı Memleket basşysy.

Ömır sapasy artuy üşın…

Būdan bölek, Prezident elorda halqynyŋ tūrmys sapasyn üzdıksız arttyru qajettıgıne toqtaldy. Prezidenttıŋ paiymdauynşa, Astananyŋ barlyq tūrǧyndaryna qala infraqūrylymy, atap aitqanda, bılım beru, densaulyq saqtau, mädeniet jäne sport, sondai-aq saiabaqtar men qoǧamdyq oryndar sekıldı nysandar teŋ därejede qoljetımdı boluǧa tiıs.

«Emhanalardaǧy kezektıŋ köptıgıne jäne jeke klinikalarda körsetıletın qyzmettıŋ qymbattyǧyna bailanysty adamdar soŋǧy sätke deiın därıgerge qaralmaidy. Mūnyŋ bärı qala tūrǧyndarynyŋ densau­lyǧyna kerı äserın tigızedı. Jaǧdaidy tüzeu üşın elordada üşınşı köpbeiındı auruhana salu jönındegı ūsynysty qoldau maŋyzdy dep sanaimyn. Sapaly bılım beru qyzmetınıŋ qoljetımdı boluy asa maŋyzdy. Astanada balany mektepke nemese balabaqşaǧa ornalastyru älı de özektı mäsele bolyp otyr. Köptegen mektepte oquşylar sany josparly mejeden artyq. Şyn mänınde, üş auysymdy oqytu jüiesı saqtalyp otyr. Būǧan jol beruge bolmaidy. Qalada jaŋa bılım beru mekemelerınıŋ qūrylysyna basymdyq beru qajet. Sondai-aq 15 qosymşa bılım beru nysanyn salu kerek. Astanada bılıktı ūstazdardyŋ tapşylyǧy erekşe sezıledı. Jyl saiyn bır myŋǧa juyq mūǧalım jetıspei jatady. Sondyqtan elordada pedagogikalyq joǧary oqu ornyn aşu turaly ūsynysty qoldaimyn» dedı Qasym-Jomart Toqaev.

İnternette ırkılıs bolmau kerek

Prezident qazırgı sifrlyq örkeniet pen bılım ekonomikasy jaǧdaiynda internetke qoljetımdılık adamnyŋ, äsırese qala tūrǧynynyŋ negızgı qajettılıkterınıŋ bırıne ainalyp otyrǧanyn atap öttı. «Alaida elordadaǧy internet pen ūialy bailanys tūraqtylyǧy syn kötermeidı. Būl tūrǧyndar üşın qolaisyz jaǧdai tudyryp qana qoimaidy, sondai-aq qala ekonomikasyna edäuır şyǧyn keltıredı. Astana qonaqtary üşın öte jaǧymsyz äser qalyptastyrady» dedı Memleket basşysy. Astanadaǧy internet sapasyn synǧa alyp, Sifrlyq damu, innovasiialar jäne aero­ǧaryş önerkäsıbı ministrı Baǧdat Musinnen mäselenı qalai jäne qaşan şeşetının sūrady.

«Bız esep jürgızıp, nätijesınde internet jyldamdyǧy naşar 67 oryndy anyqtadyq. Ol jerlerdıŋ tūrǧyndarymen de kezdestık. Onda üiınıŋ töbesıne stansa ornatudan qorqatyn radiofobtar tūrady. Äkımdık 60 tūrǧyn üi boiynşa tüsındıru jūmysyn jürgızuge kömek körsettı. Qazırgı taŋda osynyŋ ışınde 33 üi şatyryna bazalyq stansa ornatuǧa kelıstı. Nätijesınde onyŋ beseuıne qajettı qūrylǧy ornatyldy, altauyna ornatylyp jatyr. Qalǧany boiynşa kelısımşart daiyndalu üstınde. 28 üi boiynşa 3 ai boiy jūmys ıstep kelemız, olar kelısım bermei otyr. Tūrǧyndarǧa stansanyŋ densaulyqqa eşqandai ziiany joq ekenın tüsındıre almai kelemız» dedı ministr. Onyŋ aituynşa, zaŋ talabyna sai eger tūrǧyn üiınıŋ töbesıne bazalyq stansa ornatuǧa qarsylyq bıldırse, onda qūrylǧy alynyp tastalady.

Ministr keltırgen mälımet boiynşa jylyna osyndai 150 stansiia alynady. «Osy mäseleden keiın zaŋǧa özgertu engızudı josparlap otyrmyz. Oǧan sai tūrǧyndardyŋ 50 paiyzy stansa ornatuǧa qarsy bolsa ǧana ony alyp tastaimyz. Al ekınşı mäsele – tarifterdıŋ tömendıgı. Qoldanuşylar internette köp otyrady, tiısınşe ol jüiege köp salmaq tüsıredı. Mäselen, şeteldıkter qandai da bır materialdy aşpas būryn «Būl men üşın paidaly ma, joq pa?» dep oilanady. Öitkenı ony qarasa, köp megabaity ketedı» dep tüsındırdı Baǧdat Musin. Ministrden keiın atalǧan saualǧa jauap bergen elorda äkımı Jeŋıs Qasymbek internet sapasyna qatysty mäsele qazan aiyna deiın 60-70% şeşıledı dep sendırdı. «Negızınen osyndai oryndardaǧy tūrǧyndardyŋ 90 paiyzy kelısımın beredı. Tek 3-5 adamnyŋ qarsylyǧy qolbailau bolyp otyr. Tiısınşe stansiia ornatuǧa rūqsat beruge niettı adamdar osyndai tūrǧyndardyŋ kesırınen osy mäselege tap bolyp jatyr» dedı äkım.

«Elordany damytuǧa qatysty barlyq mäselenı jan-jaqty oilastyryp şeşu maŋyzdy. Ol üşın «Astananyŋ märtebesı turaly» zaŋǧa şūǧyl türde tiıstı özgerıster engızu qajet. Zaŋ arqyly äkımdıktıŋ qūzyretı men jauapkerşılıgın küşeitu kerek. Astana tūraqty damu üşın ony tiımdı ärı sapaly basqaru qajet. Äkımge qalanyŋ ahualyn jaqsy jaǧyna qarai özgertu üşın bır jyl uaqyt beremın. Sızdıŋ jūmysyŋyz menıŋ baqylauymda bolady. Barlyq qajettı kömektı körsetemız. Bıraq jūmystyŋ negızgı özegı – sızdıŋ qolyŋyz­da. Tabys tıleimın! Jalpy, Astanany örkendetu üşın, eŋ aldymen, äkımdık, käsıpkerler jäne tūrǧyndar arasynda senımdı serıktestık ornatu qajet. Basty mındet – ärbır azamattyŋ tūrmys sapasyn jaqsartu. Osyny dūrys tüsıngen jön» dep sözın tüiındedı Memleket basşysy.

Jiynda Astana qalasynyŋ äkımı Jeŋıs Qasymbek, ­Premer-ministrdıŋ bırınşı orynbasary Roman Skliar, ­Aqmola oblysynyŋ äkımı Ermek Marjyqpaev, Ekologiia jäne tabiǧi resurstar ministrı Zülfiia Süleimenova, Auyl şaruaşylyǧy ministrı Erbol Qaraşökeev, sondai-aq Sifrlyq damu, innovasiia jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrı Baǧdat Musin söz söiledı.

Keŋesten keiın Memleket basşysyna Astana qalasyn damytudyŋ Bas jospary tanys­tyryldy.